Сабақ жоспары пән: Азаматтық іс жүргізу құқық Күні: 25. 11. 2015 ж Топ : ҚТ-31

192-бап. Істі мәні бойынша қараудың басталуы. Істі мәні бойынша қарау төрағалық етушінің талап қоюшының өз талаптарын қолдайтын-қолдамайтыны, жауапкер талап қоюшының талаптарын мойындайтын-мойындамайтыны және тараптардың істі бітімгершілік келісімімен аяқтауды немесе істі аралық сотқа қарауға беруді не дауды медиация тәртібімен шешуді қалайтын-қаламайтыны туралы мәселелерді анықтауынан басталады.

       193-бап. Талап қоюшының талап қоюдан бас тартуы, жауапкердің талап қоюды мойындауы, тараптардың бітімгершілік келісімі және дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісім.

     Талап қоюшының талап қоюдан бас тартуы туралы арызы, жауапкердің талап қоюды мойындауы немесе тараптардың бітімгершілік келісімінің шарттары не дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісімнің шарттары сот отырысының хаттамасына енгізіледі және оларға тиісінше талап қоюшы, жауапкер немесе екі тарап та қол қояды. Егер талап қоюдан бас тарту, жауапкердің талап қоюды мойындауы, тараптардың бітімгершілік келісімі немесе дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісім сотқа жолданған жазбаша арыздарда жазылса, олар іске қоса тіркеледі, бұл туралы сот отырысының хаттамасында көрсетіледі. Талап қоюдан бас тарту қабылданғанға не талап қою мойындалғанға немесе тараптардың бітімгершілік келісімі, дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісім, дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісім бекітілгенге дейін сот талап қоюшыға, жауапкерге немесе тараптарға тиісті іс жүргізу әрекеттерінің салдарын түсіндіреді. Талап қоюдан бас тартуды қабылдау, тараптардың бітімгершілік келісімін немесе дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісімді бекіту туралы сот ұйғарым шығарады, сол арқылы осымен бір мезгілде іс бойынша іс жүргізу тоқтатылады. Ұйғарымда тараптардың сот бекітетін бітімгершілік келісімінің немесе дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісімнің шарттары көрсетілуге тиіс. Жауапкер талап қоюды мойындағанда және оны қабылдаған кезде сот мәлімденген талаптарды қанағаттандыру туралы шешім шығарады. Сот талап қоюшының талап қоюдан бас тартуын, талап қоюды мойындауын қабылдамаған, бітімгершілік келісімін немесе тараптардың дауды медиация тәртібімен реттеу туралы келісімін бекітпеген жағдайда, сот бұл туралы ұйғарым шығарады және істі мәні бойынша қарауды жалғастырады.

       194-бап. Іске қатысушы адамдардың түсініктемелері. Сот талап қоюшының және оның тарапынан қатысатын үшінші тұлғаның, жауапкердің және оның тарапынан қатысатын үшінші тұлғаның, сондай-ақ іске қатысушы басқа да адамдардың түсініктемелерін тыңдайды. Прокурор, мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, ұйымдардың өкілдері, сотқа басқа адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға жүгінген азаматтар бірінші болып түсініктемелер береді. Іске қатысушы адамдар бір-біріне сұрақтар қоюға құқылы.

Іске қатысушы адамдардың жазбаша түсіндірмелерін, сондай-ақ сот осы Кодекстің 73 және 76-баптарында көзделген тәртіппен алған түсіндірмелерді төрағалық етуші жария етеді.

      195-бап. Дәлелдемелерді зерттеу тәртібін белгілеу. Сот іске қатысушы адамдардың түсініктемелерін тыңдап және олардың пікірлерін ескеріп, өзге дәлелдемелерді зерттеудің тәртібін белгілейді.

      196-бап. Жауап беруден бас тартқаны үшін және көрінеу жалған жауап бергені үшін жауапкершілік жөнінде куәға ескерту

      Куәдан жауап алынғанға дейін төрағалық етуші куәнің жеке басын анықтайды, оның міндеттері мен құқықтарын түсіндіреді және оған айғақтар беруден бас тартқаны үшін және көрінеу жалған айғақтар бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ескертеді. Куәға, сондай-ақ өзіне-өзі, жұбайына (зайыбына) және жақын туыстарына қарсы айғақтар беруден, ал діни қызметшілерге тәубе үстінде өздеріне ішкі сырын сеніп ашқан адамдарға да қарсы айғақтар беруден бас тартуға құқылы екені түсіндіріледі. Куә мынадай мазмұнда ант береді: "Сотқа іс бойынша өзіме белгілі болған барлық мән-жайды, тек қана шындықты, барлық шындықты айтуға және шындықтан басқа ешнәрсе айтпауға ант етемін.". Куәдан оған өз міндеттері мен жауаптылығының түсіндірілгені туралы қолхат алынады. Қолхат сот
отырысының хаттамасына тіркеледі. Он алты жасқа толмаған куәға судья оған іс бойынша мәлім нәрсенің бәрін шынайы айтып беру міндетін түсіндіреді, бірақ оған жауап беруден бас тартқаны үшін және көрінеу жалған жауап бергені үшін қылмыстық жауапкершілік жөнінде ескертілмейді.

