Бұрын атқа мінгенде, көшпелі өмірде жүріп-тұруға ыңғайлы болсын деп шалбарды әлемге үйреткен біздің ата-бабамыз еді. Бүгінде соны шұрқ тесік, жыртық-жыртық қылып сән дейтін «сиқыр» өзімізге кигізіп қойды. Оған күнделікті қоғамда куә болып жүрміз. Жалбыраған жыртықтың арғы жағынан тізе мен санның «жылтыңдап» тұрғанын көргенде үлкендер жағы үрпие қарап, кейістіктерін жасырмайтын алғашында. Бірақ оған көніп, сау-тамтығы жоқ шалбарды тастай салатын жастар жоқ. Қазір тіпті үйреншікті дағдыға айналып бара жатқандай.
Алдымен «сандырақ сәннің» тарихына көз салайық. Шалбардың негізі джинсы матасы алғаш алтын қазатындардың сүйікті киімі болған. ХІХ ғасырдың басында Калифорнияда алтын шығатын мекенге елдің назары қатты ауды. 1849 жылы Леви Страусс деген кәсіпкер бүкіл жұмысшыларын жинап, құнды металл қоры бар жерге аттанады. Кетерінде өздерімен бірге брезент матадан тігілген бірнеше шатырды алуды да ұмытпаған олар келе салып жұмысқа кіріседі. Уақытпен санаспай бағалы тастар шоғырланған жерді іздеумен болады. Дегенмен көп еңбектенген жұмысшылардың көйлектері мен шалбарлары шыдас бермей, тоза бастайды. Оны көрген Леви Страусс брезент маталардан тігілген шатырлардан қара жұмысқа төзімді шалбар шығаруға болатынын байқайды. Сөйтіп алтын іздеушілердің арнайы киімдері пайда болып, шаруасын алтын іздеумен бастаған кәсіпкер аяғында шалбар тігетін цех ашады. Оған жұртшылықтың сұранысы өте жоғары болған. Кейін шикізат таусылған соң Леви шалбар тігуге арнайы мата іздейді. Күндердің күнінде ескі кемелерде таңулы тұрған ақ желкендерге көзі түсіп пайдаға жаратады. Оның сапасы да брезенттен кем түспейтін. Бірақ желкеннің түсі аппақ болғандықтан, кәсіпкер оны индиго өсімдігімен көк түске бояуды жөн санайды. Дайын болған шалбарлар мықты болуы үшін қалталарын темір түймелермен бекітеді. Осылайша қара жұмысшылардың арнайы киімі болған джинсы шалбар алғаш субмәдениет өкілдері панктердің киімінің қатарына қосылған. Жыртық шалбарды сахна төріне киіп шыққан да осы панк-рокерлер деседі. Бертін келе сән әлемінде жыртық джинсы шалбарлар ойып тұрып орын ала бастайды.
Бұл «мода», әсіресе, жастарды магнитше тартады. Жыртықтың суық өткізбейтін қабаты бар ма әлде жазда «жел кіріп тұрсын» дей ме, бұл жағы беймәлім. Бізге белгілісі, құны қалта қағатындығына қарамастан бойжеткендердің жыртық шалбар тұтынуға құмарлығы. Тiлге тиек болып отырған жыртық шалбарлар қаламыздағы ірі сауда сөрелерінен көптеп табылады. Яғни тұтынушылар тарапынан тауарға сұраныс жоғары. Мәселен, бүтін шалбарлардың бағасы 3500 бен 5500 теңгенің аралығын қамтыса, жыртық шалбарлардың құны 7000-8000 теңгеден жоғары. Мұны біз қаладағы ірілі-ұсақты сауда орындарына арнайы барып, көзбен көрген болатынбыз. Осы ерекше сәндегі шалбар турасында жастар не дейді?
Ұ.Сламова, 18 жаста:
- Қазіргі заманға сай сән үлгісімен киінгенге не жетсін?! Сауда орындарынан жыртылған шалбарларды 7-8 мың теңгеге сатып аламын. Білемін, ол үлкен кісілерге ерсі көрінеді. Кейде «ит талаған ба?» дегенді де естіп қаласың. Бірақ жеке өзіме ерекше ұнайды.
С.Болатқызы, 21 жаста:
- Жұмыстан тыс, демалуға шыққан кездері, қыдырғанда кие салуға таптырмайды. Дегенмен, жыртығы аса қатты емес, сәл-пәл сөгіліп тұратын шалбарлар болады ғой. Міне, соларды кигенді қолай көремін өз басым. Ал сәннің бұл түріне айтылатын сынды жақсы қабылдаймын. Әрбір жаңа нәрсе бастапқыда көпшілікке оғаш көрінгендіктен талқыға көп түседі. Сондықтан оған мән бермей, көңілім хош көрген нәрсені таңдаудан қорықпаймын.
А.Әбуұлы, 23 жаста:
- Жыртық шалбар киетін қыздарға таңғаламын осы. Маған мүлдем ұнамайды. Кездесіп жүрген қызыма да айтқанмын, «дені сау көйлек, шалбар киіп жүр» деп. Қалыңдығым шұрқ тесік киіммен жүрсе, жанымдағы достарымнан, ертеңгі күні әке-шешемнен де ұят емес пе? Сондықтан үзілді-кесілді қарсымын.
К.Қайрақбаев, 24 жаста:
- Жалпы, киімді адам не үшін киеді? Әрине, денені ашып-шашпай, жасырып тұру үшін. Ал жыртық киімнен не пайда? Қазір «мода» қуып, бүтін киімнен қашатындарды түсінбеймін. Меніңше, қанша жерден талғамы биік болса да, жыртық шалбардың түкке қажеті жоқ деп ойлаймын.
Мінеки, арулар аталмыш сәнге жақын болғанымен, ер-азаматтар жағы мұны қолдамайтын секілді.
|
