Болжалды сан есімдер есептік сан есімдердің қосарлануы
арқылы да: отыз-қырық, бес-алты, отыз-қырықтарда және есептік
сан есімдерге шамалы, шақты, қаралы, жуық, таман, тарта деген
сөздердін тіркесуі арқылы да жасалады: жүзеге тарта,
елу шақты, мың қаралы, отызға тарта т.б.
Мысалы: отыздай, жүздеген т.б.
Жауабы:
Топтау сан есім дегеніміз не? Сұрағы, жасалу жолын түсіндір
Заттың санын топтап көрсететін, қаншадан?
нешеден? деген сұраққа жауап берстін сан есімді
топтау сан есімі дейді.
Жасалу жолы:
топтау сан есімі дара сан есімдер мен қосарланған
сан есімдер мен екінші сыңарына шығыс
септігінің жалғауы жалғану арқылы
жасалады.
Мысалы, елу-ден, алпыс-тан,
бес-бестен, он-оннан т.б.
Жауабы:
Бөлшектік сан есім дегеніміз не?
Сұрағы, жасалу жолын түсіндір
Мысал келтір
Бүтін санның білгілі бөлшектерін есепке
алып қанша? неше? деген сұраққа жауап
беретін сан есімнің бір түрі бөлшектік
сан есім аталады.
Жасалу жолы:Бөлшектік сан есім
есептік сан есімдерге жарым,жарты,
ширек сөздерінің тіркесуінен жасалады.
Мысалы:бес жарым, екі жарты, төрт ширек
және жай бөлшек түрінде: онның екісі,
оннан екі 10,2 жүздің бесі немесе
жүзден бес 100,5 т.б.
Жауабы:
Жинақтық сан есім дегеніміз не?
Сұрағы, жасалу жолын түсіндір
Заттың жинақталған санын білдіріп, нешеу?
деген сұраққа жауап беретін сан есімді
жинақтық сан есім дейді.
Жасалу жолы:
Жинақтық сан есім есептік сан есімге
-ау, -еу жұрнағы жалғану арқылы жасалып,
жетіге дейінгі сандарды қамтиды.
Мысалы, бір-еу, екеу, үш-еу, төрт-еу,
бес-еу, алт-ау, жет-еу.
Жауабы:
Ойлан тап
Ойлан тап
Сурет бойынша шағын мәтін құрастыру
2 кезең
АСЫҚ
Жылқы
Күш
Жүгіру
Сен білесің бе?
Сен білесің бе?
3 кезең
Сатылай кешенді талдау жаса
Қырықтың бірі қыдыр.
Ол он екі жыл мүшелді білдіреді.
Үшінші – таза ауаны сүйетін.
Білімділер
Білімділер
Маршруттық карта
4 кезең