      197-бап. Куәдан жауап алу тәртібі. Әрбір куәдан жауап жеке-жеке алынады. Әлі айғақ бермеген куәлар істі қарау кезінде сот отырысы залында бола алмайды. Төрағалық етуші куәнің іске қатысушы адамдарға қатысын анықтайды және іс бойынша оған өзіне мәлім нәрсенің бәрін сотқа хабарлауды ұсынады. Бұдан кейін куәға сұрақтар қойылуы мүмкін. Бірінші болып арызы бойынша куә мен оның өкілі шақырылған адам, содан соң іске қатысушы басқа адамдар мен өкілдер сұрақ қояды. Судья куәдан жауап алудың кез келген сәтінде оған сұрақ қоюға құқылы. Қажет болған жағдайда сот осы немесе келесі отырыста куәдан екінші рет жауап ала алады, сондай-ақ олардың айғақтарындағы қайшылықтарды айқындау үшін куәлар арасында беттестіру жүргізеді. Егер сот оған ертерек кетуге рұқсат бермесе, жауап алынған куә істі қарау аяқталғанға дейін сот отырысы залында қалады.

      198-бап. Куәнің жазбаша материалдарды пайдалануы. Жауап әлдеқандай цифрлармен немесе есте сақтау қиын басқа деректермен байланысты болған жағдайларда, куә жауап беру кезінде жазбаша материалдарды пайдалана алады. Бұл материалдар сотқа және іске қатысушы адамдарға көрсетіледі және соттың ұйғарымы бойынша іске қоса тіркелуі мүмкін. Куәға оның айғақтарына қатысты оның қолында бар құжаттарды оқуына рұқсат етіледі. Бұл құжаттар сотқа көрсетіледі және оның ұйғарымы бойынша іске қоса тіркелуі мүмкін.

      199-бап. Кәмелетке толмаған куәдан жауап алу. Он төрт жасқа толмаған куәдан жауап алу, ал соттың қалауы бойынша он төрт жас пен он алты жас аралығындағы куәдан жауап алу да сотқа шақырылатын педагогтың қатысуымен жасалады. Қажет болған жағдайда кәмелетке толмаған куәнің заңды өкілдері де шақырылады. Аталған адамдар төрағалық етушінің рұқсатымен куәға сұрақ қоя алады, сондай-ақ куәнің жеке басына және оның берген айғақтарының мазмұнына қатысты өз пікірін айта алады. Істің мән-жайын анықтау үшін қажет болатын ерекше жағдайларда, кәмелетке толмаған куәдан жауап алынған уақытта сот ұйғарымы бойынша сот отырысы залынан іске қатысушы қандай да бір адам шығарылуы мүмкін. Бұл адам сот отырысы залына қайта келгенде оған кәмелетке толмаған куәнің айғақтарының мазмұны хабарланып, куәға сұрақтар қою мүмкіндігі берілуге тиіс. Он алты жасқа толмаған куә сот бұл куәні сот отырысы залында болуы қажет деп таныған жағдайларды қоспағанда, куә одан жауап алу аяқталған соң сот отырысы залынан шығарылады.

      200-бап. Куәнің жауаптарын жария ету. Куәлардың осы Кодекстің 73, 74, 190-баптарында көзделген тәртіппен жиналған айғақтары сот отырысында жария етіледі, осыдан соң іске қатысушы адамдар осы айғақтарға өз көзқарастарын білдіруге және олар бойынша түсініктемелер беруге құқылы.

      201-бап. Құжаттарды зерттеу. Осы Кодекстің 73, 74, 75, 76-баптарында және 170-бабының 9) тармақшасында көзделген тәртіппен жасалған құжаттар немесе оларды қарау хаттамалары сот отырысында жария етіледі және - іске қатысушы адамдарға, өкілдерге, ал қажет болған жағдайларда сарапшыларға, мамандарға және куәларға көрсетіледі. Осыдан соң іске қатысушы адамдар түсініктемелер бере алады.

      202-бап. Азаматтардың жеке хат алысуын және телеграфтық хабарларын жария ету және зерттеу. Азаматтардың жеке хат алысу және жеке телеграфтық хабар беру құпиясын қорғау мақсатында хат алысу мен телеграфтық хабарлар ашық сот отырысында тек хат алысқан немесе телеграфтық хабарлар алысқан адамдардың келісімімен ғана жария етілуі және зерттелуі мүмкін. Бұл адамдар келісім бермесе, олардың жеке хат алысулары мен жеке телеграфтық хабарлары жабық сот отырысында жария етіледі және зерттеледі. Осыдан соң іске қатысушы адамдар түсініктемелер бере алады.

      203-бап. Заттай дәлелдемелерді зерттеу. Заттай дәлелдемелерді сот қарайды және олар - іске қатысушы адамдарға, өкілдерге, ал қажет болған жағдайларда сарапшыларға, мамандарға және куәларға көрсетіледі. Заттай дәлелдемелер көрсетілген адамдар қарап шығуға байланысты қандай да бір мән-жайларға сот назарын аудара алады. Бұл арыздар сот отырысының хаттамасына енгізіледі. Осы Кодекстің 73, 76, 88, 89-баптарында және 170-бабының 9) тармақшасында көзделген тәртіппен жасалған заттай дәлелдемелерді қарау хаттамалары сот отырысында жария етіледі, осыдан соң іске қатысушы адамдар түсініктемелер бере алады.

