! Одағайлар кейде сөйлем орнына да жүреді. Мысалы

а) Сұрақ-жауап арқылы бекіту.

ә) Шығармашылық тапсырма.
IV. Бағалау, мадақтау.

Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.

4-жаттығу. (170-бет)

тыныс белгісі жайлы түсінік беру. Одағай туралы алған білімдерін бекіту.

ә) Одағай сөздер, олардың мәні мен емлесі туралы берік білім, білік

дағдыларын қалыптастыру.

б) Сабақ барысында туған жерге деген сүйіспеншіліктерін арттыру,

ұлтжанды, өз ұлтын сүйетін жеке тұлғаны тәрбиелеу.

Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.

а) жаттығуларын тексеру.

ә) Ереже қайталау.
III.Жаңа сабақ.

• 
  Одағай туралы не білдік?
  
• 
  Одағай сөздер кездесетін сөйлемде қандай тыныс белгілері қойылады?
  

1,2-жаттығу орындалады.

• 
  Оқушылар одағайлардың жазылуына назар аударады.
  
• 
  Сөйлемдердегі қаратпа сөздер мен одағайларды салыстырады.
  
• 
  Ұқсастығы мен өзгешелігін түсіндіреді.
  

Қаратпа сөз үнемі атау септіктегі зат есімнен жасалады.

1.Одағай сөйлемнің басында да, ортасында да, соңында да келе береді.

2.Одағай сөйлемнің басында келсе, онан кейін үтір қойылады.

3.Одағай сөйлемнің ортасында келсе, оның екі жағынан үтір қойылады.

4.Одағай сөйлемнің соңында келсе, оның алдынан үтір қойылдады.
Одағай ерекше көтеріңкі дауыспен айтылса, одағайдан кейін леп белгісі қойылады.

Қосарланған одағайлар дефис арқылы жазылады.

а) Сұрақ-жауап арқылы бекіту.

ә) Шығармашылық тапсырма.

б) Тест жұмысы

Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.

5-жаттығу. (172-бет)

тәрбиелік мәнін жалпылау, қорытынды жасауға үйрету.

ә)Оқушыларды мазмұнын жүйелі әңгімелеп, сауатты жаза білуге баулу.

б) Еңбекқорлыққа, ұқыптылыққа, таза жазуға тәрбиелеу.

Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.

3. Сөздікпен жұмыс.

4. Жоспар бойынша түсінгендерін сұрау.

5. Мазмұнын жаздыру.

1.Тот басқан күрек.

2.Қарияның ақылы.

3. Еңбекқор бала.

- Ертегі дегеніміз не?

- Ертегінің түрлерін атаңдар?

- Бұл ертегіні қай түріне жатқызар едіңдер?

- Қандай тәрбиелік мәні бар?
Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтау.
IV. Үйге тапсырма.

Ережелер қайталау.

бірыңғай жуан, не бірыңғай жіңішке жалғануы туралы алған білімдерін

бекіту.

ә) Оқушыларды сөздерді дұрыс айтып, дұрыс жазуға дағдыландыру, сауатты

б) Сабақ барысында туған жерге деген сүйіспеншіліктерін арттыру,

ұлтжанды, өз ұлтын сүйетін жеке тұлғаны тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу

Сабақтың түрі: жаңа сабақ

Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама

Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.

Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.

а) жаттығуларын тексеру.

ә) Ереже қайталау.
III.Жаңа сабақ.

• 
  Көптік жалғауларын атаңдар.(-лар, -лер, -дар, -дер, -тар, -тер)
  
• 
  Неге көптік жалғауының 6 түрі қосымшасы бар?
  
• 
  Қосымшалардың әртүрлі болуы неге байланысты?
  

1-жаттығу

Мәтінді оқыту.

Қарамен жазылған сөздер қосымшаларының жуан, жіңішке болу себептерін айту.

Өлеңді мәнерлеп оқыту.

Жуан қосымша жалғанған сөздерің астын бір, жіңішке қосымша жалғанған сөздердің астын екі сызықпен сызу.

• 
  Құрамында жуан, жіңішке буындар аралас келген сөздерді тауып, атаңдар.
  
• 
  «Тете» деген сөзді қалай түсінесіңдер?
  

4-жаттығу.

Сөздерді оқып, көшіріп жазу.

Сөздердің жазылуы мен айтылуындағы айырмашылықтарын айту.

қашса қашша

торы ат торат

5-жаттығу орындалады.

Естілуі бойынша жазылған төмендегі сөздерді дұрыс жаз.
Бармаппекен – бармап па екен? т.б.

IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.