МАРШРУТТЫҚ КАРТА №1 3. «БІРЛІКТЕР» ТОБЫ: А) МӘТІНДІ ҚЫСҚАША БАЯНДА. Б) БЕРІЛГЕН МӘТІНДЕГІ 3 САН ЕСІМДІ ТЕРІП ЖАЗ, МАҒЫНАСЫНА ҚАРАЙ ҚАЙ ТОПҚА ЖАТАТЫНЫН КӨРСЕТ. ТАЙҚАЗАН ТАЙҚАЗАНДЫ СЕГІЗ ЖҮЗ БІРІНШІ ЖЫЛЫ ӘМІР ТЕМІР ЖАСАТЫП, ҚОЖА АХМЕТ ИАССАУИДЫҢ МАЗАРЫНА СЫЙЛАҒАН. ТАЙҚАЗАННЫҢ САЛМАҒЫ - ЕКІ ТОННА, БИІКТІГІ ЖҮЗ АЛПЫС ЕКІ САНТИМЕТР, ДИАМЕТРІ – ЕКІ ЖҮЗ ҚЫРЫҚ ЕКІ САНТИМЕТР ТАЙҚАЗАН ЖЕТІ ТҮРЛІ МЕТАЛДАН ЖАСАЛҒАН. ОНЫҢ ҚАБЫРҒАСЫНА АРАБ ӘРІПТЕРІНІҢ ӨРНЕКТЕРІ САЛЫНҒАН. ГҮЛ СИЯҚТЫ ЖАСАЛҒАН ЕКІ ҚҰЛАҚШАСЫ БАР.ОЛАРДЫҢ АРАСЫНДА ОН ЕКІ ҮЛКЕН ШҮМЕКТЕРІ БАР. ОЛ ОН ЕКІ ЖЫЛ МҮШЕЛДІ БІЛДІРЕДІ. («ОЛ КІМ, БҰЛ НЕ?» ІІІ ТОМ) 5 БАЛЛ 1. БЕРІЛГЕН САН ЕСІМДЕРДІ СӘЙКЕСТІНДІРУ. МЫСАЛДАР. САН ЕСІМДЕР ОН-ОННАН ЕСЕПТІК БЕСЕУ РЕТТІК ЕКІНІҢ БІР БӨЛІГІ ЖИНАҚТЫҚ ЕЛУ-АЛПЫСТАЙ ТОПТАУ ЕКІ БОЛЖАЛДЫҚ ТОҒЫЗЫНШЫ БӨЛШЕКТІК 5 БАЛЛ 4. МАҚАЛ – МӘТЕЛДЕРДІ ТОЛЫҚТЫРУ. ... ЖАСАР БАЛА КЕЛСЕ, ... ШАЛ АЛДЫНАН ШЫҒАР. ... ... БІЛМЕГЕН ЖЕТЕСІЗ. 2 БАЛЛ 5. 40 САНЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ХАЛЫҚТЫҚ ДӘСТҮРЛЕР ТУРАЛЫ АЙТЫЛАДЫ. ҚЫРЫҚТЫҢ БІРІ ҚЫДЫР. 3 БАЛЛ «5»- 25-20 БАЛЛ «4»-19-16 БАЛЛ «3»-15-12 БАЛЛ «2»-11-0 БАЛЛ
2. Сан есімдер дара күрделі жиырма жеті он үш тоқсан тоғыз екі алпыс бір бүтін үштен екі 5 балл
2. «ОНДЫҚТАР» ТОБЫ: А) МӘТІНДІ ҚЫСҚАША БАЯНДА. Б) БЕРІЛГЕН МӘТІНДЕГІ 3 САН ЕСІМДІ ТЕРІП ЖАЗ, МАҒЫНАСЫНА ҚАРАЙ ҚАЙ ТОПҚА ЖАТАТЫНЫН КӨРСЕТ. ЖАҚСЫ МЕН ЖАМАН АДАМ АТЫЗҒА БІР ТҮП ГҮЛ ӘКЕЛІП ОТЫРҒЫЗДЫ. ҚҰНАРЛЫ ЖЕРГЕ ОТЫРҒЫЗЫЛҒАН ОЛ КҮНЕН КҮНГЕ ТАМЫР ЖАЙЫП, ГҮЛДЕНЕ ӨСЕ БЕРЕДІ. ГҮЛ БІРІНШІ - КҮННІҢ НҰРЫН, ЕКІНШІ - МӨП – МӨЛДІР СУДЫ, ҮШІНШІ – ТАЗА АУАНЫ СҮЙЕТІН. ОЛ ОСЫНАУ ТІРШІЛІК ИЕСІ БОЛҒАНЫНА, ӨЗІН ӘКЕЛІП ОТЫРҒЫЗҒАН АДАМҒА ӨТЕ РИЗА БОЛДЫ. БІР КҮНІ: - ӘЙ, СЕН КӨП АСҚАҚТАМА! ӨМІРГЕ КЕЛГЕНІҢЕ ӨКІНЕТІН БОЛАСЫҢ, - ДЕГЕН ШІҢКІЛДЕК ДАУЫСҚА ЖАЛТ ҚАРАСА, ДӘЛ ТӨМЕНДЕ ТҮРІ ҰСҚЫНСЫЗ БІР ШӨП БАСЫН ҚЫЛТИТЫП ТҰР ЕКЕН. ГҮЛ ЕШТЕҢЕ ДЕЙ АЛҒАН ЖОҚ. КӨЗДЕРІ ЖАСАУРАП КЕТТІ, ҚАСЫНДАҒЫ БІРШАМА ҮЛКЕНДІГІ БАР ЕКІНШІ ГҮЛГЕ БАСЫН СҮЙЕДІ. - ЖАБЫРҚАМА, САБЫР ЕТ! АДАМДАР ОНЫ «АРАМ ШӨП» ДЕП АТАЙДЫ. БІР БАСЫНАН БАСҚАНЫ ОЙЛАМАЙТЫН ЖАУЫЗ ШӨП. ӘЛІ – АҚ ҚҰТЫЛАМЫЗ. «ЖАҚСЫ СӨЗ – ЖАРЫМ ЫРЫС» ДЕГЕН ҒОЙ. ОНЫҢ КӨҢІЛІ БІРАЗ КӨТЕРІЛІП ҚАЛДЫ. ӘЛГІ ГҮЛДІҢ АЙТҚАНЫ РАС БОЛЫП ШЫҚТЫ. ЕРТЕСІНЕ ОН ЖАСТАҒЫ БІР БАЛА КЕЛДІ ДЕ, АРАМ ШӨПТІ ЖҰЛЫП ТАСТАДЫ. ГҮЛ ҚАЙТА ҚҰЛПЫРДЫ.