      204-бап. Орналасқан жерінде қарау. Сотқа ұсынылуы қиын немесе жеткізуге болмайтын құжаттар мен заттай дәлелдемелер олар орналасқан жерде қаралады және зерттеледі. Орналасқан жерінде қарау туралы сот ұйғарым шығарады. Қарау уақыты мен орны туралы іске қатысушы адамдарға, олардың өкілдеріне хабарланады, алайда олардың келмеуі қарауды жүргізуге кедергі келтірмейді. Қажет болған жағдайларда сарапшылар, мамандар және куәлар шақырылады.  Қарау нәтижелері сот отырысының хаттамасына енгізіледі. Хаттамаға қарау кезінде жасалған немесе тексерілген жоспарлар, тәсімдер, сызбалар, есептеулер, құжаттардың көшірмелері, сондай-ақ қарау кезінде жасалған құжаттардың және заттай дәлелдемелердің фотосуреттері, бейнежазбалар мен киноматериалдар қоса тіркеледі.

      205-бап. Дыбыс жазбаларын жария ету, бейнежазбаларды, киноматериалдарды көрсету және оларды зерттеу. Жеке сипаттағы дыбыс жазбаларын жария ету, бейнежазбаларды, киноматериалдарды көрсету кезінде, сондай-ақ оларды зерттеу кезінде осы Кодекстің 202-бабында көзделген ережелер қолданылады. Дыбыс жазбаны жария ету, бейнежазбаны, киноматериалдарды көрсету сот отырысы залында не осы мақсат үшін арнайы жабдықталған үй-жайда жүргізіледі, сот отырысының хаттамасында материалдың ерекше белгілері және жария ету уақыты көрсетіледі. Осыдан соң сот іске қатысушы адамдардың түсініктемелерін тыңдайды. Қажет болған жағдайда дыбыс жазбасын жария ету және бейнежазбаны, киноматериалдарды көрсету толығымен немесе олардың әлдеқандай бөліктері қайталануы мүмкін. Дыбыс және бейнежазбалардағы, киноматериалдардағы мәліметтерді анықтау мақсатында сот маманды іске тартуы, сондай-ақ сараптама тағайындауы мүмкін.

      206-бап. Сарапшы қорытындысын зерттеу. Сарапшы қорытындысы сот отырысында жария етіледі. Қорытындыны түсіндіру және оны толықтыру мақсатында сарапшыға сұрақтар қойылуы мүмкін. Арызы бойынша сараптама тағайындалған адам және оның өкілі бірінші болып, ал содан соң - іске қатысушы басқа адамдар мен өкілдер сұрақтар қояды. Сот тағайындаған сараптама жүргізу тапсырылған сарапшыға бірінші болып талап қоюшы мен оның өкілі сұрақ қояды. Сот сарапшыға одан жауап алудың кез келген сәтінде сұрақтар қоюға құқылы. Осы Кодекстің 98-бабының бірінші бөлігінде көзделген жағдайларда сот қосымша сараптама тағайындай алады. Осы Кодекстің 98-бабының үшінші бөлігінде көзделген жағдайларда сот қайталама сараптама тағайындай алады. Қосымша сараптама тағайындау және жүргізу осы Кодекстің 98-бабының екінші және алтыншы бөліктерінде, қайталама сараптама - осы Кодекстің 98-бабының төртінші, бесінші, алтыншы бөліктерінде көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.

      207-бап. Маманның консультациясы (түсіндірмесі). Арнайы зерттеулер жүргiзу талап етiлмейтiн жағдайларда маман coтқa ауызша немесе жазбаша нысанда консультация (түсiндiрме) бередi. Маманның жазбаша нысанда берiлген консультациясы сот отырысының (тиiстi iс жүргiзу әрекетiнiң) хаттамасына қосымша түрiнде тiркеледi және сот отырысында жария етiледi. Ауызша консультация тiкелей сот отырысының (ic жүргiзу әрекетiнiң) хаттамасына енгiзiледi.     Консультацияны түсіндіру және толықтыру мақсатында маманға сұрақтар қойылуы мүмкін. Арызы бойынша маманды тартқан адам және оның өкілі бірінші болып, ал содан соң іске қатысушы басқа адамдар және өкілдер сұрақтар қояды. Сот шақырған маманға бірінші болып талап қоюшы және оның өкілі сұрақ қояды. Сот маманға кез келген сәтте сұрақ қоюға құқылы.

           208-бап. Дәлелдеменің жалғандығын мәлімдеу. Істегі дәлелдеменің жалған екені мәлімделген жағдайда осы дәлелдемені ұсынған адам соттан оны дәлелдемелер қатарынан алып тастап, істі өзге дәлелдемелердің негізінде шешуді өтіне алады. Дәлелдеменің жалғандығы туралы мәлімдеуді тексеру үшін сот сараптама тағайындай алады, сондай-ақ тараптарға өзге дәлелдемелер беруді ұсына алады. Егер ұсынған дәлелдемесі жалған деп танылған адамның іс-әрекетінде қылмыс белгілері болса, судья материалдарды бұл жөнінде прокурорға хабарлай отырып, қылмыстық іс қозғау туралы мәселені шешу үшін тиісті анықтау немесе алдын ала тергеу органына жібереді.

      209-бап. Мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қорытындысы.     Осы Кодекстің 57-бабының негізінде сот іске қатысуға жіберген мемлекеттік органдардың және жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қорытындысы сот отырысында жария етіледі. Сот, сондай-ақ іске қатысушы адамдар мен өкілдер қорытындыларды түсіндіру және толықтыру мақсатында осы органдардың уәкілетті өкілдеріне сұрақтар қоя алады.

      210-бап. Істі мәні бойынша қарауды аяқтау. Барлық дәлелдемелер қаралғаннан кейін судья іске қатысушы адамдар мен өкілдерден олардың іс материалдарын әлденелермен толықтыруға ниеттерінің бар-жоғын анықтайды. Мұндай мәлімдеулер болмаған жағдайда төрағалық етуші істі зерттеу аяқталды деп жариялап, сот соттағы жарыссөздерге көшеді.