а) Сұрақ-жауап арқылы бекіту.

ә) Шығармашылық тапсырма.

б) Тест жұмысы

Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.

3-жаттығу. (174-бет)

қайталау, бекіту.

ә) Сөйлемдегі сөздердің байланысын анықтай білу дағдыларын дамыту,

сөздік қорларын арттыру.

б) Сабақ барысында ұйымшылдыққа тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама

Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.

Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.

а) жаттығуларын тексеру.

ә) Ереже қайталау.
Сөйлемдегі сөздердің байланысын қайталау.
III.Жаңа сабақ.

Оқулықпен жұмыс.
1-жаттығу

Сөз тіркестерін ғана теріп көшіріп жазу.

Асау ат, тез бару, туған жер, сегізінші парта, қызық оқиға.

• 
  Бұлардың сөз тіркестері екенін дәлелдеңдер.
  

2-жаттығу.

• 
  Суреттің атауы мен берілген сөздерден сөз тіркесін құрап жазу және сөздерді дұрыс тіркестіре білуге үйрену.
  
• 
  Сөз тіркесінің бағыныңқы, басыңқы сыңарларын көрсету.
  

3-жаттығу.

Өлеңнің ішінен сөз тіркестерін таба алуға дағдыландыру.
4-жаттығу .

Екі қатардағы сөздерден сөз тіркесін құрап жазу.

Сөз тіркестерінің бірінші сыңарына сұрақ қоя отырып, қай септік жалғауында тұрғанын айту.

5- жаттығу.

Топқа бөліп жазу.
Сөздер Сөз тіркесі Сөйлем

..... ....... ......

а) Сұрақ-жауап арқылы бекіту.

ә) Шығармашылық тапсырма.
V. Бағалау, мадақтау.

Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.

Ереже қайталау.

Сөз тіркестерінен сөйлем құрау.

126-сабақ
ӘБЖ: Оқу ісінің меңгерушісі:

Пәні: қазақ тілі Өткізілген мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Жай және құрмалас сөйлемді қайталаймыз.

Сабақтың мақсаты: а) Құрмалас сөйлем туралы алған білімдерін қайталау, бекіту. Жай

сөйлемдерді құрмалас сөйлемдерге айналдыру тәсіліне жаттығу.

Құрмалас сөйлемдердің тыныс белгісін дұрыс қоя білуге үйрету.

ә) Сөйлемді байланыстырып құрай білу дағдыларын арттыру.

б) Сабақ барысында бір-бірін тыңдай білуге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама

Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.

Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.

а) жаттығуларын тексеру.

ә) Қайталау.

- Жай сөйлем дегеніміз не?

- Құрмалас сөйлем қалай жасалады?

- Жай сөйлем мен құрмалас сөйлемнің қандай айырмашылықтары бар?

- Құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдердің арасына не қойылады?

- Құрмалас сөйлем қалай оқылады?

Мәтінді оқыту.

Жай сөйлемдерді, біыңғай мүшелері бар сөйлемдерді, құрмалас сөйлемдерді табу.
2-жаттығу.

Берілген жай сөйлемдерді құрмалас сөйлемге айналдырып жазу.

• 
  Құрмалас сөйлем құрамындағы жай сөйлемдердің арасына қандай тыныс белгісі қойылады?
  
• 
  Құрмалас сөйлемнің әр сөйлемінде не туралы айтылған?
  

• 
  Бастауышы мен баяндауышын тап.
  
• 
  
  

Берілген сөйлемдердің әрқайсысына ойынан сөйлем қосып, құрмалас сөйлемге айналдырып жазу.

Өлеңді түсініп оқыту.

Көшіріп жазғызу.

• 
  Құрмалас сөйлемнің құрамында неше сөйлем барын анықтаңдар.
  

а) Топшамамен жұмыс.

ә) Шығармашылық тапсырма.
V. Бағалау, мадақтау.

Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.

5-жаттығу (177-бет)

сөздер бір ғана сұраққа жауап беріп, бір ғана мағынаны білдіретінін

ұғындыру, алған білімдерін бекіту.

ә) Сөйлем мүшелеріне талдау дағдыларын арттыру.

б) Уақытты тиімді пайдалана білуге тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, жаттығу

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама

Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.

Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.

а) жаттығуларын тексеру.

ә) Қайталау.

- Сөйлем мүшелері дегеніміз не?

- Тұрлаулы, тұрлаусыз мүшелер туралы не білесіңдер?

- Сөйлемнің дара, күрделі мүшелері дегеніміз не?

- Күрделі зат есім, күрделі етістік, күрделі сын есім, күрделі сан есімдерге мысалдар келтір.