ӨМІРДЕ ЖАҚСЫЛАР ДА, ЖАМАНДАР ДА, БАР ЕКЕН. (Б. ӘБДІЛОВ). 5 БАЛЛ «СӘЙКЕСТЕНДІРУ» СТРАТЕГИЯСЫ. КЕСТЕНІ САН ЕСІМНІҢ МАҒЫНАЛЫҚ ТОПТАРЫНА ҚАРАЙ СӘЙКЕСТЕНДІРІП ТОЛТЫРЫҢДАР. СҰРАҚТАРЫ САН ЕСІМ ТҮРЛЕРІ НЕШЕ? ЕСЕПТІК САН ЕСІМ НЕШІНШІ? РЕТТІК САН ЕСІМ НЕШЕУ? ЖИНАҚТЫҚ САН ЕСІМ НЕШЕЛЕРДЕ? БОЛЖАЛДЫҚ САН ЕСІМ НЕШЕДЕН? ТОПТАУ САН ЕСІМІ НЕШЕУІ? БӨЛШЕКТІК САН ЕСІМ 5 БАЛЛ 5. 40 САНЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ХАЛЫҚТЫҚ ДӘСТҮРЛЕР ТУРАЛЫ АЙТЫЛАДЫ. БАЛАНЫ ҚЫРҚЫНАН ШЫҒАРУ. 3 БАЛЛ «5»- 25-20 БАЛЛ «4»-19-16 БАЛЛ «3»-15-12 БАЛЛ «2»-11-0 БАЛЛ
Сан есімдер дара күрделі отыз тоқсан елу жетпіс жеті алпыс тоғыз жүз елу үш 5 балл
4. Мақал – мәтелдерді толықтыру. ... рет өлшеп, ... рет кес. Ер жігіттің ... сөйлегені өлгені. 2 балл
3. «ЖҮЗДІКТЕР» ТОБЫ: А) МӘТІНДІ ҚЫСҚАША БАЯНДА. Б) БЕРІЛГЕН МӘТІНДЕГІ 3 САН ЕСІМДІ ТЕРІП ЖАЗ, МАҒЫНАСЫНА ҚАРАЙ ҚАЙ ТОПҚА ЖАТАТЫНЫН КӨРСЕТ. АҚСҮЙЕК ОЙЫН ЖАЗДЫҢ АЙСЫЗ ҚАРАҢҒЫ ТҮНІНДЕ ОЙНАЛАДЫ. ОЛ ҮШІН ІРІ ҚАРАНЫҢ, ЖЫЛҚЫНЫҢ КЕПКЕН ЖІЛІК СҮЙЕГІ КЕРЕК. ОЙЫНҒА ҚАТЫСУШЫЛАР ЕКІ ТОПҚА БӨЛІНЕДІ. ӘР ТОП ӨЗІНЕ БАСШЫ САЙЛАП АЛАДЫ. ОЙНДЫ КІМ БІРІНШІ БОЛЫП БАСТАЙТЫНЫ ЕКІ ТОП БАСШЫЛАРЫНЫҢ ЖЕРЕБЕСІ АРҚЫЛЫ ШЕШІЛЕДІ. ӘР ТОП ӨЗ КӨМБЕСІН БЕЛГІЛЕЙДІ. ЕКІ ТОПТЫҢ ОЙЫНШЫЛАРЫ АЛАҢҒА АРҚАСЫН БЕРІП САПҚА ТҰРАДЫ. БІРІНШІ БОЛЫП ОЙЫН БАСТАУҒА МҮМКІНШІЛІК АЛҒАН ТОПТЫҢ БАСШЫСЫ СҮЙЕКТІ АЛЫСТАТА ЛАҚТЫРАДЫ. ЕКІ ТОПТЫҢ ОЙЫНШЫЛАРЫ СҮЙЕКТІ ІЗДЕУГЕ КЕТЕДІ. СҮЙЕКТІ КІМ БІРІНШІ БОП ТАПСА, СОЛ КӨМБЕГЕ ҚАРАЙ ЖҮГІРЕДІ, ҚАЛҒАНДАРЫ ОНЫ ҚУАДЫ. ҚАРСЫ ЖАҚТЫҢ ОЙЫНШЫСЫ ЖЕТІП, СҮЙЕКТІ АЛАТЫН БОЛСА, БАР КҮШІН САЛЫП, ОНЫ ӨЗ КӨМБЕСІНЕ ЖЕТКІЗУГЕ ТЫРЫСАДЫ. ОЙЫН ЖАЛҒАСЫП, ҚАЙТАЛАНЫП, ОЙНАЛАДЫ. («ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАР») 5 БАЛЛ СӘЙКЕСТЕНДІРУ ОНЫНШЫ ЕСЕПТІК ҮШ ТОПТАУ ТӨРТ - БЕС ЕСЕПТІК ЕКІДЕН БІР БӨЛШЕКТІК АЛПЫС - ЖЕТПІС ЖИНАҚТЫҚ БЕСЕУ БОЛЖАЛДЫҚ ОНДАҒАН РЕТТІК ҚЫРЫҚ ТОПТАУ 5 БАЛЛ «5»- 25-20 БАЛЛ «4»-19-16 БАЛЛ «3»-15-12 БАЛЛ «2»-11-0 БАЛЛ