2.3. сот жарыссөздері және прокурордың қорытындысы бөлімі   

  211-бап. Сот жарыссөздері.  Сот жарыссөздері іске қатысушы адамдар мен өкілдердің сөздерінен тұрады. Алдымен талап қоюшы және оның өкілі, ал содан соң - жауапкер мен оның өкілі сөз сөйлейді. Басталып кеткен процесте даудың нысанасы бойынша дербес талаптар қойған үшінші тұлға мен оның өкілі тараптар мен олардың өкілдерінен кейін сөз сөйлейді. Даудың нысанасы бойынша өз бетінше талаптар қоймаған үшінші тұлға мен оның өкілі талап қоюшыдан немесе үшінші тұлға іске өзі қатысатын жақтағы жауапкерден кейін сөз сөйлейді.   Прокурор, мемлекеттік органдардың және жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, ұйымдардың өкілдері және басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау үшін сотқа жүгінген азаматтар сот жарыссөздерінде соңынан сөз сөйлейді.

      212-бап. Репликалар. Жарыссөзге қатысушылардың барлығы сөз сөйлеп болған соң олар сөздерінде айтылғандарға байланысты екінші рет сөз сөйлей алады. Соңғы реплика құқығын үнемі жауапкер мен оның өкілі иеленеді.

      213-бап. Прокурордың қорытындысы. Іс бойынша тарап болып табылмайтын және осы Кодекстің 55-бабының екінші бөлігінде көзделген тәртіппен процеске қатысушы прокурор сот жарыссөздерінен кейін жалпы істің мәні бойынша қорытынды береді.

      214-бап. Істі мәні бойынша қарауды қайта жалғастыру. Егер олар бұл мән-жайлар мен дәлелдемелерді істің мәні бойынша қарау аяқталмай тұрып өз мәлімдемелерінде көрсетпесе, сот жарыссөздеріне қатысушылар өз сөздерінде сот анықтамаған мән-жайларға, сондай-ақ сот отырысында зерттелмеген дәлелдемелерге сілтеме жасауға құқығы жоқ.      Егер сот сот жарыссөздері кезінде немесе одан кейін іс үшін маңызы бар жаңа мән-жайларды анықтау немесе жаңа дәлелдемелерді зерттеу қажет деп тапса, ол істі мәні бойынша қарауды қайта жалғастыру туралы ұйғарым шығарады. Істі мәні бойынша қарау аяқталғаннан кейін сот жарыссөзі жалпы тәртіппен жүргізіледі.

    2.4. шешім шығару және оны жариялау бөлімі

  215-бап. Соттың шешім шығару үшін кетуі. Сот жарыссөздерінен кейін, ал осы Кодекстің 213-бабында көзделген жағдайда прокурор іс бойынша қорытынды бергеннен кейін сот шешім шығару үшін кеңесу бөлмесіне кетеді, төрағалық етуші, бұл туралы сот отырысы залында отырғандарға хабарлайды.

      216-бап. Шешiмді жария ету.Соттың шешімі қабылданғаннан және оған қол қойылғаннан кейін, судья сот отырысы залында сот шешімінің қарар бөлігін жария етеді және шешімге шағым жасаудың тәртібі мен мерзімдерін түсіндіреді.   Шешім шығарылған кезде судья іске қатысушы адамдарға және өкілдерге оның көшірмесін қашан алуға болатынын жариялауға міндетті.  Осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде көзделген әрекеттер жасалғаннан кейін төрағалық етуші сот отырысын жабық деп жариялайды.

3. Істі қарауды кейінге қалдыру

179-бап. Сот отырысында тәртіп бұзушыларға  қолданылатын шаралар. Істі қарау кезінде тәртіп бұзған адамға төрағалық етуші соттың атынан ескерту жасайды. Тәртіпті қайталап бұзған кезде іске қатысушы адам сот ұйғарымы бойынша сотта іс қараудың барлық уақытына немесе оның бір бөлігіне сот отырысы залынан шығарылып жіберілуі мүмкін. Соңғы жағдайда төрағалық етуші отырыс залына қайта жіберілген адамды ол жоқ кезде жасалған іс жүргізу әрекеттерімен таныстырады. Іске қатыспайтын және істі қарау кезінде қатысушы азаматтар тәртіпті қайталап бұзғаны үшін төрағалық етушінің өкімімен отырыс залынан шығарылып жіберіледі. Істі қарау барысында оған қатысушы азаматтар жаппай тәртіп бұзған кезде сот іске қатыспайтын азаматтардың барлығын сот отырысы залынан шығарып, істі жабық отырыста қарауы немесе істі қарауды кейінге қалдыруы мүмкін.