- Оларға сұрақ қой.

Сөйлемдерді оқытып, күрделі сөйлем мүшелерін табу.

• 
  Күрделі мүшелер қандай сөйлем мүшесі болып тұр?
  

2-жаттығу.

Сөйлемдерді көшіріп жазу.

• 
  Қарамен жазылған күрделі мүшелер қандай сөйлем мүшесі болады?
  

3-жаттығу.

Құрамында сан есімнен, сын есімнен, етістіктен жасалған күрделі мүшесі бар 3 сөйлем құрап жазу.
4-жаттығу .

Берілген сөйлемдердің баяндауыштарын күрделі мүшеге айналдырып жазу.

Сөйлем мүшелеріне талдап, тиісті сызықтармен сызу.
Үлгі: Немересі әжесіне шай құйып берді.
5-жаттығу.

Сурет бойынша күрделі мүшелері бар сөйлемдер құрастырып жазу.

а) Топшамамен жұмыс.

ә) «Сөз ойла, тез ойла» ойыны
V. Бағалау, мадақтау.

Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.

Шығармашылық тапсырма

түрлерін ажырата білу. Күрделі сөзді еркін сөз тіркесінен айыра білуге

үйрету.

ә) Күрделі сөздердің жасалуына қарай бөлінетін түрлері туралы білімдерін

б) Халық ауыз әдебиетіне деген сүйіспеншіліктерін арттыру.

Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.

а) Үй тапсырмасын тексеру, қорытындылау.

ә) Қайталау.

- Күрделі сөз дегеніміз не?

- Күрделі сөздің туынды түбірден, сөз тіркесінен қандай айырмашылығы бар?

- Күрделі сөздердің қандай түрлерімен таныстық?

- Қос сөз дегеніміз не?

- Біріккен сөз қалай жасалады?

- Қысқарған сөздер туралы не білесің?

- Қысқарған сөздердің қысқартылу жолын айт.

Сөздерді құрамына қарай ажыратып, дара сөздерді бір бөлек, күрделі сөздерді бір бөлек теріп жазу.

• 
  Күрделі сөз дегеніміз не?
  
• 
  Күрделі сөздердің жасалуына қарай қандай түрлелі бар?
  

2-жаттығу.

Өлеңді оқып, көшіріп жазу.

Қос сөздерді тауып, астын сызу.

• 
  Қос сөздердің қалай жасалғанын айтыңдар.
  

• 
  Айға тілекті қай кезде айтатынын сұрастырып біліңдер.
  

3-жаттығу.

Сөздерді көшіріп жазып, қандай түбірден бірігіп жасалғанын үлгідегідей бөліп көрсету.
Үлгі: қысты+күні, ......
4-жаттығу .

Сөйлемдерді көшіріп жазу.

• 
  Қысқарған сөздердің толық атауларын кім айтады?
  
• 
  Олар қандай тәсілмен қысқартылған?
  
• 
  Қысқарған сөздерге қосымша қалай жалғанған?
  

а) Топшамамен жұмыс.

ә) «Сөз ойла, тез ойла» ойыны
V. Бағалау, мадақтау.

Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.

5-жаттығу (180-бет)

меңгерту.

ә) Зат есімдерің септелуі туралы алған білімдерін тиянақтау,

дамыту.

Психологиялық дайындық.

Қарлығаш – денесі ұзынша, ұзын айыр құйрықты, ұзын үшкір қанатты, епті қара құс. Қарлығаш тау үңгірлерінде де, өзендер мен көлдердің жартасты жағаларында да ұя салады. Қыстақ қарлығаштарының ұясы қора-қопсы мен үйлерде де бар. Олар ұя салатын жеріне ауа райы жылынған кезде ғана ұшып келед. Қарлыған балапан шығару үшін шөп-шаламмен араласқан топырақ немесе балшықтан кесе тәрізді ұя салады. Кейбіреулері тесігі бар шар тәрізді ұя жасайды. Ұрғашы қарлығаш ұяда жұмыртқаны жалғыз-ақ басып отырады. Жұмыртқаны жарып шыққан балапандарын ата-аналары қоректендіреді.

(79 сөз)

Тапсырма:

1.Шылаулардың астын сыз.

2.Қарлығаш сөзін септеп жаз.
III. Қорытынды.

Сұрақ-жауап арқылы бекіту.

Топшамамен жұмыс.
VI. Үйге тапсырма.

Ережелер қайталау.