Сан есімдер дара- күрделі он сегіз жиырма төрт мың екі жүз елу сегіз алты үш қырық екі екі –үш
5 балл
4. Мақал – мәтелдерді толықтыру. 1. ... ... тістен шыққан сөз ... рулы елге тарайды. 2 Ел құлағы ... 2 балл
5. 40 санына байланысты халықтық дәстүрлер туралы айтылады. Қызға қырық үйден тыю. 3 балл
Кім жылдам?
Кім жылдам?
Сан есімнен өткенді қайталауға арналған тестік жұмыс
5 кезең
Сан есім 1-нұсқа
1. Сан есімнің қай септікте тұрғанын анықтаңыздар.
Таңертең сағат жетіде тұрамын.
А) Ілік септік.
В) Барыс септік.
С) Көмектес септік.
Д) Жатыс септік.
Е) Атау септік.
2. «2» санынан жинақтық сан есім жасайтын жұрнақты көрсетіңіз.
А) –дан.
В) –тен.
С) –нші.
Д) –еу.
Е) –ні.
3. Бөлшектік сан есімнің сұрақтарын көрсетіңіз.
А) Не істеді?
В) Кімнің?
С) Қай?
Д) Кім?
Е) Қанша?
4. Күрделі сан есімді табыңыз.
А) Бесінші.
В) Екі.
С) Алты.
Д) Үш жүз жетпіс.
Е) Төртеу.
5. Соңғы дыбысы дауысты жіңішке түбірлі сөзге қай жұрнақ жалғанатынын табыңыз.
А) –нші.
В)-нші, -інші.
С) –ншы.
Д) –інші.
Е) –ншы, -ыншы.
6. Күрделі реттік сан есімді табыңыз.
А) Он-он бес.
В) Екі бүтін оннан үш.
С) Он бір.
Д) Он бірінші.
Е) Отыз тоғыздан.
7. Тиісті сан есімді қойыңыз.
Ер жігіттің ... сөйлегені - өлгені.
А) Екі бүтін үш ондық.
В) Екінші.
С) Екі-екіден.
Д) Екі. Е) Екеу.
8. Күрделі есептік сан есімді көрсетіңіз.
А) Отыз бесінші.
В) Екі кітап.
С) Жүз алты.
Д) Жиырма.
Е) Оннан төрт.
9. Көмектес септігінде тұрған сан есімді табыңыз.
А) Екіде.
В) Екіден.
С) Екіні.
Д) Екімен.
Е) Екінің.
10. Соңғы дыбысы дауыссыз жуан түбірлі сөзге қай жұрнақ жалғанатынын табыңыз.
А) –ншы, -нші.
В) –нші, -ыншы.
С) –інші, -нші.
Д) –ыншы, -ншы.
Е) –ыншы.
11. Сан есімге керекті тыныс белгісін анықтаңыз.
Атам 70 тен асты.
А) Нүкте. В) Қос нүкте.
С) Дефис. Д) Жақша.
Е) Үтір.
12. Құрамында үнді дауыссыз дыбысы бар сан есімді табыңыз.
А) Жеті.
В) Он.
С) Отыз тоғыз.
Д) Жүз бес.