187-бап. Іске қатысушы адамдар мен өкілдердің сот отырысына келмеу салдарлары. Іске қатысушы адамдар келмеу себептері туралы сотқа хабарлауға және бұл себептердің дәлелді екендігіне дәлелдемелерді ұсынуға міндетті.    Іске қатысушы адамдардың біреуі сот отырысына келмеген жағдайда, оларға хабарланғаны жөнінде мәліметтер жоқ болса, істі қарау кейінге қалдырылады.    Егер іске қатысушы адамдар сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісінше хабарланса, олардың келмеу себептері дәлелді деп танылған жағдайда сот істі қарауды кейінге қалдырады. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісінше хабарланған іске қатысушы адамдардың қайсыбірі келмеген жағдайда, егер олардың келмеу себептері дәлелсіз деп танылса, сот істі қарауға құқылы. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісінше хабарланған жауапкер болмаған жағдайда, сырттай іс жүргізу тәртібімен, егер келмеу себептері туралы мәліметтер жоқ болса не сот оның келмеу себептерін дәлелсіз деп тапса, не жауапкер іс бойынша іс жүргізуді қасақана созып отыр деп таныса, сот істі қарауға құқылы. Тараптар соттан істі олардың қатысуынсыз қарау және оларға шешімнің көшірмесін жіберу туралы жазбаша өтінуге құқылы. Егер бұл істің мән-жайлары бойынша қажет болса, сот тараптардың сот отырысына қатысуын міндетті деп тани алады. Сот отырысының уақыты мен орны туралы хабарланған іске қатысушы адам өкілінің келмеуі істі қарауға кедергі бола алмайды. Іске қатысатын адамның өтініші бойынша сот оның өкілі дәлелді себептермен келмеуіне байланысты істі қарауды кейінге қалдыра алады.

  188-бап. Сот отырысына куәнің, сарапшының, маманның, аудармашының келмеу салдарлары. Сот отырысына куә, сарапшы немесе маман келмеген жағдайда сот іске қатысушы адамдардың істі олар жоқта қарау мүмкіндігі туралы пікірін тыңдап, сотта іс қарауды жалғастыру немесе оны кейінге қалдыру туралы ұйғарым шығарады.   Сот отырысына аудармашы келмеген жағдайда, егер аудармашыны ауыстыру мүмкіндігі болмаса, сот істі қарауды кейінге қалдыру туралы ұйғарым шығарады. Егер шақырылған куә, сарапшы, маман немесе аудармашы сот отырысына сот дәлелді емес деп таныған себептер бойынша келмесе, олар әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңдарға сәйкес әкімшілік жазаға тартылуы мүмкін. Осы Кодекстің 119-бабына сәйкес олар сондай-ақ мәжбүрлеп келтірілуі де мүмкін.      Сотта айғақ беруден бас тартқаны немесе жалтарғаны үшін куә осы Кодекстің 17-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 353-бабына сәйкес қылмыстық жауаптылықта болады.

189-бап. Істі қарауды кейінге қалдыру. Осы Кодексте көзделген жағдайларда, сондай-ақ егер сот процеске қатысушылардың біреуінің келмеуі, қарсы талап қою, қосымша дәлелдемелер ұсыну немесе талап ету, іске қатыстыруға басқа адамдарды тарту қажеттігі, өзге де әлдеқандай іс жүргізу әрекеттерін жасау қажеттігі салдарынан істі осы сот отырысында қарау мүмкін емес деп тапса, істі қарауды кейінге қалдыруға жол беріледі. Іс кейінге қалдырылған кезде істің жаңа сот отырысында шешілуін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін уақыт ескеріле отырып, жаңа сот отырысының күні белгіленеді, бұл жөнінде келген адамдарға қол қойдырылып хабарланады. Келмеген және процеске қатысуға жаңадан тартылған адамдарға жаңа сот отырысының уақыты мен орны туралы шақыру қағазы (хабар) жіберіледі.

190-бап. Істі қарау кейінге қалдырылған кезде куәлардан жауап алу.   Егер сот отырысына тараптар қатысып отырса, істі қарау кейінге қалдырылған кезде сот келген куәлардан жауап алуға құқылы. Бұл куәларды жаңа сот отырысына екінші рет шақыруға қажет болған жағдайларда ғана жол беріледі.

19-тарау. Iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру

242-бап. Соттың iс жүргiзудi тоқтата тұру мiндетi. Сот:

- егер даулы құқық қатынасы құқық мирасқорлығына жол беретiн болса, iсте тарап болып табылатын азамат қайтыс болғанда немесе заңды тұлға қайта құрылған, таратылған;

- тарап әрекет қабiлеттiлiгiнен айырылған;

- жауапкер Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерiнiң жауынгерлiк iс-қимылдарға қатысушы бөлiмдерiнде, басқа әскерлерi мен әскери құрамаларында болған немесе Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерiнiң жауынгерлiк iс-қимылдарға қатысушы бөлiмдерiнде, басқа әскерлерi және әскери құрамаларында жүрген талап қоюшылардың өтiнiшi болған;

- азаматтық, қылмыстық немесе әкiмшiлiк сот iсiн жүргiзуде қаралып жатқан басқа iстiң шешiлуiне дейiн бұл iстi қараудың мүмкiндiгi болмаған;

- егер ол осы iс бойынша қолданылуға тиiстi заң немесе басқа нормативтiк құқықтық актi адамның және азаматтың Конституцияда бекiтiлген құқықтары мен бостандықтарына қысым жасайтындығын байқаған және осы актiнiң конституцияға сай еместiгiн тану туралы Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiне өтiнiш жасаған, сондай-ақ Конституциялық Кеңес басқа соттың бастамашылығымен осы iс бойынша қолданылуға тиiстi нормативтiк құқықтық актiнiң конституциялылығын тексерiп жатқандығы белгiлi болған;

- құқықтық көмек көрсету жөнiндегi тапсырмамен шет мемлекеттiң сотына өтiнiш жасаған жағдайда iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұруға мiндеттi.

