Қазақстан аумағында соғатын желдер Желдің қалыптасатын аймағы Жылдамдығы, бағыты, соғу ұзақтығы Ерекшеліктері 1) Ебі желі
Қытай жеріндегі Ебі-Нұр көлінің үстінде жоғары қысым әсерінен п.б.
60-80 м/с, Орта Азиядан Жоңғар қақпасы арқылы Алакөлге (о-ш-тан с-б-қа қарай), 70-100 күндей соғады
Желдің ішкі температурасы айналасының температурасынан 8-10°С.
2) Сайқан желі
Алакөл үстінде жоғары қысым орнағанда п.б.
50-60 м/с, с-б-тан о-ш-қа қарай Ебі желіне кері бағытта, 2-3 тәулікке созылуы мүмкін
Алакөл ойысында темп. 30-37°С-қа төмендейді. Көл деңгейі 1 м-ге көтеріледі. Қыркүйек – сәір айларында күшті соғады
3) Шілік желі
Шілік өзенінің бастау алатын мұздықтар өңіріндегі салқын ауаның Іле аңғарына қарай ығысуынан пайда болады
8-10 м/с, күндіз с-б-тан о-ш-қа қарай, түнде о-ш-тан с-б-қа қарай соғады
Бір тәулік ішінде бағытын өзгертеді, қыста үдей соққан жел қарды ұшырып, жол қатынасын қиындатады
4) Арыстанды-Қарабас
Қаратау жотасының о-б беткейіндегі Арыстанды өзенінің аңғарымен соғады.
35 м/с, солтүстіктен соғып тұрады
Мойынқұмның үстімен өткенде құмды қара бұрқасын тұрады
5) Қордай желі
Жамбыл облысының о-ш-дағы Жетіжол жоотасы мен Кіндіктас тау аңғарларындағы Қордай асуының үстінен соғады
40 м/с, 55 күн күшті соғады
Қыста Сібір антициклоны орнаған кезде жылдамдығы артады
6) Мұғалжар желі
Мұғалжар тауынан соғады
50 м/с, оңтүстік және о-б-тан соғады
Күзде батыстан және с-б-тан келетін циклон әсерінен п.б.
2. Қаңтар және шілде айларында ауа темп-сы солтүстіктен оңтүстікке қарай жоғарылайды, батыстан шығысқа қарай да төмендейді.
5. Сабақты қорытындылау
Сабақты қорытындылау сұрақтары: 1. Қазақстан жеріне қандай ауа массалары әсер ететді? 2. Республика аумағында соғатын қандай күшті желдерді білесіңдер?
Оқушылардың жауаптары: 1. Арктикалық, қоңыржай, тропиктік ауа массалары
2. Руспублика аумағында Ебі, Сайқан, Шілік, Арыстанды-Қарабас, Қордай, Мұғалжар
6. Бағалау кезеңі
Сабақ барысында белсенді қатысып отырған және картамен жұмыс істеген оқушылар бағаланады.
Алған бағаларын тыңдап, күнделіктеріне қойдырады. Ескертулері немесе келіспеушіліктері болса, мұғалімге айтады.
7. Үйге тапсырма беру
Тапсырмаларын аяқтамаған жағдайда оларды соңына дейін аяқтау. Мәтін соңындағы сұрақтар мен тпасырмаларды орындау