мағыналары мен жалғаулары барын қайталау. Сөйлем ішіндегі сөздерге

жалғанған септік жалғауларын таба білу. Сөз бен сөзді дұрыс

байланыстыру үшін септік жалғауларын дұрыс жалғай білуге үйрету.

ә) Сөз бен сөздің байланысы туралы білімдерін дамыту.

б) Тазалықты сүюге тәрбиелеу.

Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.

а) Үй тапсырмасын тексеру, қорытындылау.

ә) Қайталау.

- Әр септіктің жалғаулары мен оның сұрақтарын ата.

- Септік жалғаулары қандай қызмет атқарады?

- Ілік септігінде тұрған сөз қандай сөзбен байланысады?

- Қандай септік жалғаулары кей кезде жасырын тұрады?

- Тәуелдеулі зат есімдер септелгенде қай септік жалғауы жай септеудегіден өзгеше жалғанады?

Қарамен берілген сөздерді көшіріп жазу.

• 
  Бұл сөздер қай сөз табы?
  

2-жаттығу.

Нақыл сөздердегі көп нүктенің орнына барыс септігі жалғауларының тиістісін қойып жазу.

- Барыс септігінің жалғауларын салыстыр.

- Олардың өзгеру себеі неде?

* Нақыл сөздердің мағынасын түсіндіріңдер.

Мәтінді оқу.

Мазмұнын айту.
5-жаттығу .

Өлеңді мәнерлеп оқу.

Қарамен жазылған сөздерге сұрақ қойып, қайсысы табыс септік жалғауы екенін анықтау.


IV. Сабақты бекіту. Қорытынды.

а) Топшамамен жұмыс.

ә) «Сөз ойла, тез ойла» ойыны
V. Бағалау, мадақтау.

Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.

3-жаттығу (181-бет)

ә) Зат есімнің жекеше, көпше түрде жіктей білу біліктерін қалыптастыру.

б) Сабақ барысында кәсіби мамандықты жүрек қалауымен таңдай білуге

баулу.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, қайталау, жаттығу

Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.

а) Үй тапсырмасын тексеру, қорытындылау.

ә) Қайталау.
- Зат есімнің жіктелуі дегеніміз не?

- Жіктік жалғауларының жекеше түрінің жалғауларын атаңдар.

- Жіктік жалғауларының көпше түрінің жалғауларын атаңдар.
III.Жаңа сабақ.

Кестемен жұмыс.

Шөншік – бұзау терісі.

Талыс – өгіз терісі.
2-жаттығу.

Жіктелетін зат есімдер: зейнеткер, ғарышкер, Анар, Жомарт, өсімдіктенушы, диқан.

Өлең оқылып, дәптерге көшіріліп жазылады.

Өлеңдегі жіктеулі зат есімдерді сөз құрамына талдау.
5-жаттығу .

• 
  Мәтінде кім және оның өмірінің қай шағы туралы айтылған?
  
• 
  Жазушы М.Әуезовтің балалық шағы туралы айтылған?
  

а) Топшамамен жұмыс.

ә) «Сөз ойла, тез ойла» ойыны
V. Бағалау, мадақтау.

Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.

қайталау

ә) Етістіктің шақтарын бір-бірінен ажырата білу дағдыларын қалыптастыру.

б) Сабақ барысында табиғатқа қамқорлық сезімдерін ояту.
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, қайталау, жаттығу

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың көрнекілігі: кестелер жинағы, топшама

Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру бөлімі.

Оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.

а) Үй тапсырмасын тексеру, қорытындылау.

ә) Қайталау.

• 
  Етістіктің неше шағы бар? Оларды ата.
  
• 
  Келер шаққа мысал келтір.
  

Сөздерді оқып, етістіктерді шақтық мағынасына қарай ажыратып, оларды топтап жазу.

Осы шақ:............

Өткен шақ:.........

Келер шақ:.............
2-жаттығу.

Мәтінді түсініп оқыту.

Етістіктерді тауып, 3 шақта жазу.

• 
  Ағаштың пайдасын айтыңдар.
  

3-жаттығу.

Суретке қарап, етістіктің шақтарын қатыстырып шағын шығарма жазу.
4-жаттығу .

Өлеңді жатқа жазу.

• 
  Етістіктердің астын сызып, олардың қай шақта тұрғанын айту.
  
• 
  Үкі туралы не білесіңдер?
  
• 
  
  

а) Топшамамен жұмыс.

ә) «Сөз ойла, тез ойла» ойыны
V. Бағалау, мадақтау.

Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау.

5-жаттығу (186-бет)

меңгерту.

ә) Зат есімдерің септелуі туралы алған білімдерін тиянақтау,

дамыту.