243-бап. Соттың iс жүргiзудi тоқтата тұру құқығы. Сот:

- тарап Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiнде, басқа әскерлерiнде және әскери құрамаларында шақыру бойынша әскери қызметте болған немесе ол басқа да мемлекеттiк мiндеттi орындауға тартылған;

- тарап iстi қарау мерзiмiнен асатын мерзiмде қызметтiк iссапарда болған;

- тарап емдеу мекемесiнде болған немесе оның сотқа келуiне кедергi жасайтын сырқаты болған және ол медициналық мекеменiң құжатымен расталған;

- жауапкер осы Кодекстiң 135-бабында көзделген жағдайларда iздеуде болған;

- сот сараптама тағайындаған;

- қаралып жатқан iс бойынша құқықтық көмек көрсету жөнiнде сотқа тапсырылған өтiнiштi;

- қорғаншылық және қамқоршылық орган бала асырап алу iсi жөнiнде асырап алушылардың тұрмыс жағдайын зерттеудi белгiленген жағдайларда iске қатысушы адамдардың өтiнiшi бойынша немесе өз бастамашылығымен iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұра алады.

244-бап. Iс жүргiзудi тоқтата тұру мерзiмдерi. Iс бойынша iс жүргiзу:

-Осы Кодекстiң 242-бабының 1) және 2) тармақшаларында көзделген жағдайларда - шығып қалған адамның құқықтық мирасқоры анықталғанға дейiн немесе әрекетке қабiлетсiз адамға өкiл тағайындалғанға дейiн;

-Осы Кодекстiң 242-бабының 3) тармақшасында және 243-бабында көзделген жағдайларда - тарап Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерiнiң құрамында болуын тоқтатқанға дейiн, ол мемлекеттiк мiндеттi орындауды аяқтағанға дейiн, қызметтiк iссапардан оралғанға дейiн, емдеу мекемесiнен шыққанға немесе сырқатынан айыққанға дейiн, жауапкер iздестiрiлiп болғанға дейiн немесе сарапшының қорытындысы немесе қорғаншылық және қамқоршылық органның қорытындысы сотқа табыс етiлгенге дейiн;

-осы Кодекстiң 242-бабының 4) тармақшасында көзделген жағдайларда - сот шешiмi, үкiмi, немесе соттың қаулысы шығарылғанға дейiн;

-осы кодекстiң 242-бабының 5) тармақшасында көзделген жағдайларда - Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң шешiмi күшiне енгенге дейiн;

-осы Кодекстiң 242-бабының 6) тармақшасында, 243-бабының 6) тармақшасында көзделген жағдайларда - сот құқықтық көмек көрсету туралы тапсырманы орындағанға дейiн тоқтатыла тұрады.

245-бап. Соттың iс жүргiзудi тоқтата тұру туралы ұйғарымына шағымдану немесе наразылық келтiру. Соттың iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру туралы ұйғарымына жеке шағым берiлуi немесе наразылық келтiрiлуi мүмкiн.

246-бап. Iс жүргiзудi қайта бастау.Iстi тоқтата тұруды туғызған мән-жайлар жойылғаннан кейiн iске қатысушы адамдардың арызы бойынша немесе соттың бастамашылығымен iс жүргiзу қайта басталады. Iс жүргiзу қайта басталған кезде сот iске қатысушы адамдарға азаматтық сот iсiн жүргiзудiң жалпы ережелерi бойынша хабарлайды.

5. Іс бойынша іс жүргізуді сот шешімін қабылдамай аяқтауы

21-тарау. Арызды қараусыз қалдыру. 249-бап. Арызды қараусыз қалдырудың негiздемелерi. Сот, егер:

1) талап қоюшы осы санаттағы iстер үшiн заңда белгiленген дауды алдын ала сотқа дейiн шешудiң мiндеттi тәртiбiн сақтамаса және осы тәртiпте қолданудың мүмкiндiгi жоғалмаса;

2) арыздыәрекеткеқабiлетсiзадамберсе;

3) арызғақолқойғанжәне оны бергенадамныңарызғақолқоюғажәне оны беругеөкiлеттiгiжоқболса;

4) осы немесебасқасоттыңiсжүргiзуiнде осы тараптарарасындағы, солмәселетуралы дау бойыншажәнесолнегiздербойыншабұрынқозғалғанiс бар болса;

5) eгepзаңнамалықактiлердеөзгешекөзделмесе, тараптарарасындабұлдаудызаңғасәйкесаралықсоттыңнемесехалықаралықкоммерциялықтөрелiктiңшешiмiне беру туралыкелiсiмжасалсажәнежауапкерденiстiмәнiбойыншақараубасталғанғадейiндаудысотташешугеқарсылықбiлдiрiлсе;

6) өздерiнiңқатысуынсызiстiқараудыөтiнбегентараптарекiншiшақырубойыншасотқакелмесе;

7) өзiнiңқатысуынсызiстiқараудыөтiнбегенталапқоюшыекiншiшақырубойыншасотқакелмесе, ал жауапкерiстiмәнiбойыншақараудыталапетпесе;

8) өзiнiңмүддесiнесайiсқозғалғанадаммәлiмделгенталаптықолдамаса;

9) талап-арыздықайтарыпалутуралыөтiнiшберiлсе, ал жауапкерiстiмәнiбойыншақараудыталапетпесе;

10) көрсетушiгеарналғанкүшiжойылғанбағалықағаздаржәнеордерлiбағалықағаздарбойыншақұқықтықалпынакелтiрутуралыiстержөнiндегiөтiнiшжарияланымнанбастапүш ай мерзiмаяқталғанғадейiнберiлсе, арыздықараусызқалдырады.