Е) Сегіз.
13. Қайсысы реттік сан есім екенін белгілеңіз.
А) Екіден.
В) Мың.
С) Он.
Д) Тоғызыншы.
Е) Біреу.
14. Реттік сан есім қосымшасын табыңыз.
А) –ау, -еу
В) –ау, -тан
С) –еу, -інші
Д) –ау, -ыншы
Е) –інші, -ыншы
15. Сан есімді белгілеңіз.
А) Тиісті. В) Қызыл. С) Елу бір.
Д) Ішті. Е) Өрік.
Сан есім 2 -нұсқа
1. Реттік сан есімнің сұрақтарын табыңыз.
А)Қандай? Қай?
В)Неше?
Қанша?
С)Нешінші?
Қаншасыншы?
Д)Нешеден? Қаншадан?
Е)Нешеу?
2. Күрделі сан есімді табыңыз.
А) Үшеу.
В) Екінші.
С) Сегіз.
Д) Он екі.
Е) Бес.
3. Дара сан есімді көрсетіңіз.
А) Екі жүз сегіз.
В) Жиырма.
С) Он төрт.
Д) Жиырма бес.
Е) Бестен үш.
4 Білім күні нешінші айда екенін көрсетіңіз.
А) Сегізінші.
В) Жетінші.
С) Он бірінші.
Д) Тоғызыншы.
Е) Оныншы.
5. «Он бес» сөзі қандай сан есім екенін белгілеңіз.
А) Дара.
В) Толық.
С) Күрделі.
Д) Жай.
Е) Көптік.
6. Бір жылда неше мезгіл бар екенін белгілеңіз.
А) Бір.
В) Төрт.
С) Он тоғыз.
Д) Үш.
Е) Алты.
7. Сан есімді сөз тіркесін табыңыз.
А) Күміс қасық.
В) Алтын сағат.
С) Ағаш күрек.
Д) Екі жолдас.
Е) Жібек жолы.
8. Бір айда неше апта барын табыңыз.
А) екі В) алты С) бес
Д) үш Е) төрт
9. Жинақтық сан есімді белгілеңіз.
А) Жетеу.
В) Белбеу.
С) Белгілеу.
Д) Істеу.
Е) Нешеу.
10. Күрделі сан есімді көрсетіңіз.
А) Екі.
В) Жеті.
С) Тоғыз.
Д) Жиырма бір.
Е) Бес.
11. Дара сан есімді анықтаңыз.
А) Он бес.
В) Жетпіс бес.
С) Бес-алты.
Д) Жиырма.
Е) Бір жүз отыз.
12. Болжалдық сан есімді табыңыз.
А) Жүз бір.
В) Жүзден.
С) Жүзінші.
Д) Жүздей.
Е) Жүз.
13.Реттік сан есімі бар мақалды көрсетіңіз.
А) Еңбек адамның екінші анасы.
В) Қырықтың бірі қыдыр.
С) Елу жылда ел жаңа, жүз жылда қазан.
Д) Жеті рет піш, бір рет кес.
Е) Мың қосшыға бір басшы.
14. Жинақтық сан есімді анықтаңыз.
А) Он бес.
В) Бестік.
С) Төрт.
Д) Үшеу.
Е) Үштен екі.
15. Есептік сан есімді табыңыз.
А) Жетпісінші.
В) Жетіден үш.
С) Жетпістей.
Д) Жетеу.
Е) Жетпіс
3 -нұсқа.
1. Реттік сан есімді атаңыз.
А) Жетеу.
В) Үш-үштен.
С) Тоғызыншы.
Д) Төрт.
Е) Он екі.
2. Бірінші қоңырау қашан соғылатынын белгілеңіз.
А) 5 қыркүйекте
В) 23 қарашада
С) 1 қыркүйекте
Д) 25 қазанда
Е) 22 қыркүйекте
3. Бір тәулікте неше сағат барын белгілеңіз.
А) 26
В) 23
С) 18
Д) 24
Е) 35
4. «1989-ый» сөзінің дұрыс аудармасын көрсетіңіз.
А) Бір мың тоғыз жүз сексен тоғызыншы.
В) Бір мың тоғызыншы жүз сексен тоғыз.
С) Бір мыңыншы тоғыз жүз сексен тоғызыншы.
Д) Бір мың тоғыз жүз сексен тоғыз.
Е) Бір мың тоғыз жүз сексен тоғыздай.
5. Дұрыс жауапты белгілеңіз: Биыл нешінші сыныпта оқисың?