250-бап. Арыздықараусызқалдырудыңтәртiбi мен салдары. Iс бойынша iс жүргiзу арызды қараусыз қалдырған жағдайда соттың ұйғарымымен аяқталады. Бұл ұйғарымда сот осы Кодекстiң 249-бабында аталған iстi қарауға кедергi келтiретiн мән-жайларды қалай жоюды көрсетуге мiндеттi. Осы Кодекстiң 249-бабының 1) және 2) тармақшаларында көзделген негiздер бойынша арызды қараусыз қалдыра отырып, сот ұйғарымда мемлекеттiк бажды қайтаруды және талапты қамтамасыз ету жөнiнде қолданылған шаралардың тоқтатылатындығын көрсетедi.

Соттың арызды қараусыз қалдыру жөнiндегi ұйғарымына жеке шағым берiлуi немесе наразылық келтiрiлуi мүмкiн. Арызды қараусыз қалдыруға негiз болған мән-жайлар жойылғаннан кейiн мүдделi адам жалпы тәртiп бойынша сотқа тағы да арыз беруге құқылы. Талап қоюшының не жауапкердiң өтiнiшiмен осы Кодекстiң 249-бабының 6) және 7) тармақшаларында көрсетiлген негiздер бойынша, егер тараптар өздерiнiң сот отырысында болмауының дәлелдi себептерiн растайын дәлелдемелер ұсынса, сот арызды қараусыз қалдыру жөнiндегi өз ұйғарымының күшiн жояды. Соттың осындай өтiнiштi қанағаттандырудан бас тартқан ұйғарымына жеке шағым берiлуi мүмкiн

22-тарау. Сот ұйғарымы

251-бап. Сот ұйғарымы және оны шығарудың тәртiбi. Iс мәнi бойынша шешiлмейтiн бiрiншi сатыдағы сот актiсi ұйғарым түрiнде шығарылады. Ұйғарымды осы Кодекстiң 217-бабында көзделген тәртiппен дербес iс жүргiзу құжаты түрiнде сот шығарады. Күрделi емес мәселелердi шешкен кезде сот отырыс залынан шықпай-ақ ұйғарым шығара алады. Мұндай ұйғарым сот отырысының хаттамасына енгiзiледi. Ұйғарым шығарылғаннан кейiн дереу жарияланады.

252-бап. Ұйғарымның мазмұны

Ұйғарымда:

1) ұйғарымның шығарылған күнi мен орны;

2) ұйғарым шығарған соттың атауы, сот отырысындағы судьяның және хатшының тегi, аты-жөнi;

3) iске қатысушы адамдар, даудың нысанасы немесе мәлiмделген талап;

4) ұйғарым шығарылған мәселе;

5) соттың өз қорытындыларын шығару себептерi және сот басшылыққа алып сiлтеме жасаған заңдар;

6) соттың қаулысы;

7) егер ұйғарым бойынша шағымдануға болатын болса, шағым берудiң тәртiбi мен мерзiмi көрсетiлуге тиiс.

Сот отырысы залында сот шығаратын ұйғарымда осы баптың 4)-6) тармақшыларында аталған мәлiметтер болуға тиiс.

253-бап. Соттың жеке ұйғарымдары. Сот отырысында заңдылық бұзылған жағдайлар анықталған кезде сот жеке ұйғарым шығаруға және оны тиiстi ұйымдарға, басқару қызметiн атқаратын лауазымды немесе өзге де адамдарға жiберуге құқылы, олар өздерi қабылдаған шаралар туралы бiр ай мерзiм iшiнде хабарлауға мiндеттi.

Қабылданған шаралар туралы хабарламау заңға сәйкес әкiмшiлiк жауапкершiлiкке әкеп соғады. Әкiмшiлiк жаза қолдану тиiстi адамдарды соттың жеке ұйғарымы бойынша қабылданған шаралар туралы хабарлау мiндетiнен босатпайды. Егер iстi қарау кезiнде сот тараптардың, процеске басқа қатысушылардың, лауазымды немесе өзге де адамдардың әрекетiнен қылмыс белгiлерiн тапса, ол туралы прокурорға хабарлайды. Мүдделерiне қатысы бар жеке ұйғарымға адамдар осы Кодекстiң 344-бабының төртiншi бөлiгiнде көзделген тәртiппен шағым бере алады.

254-бап. Iске қатысушы адамдарға сот ұйғарымының көшiрмесiн жiберу. Iске қатысушы, сот отырысына келмеген тараптар мен басқа адамдарға iс бойынша iс жүргiзудiң тоқтатыла тұруы немесе тоқтатылуы туралы, не арыздың қараусыз қалдырылуы туралы сот ұйғарымының көшiрмесi ұйғарым шығарылғаннан бастап бес күннен кешiктiрiлмей жiберiледi.

6. Сот отырысының хаттамасы

23-тарау. Хаттамалар. 255-бап. Хаттама жүргiзудiң мiндеттiлiгi

Бiрiншi сатыдағы соттың әрбiр сот отырысы туралы, сондай-ақ отырыстан тыс жасалған әрбiр жеке iс жүргiзу әрекетi туралы хаттама жасалады.

256-бап. Хаттаманың мазмұны. Сот отырысының немесе отырыстан тыс жасалған жеке iс жүргiзу әрекетiнiң хаттамасы iстi қараудың немесе жеке iс жүргiзу әрекетiн жасаудың барлық елеулi сәттерiн көрсетуге тиiс.

Сот отырысының хаттамасында:

1) сот отырысының жылы, айы, күнi және орны;

2) сот отырысы басталған және аяқталған уақыт;

3) iстi қарайтын соттың атауы, сот отырысы судьясының, хатшысының тегi мен аты-жөнi;

4) iстiң атауы;

4-1) соттың аудио-, бейнежазба құралдарын және (немесе) стенографиялауды қолдануы туралы мәлiметтер;

5) iске қатысушы адамдардың, өкiлдердiң, куәлердiң, сарапшылардың, мамандардың, аудармашылардың келгенi туралы мәлiметтер;

6) iске қатысушы адамдарға, өкiлдерге, сондай-ақ аудармашыға, сарапшылар мен мамандарға олардың iс жүргiзу құқықтары мен мiндеттерiнiң түсiндiрiлгенi туралы мәлiметтер;

7) төрағалық етушiнiң өкiмдерi және сот отырысы залында соттың шығарған ұйғарымы;

8) iске қатысушы адамдардың және өкiлдердiң арыздары, өтiнiштерi және түсiнiктемелерi;

9) куәлардың айғақтары, сарапшылардың өз қорытындыларын ауызша түсiндiрулерi, мамандардың түсiндiрмелерi;

10) құжаттардың жария етiлуi туралы мәлiметтер, заттай дәлелдемелердi қараудың, дыбыс жазбаларды тыңдаудың, бейнежазбаларды, киноматериалдарды көрудiң деректерi;

11) осы Кодекстiң 57-бабы негiзiнде iске қатысушы мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының қорытындылары туралы мәлiметтер;

12) сот отырысы залында болған сұрақтар мен жауаптардың мазмұны;

13) сот жарыссөздерiнiң мазмұны;

13-1) осы Кодекстiң 55-бабы негiзiнде iске қатысқан прокурордың қорытындысы;

14) шешiм мен ұйғарымдардың мазмұны жария етiлгенi және түсiндiрiлгенi, оларға шағым беру тәртiбi мен мерзiмi түсiндiрiлгенi туралы мәлiметтер;

15) iске қатысушы адамдарға хаттамамен танысу және оған ескертулер беру құқықтарының түсiндiрiлгенi туралы мәлiметтер;

16) хаттаманың жасалған күнi көрсетiледi

257-бап. Хаттама жасау. Хаттаманы сот отырысының хатшысы жасайды. Әрбiр сот отырысы бойынша немесе жеке iс жүргiзу әрекетi бойынша жеке хаттама жасалады. Хаттама қолмен, мәшинкемен, компьютермен немесе электрондық (цифрлық дыбыс-, бейнежазбаны қоса алғанда) тәсiлмен жазылып, дайындалуы мүмкiн. Сот отырысында осы құралдарды кезде пайдаланған алынған стенограмма, аудио-, бейнежазба материалдары cот отырысының хаттамасына қоса тiркеледi және iспен бiрге сақталады.

Iске қатысушы адамдар мен өкiлдер хаттаманың қандай да бiр бөлiгiн жария ету туралы, өздерi iс үшiн елеулi деп есептейтiн мән-жайлар жөнiндегi мәлiметтердi хаттамаға енгiзу туралы өтiнiш жасауға құқылы. Хаттама сот отырысы аяқталғаннан кейiн үш күннен кешiктiрiлмей, ал жеке iс жүргiзу әрекетi туралы хаттама ол жасалғаннан кейiнгi келесi күннен кешiктiрiлмей дайындалып, оған қол қойылуға тиiс. Күрделi iстер бойынша сот отырысының хаттамасын дайындау және оған қол қою бұдан да ұзақ мерзiмде, бiрақ сот отырысы аяқталғаннан кейiн он күннен кешiктiрiлмей жүзеге асырылуы мүмкiн. Хаттамаға төрағалық етушi және хатшы қол қояды. Барлық өзгерiстер, түзетулер, толықтырулар хаттамада айтылуға және олардың қол қоюымен куәландырылуға тиiс. Сот iске қатысушы адамдардың немесе олардың өкiлдерiнiң өтiнiшi бойынша сот отырысының төрағалық етушiсi мен хатшысының электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылған электрондық құжат нысанындағы хаттаманы ұсынуға мiндеттi

258-бап. Хаттамаға ескертпелер. Iске қатысушы адамдар немесе олардың өкiлдерi сот отырысының хаттамасы дайындалған және оған қол қойылған күннен бастап бес күн iшiнде онымен танысуға, хаттамада жiберiлген қателiктердi немесе жасалған iс-әрекеттердiң және олардың нәтижелерiн тiркеудiң (көрсетудiң) толық еместiгiн көрсете отырып, бес күн iшiнде оған жазбаша түрде немесе электрондық цифрлық қолтаңбамен куәландырылған электрондық құжат нысанында ескертпелер беруге құқылы.

259-бап. Хаттамаға жасалған ескертпелердi қарау. Хаттамаға жасалған ескертпелердi оған қол қойған төрағалық етушi қарайды, ол ескертпелермен келiскен жағдайда олардың дұрыстығын куәландырады. Төрағалық етушi берiлген ескертпелермен келiспеген жағдайда хаттамаға ескертпелер берген адамға хабарлана отырып, олар сот отырысында қаралады. Ескертпелердi қарау нәтижесiнде төрағалық етушi олардың дұрыстығын куәландыру туралы не олардың толық немесе iшiнара қабылданбауы туралы ұйғарым шығарады. Ескертпелер барлық жағдайда iске қоса тiркеледi. Хаттамаға жасалған ескертпелер олардың берiлген күнiнен бастап бес күн iшiнде қаралуға тиiс. Iс бойынша төрағалық етушi әлдебiр объективтi себептермен хаттамаға жасалған ескертпелердi қарай алмаған жағдайда, олар iстiң материалдарына қоса тiркеледi.

Азаматтық істі сотта қарау тақырыбына фота каллаж