Сабақ Сабақтың тақырыбы: 0-ден 10-ға дейінгі сандар. Толық ондықтар (салыстыру, сандарды қосу және азайту). 10 көлеміндегі сандардың құрамы

1. 
   Сандарды қайталау.
   

• 
  Сабақта оқығандарыңның барлығын естерңе түсіре алдыңдар ма, соны тексерейік. Бұл үшін бірнеше жаттығулар орындайық.
  
• 
  10-ға және 20-ға дейін тура және кері бағытта санаңдар (сан сәулесін пайдалануға болады).
  
• 
  5-тен кейінгі санды ата, келесі санның 5-тен нешеуі артық?
  
• 
  9-дың алдындағы санда ата, алдыңғы санның 9-дан нешеуі кем?
  
• 
  3,9,1 сандарының көршілерін ата
  
• 
  6 мен 8, 7 мен 9 сандарының арасында қандай сан тұрады?
  

2. 
   Қосу кестесін қайталау.
   

Тізбектер әртүрлі болуы мүмкін. Мысалы, 5+4-3+2, 9+1-8-1+7, 5+0-2+7-10.

Ойын срңында тапсырманы жақсы орындағандарды атап өту.

3. 
   Сандар құрамын қайталау.
   

4. 
   Қосу және азайтуда сан атауларын қайталау.
   

Математика оқулығымен таныстыру. Шартты белгілерді таныстыру. Не үшін қажет екенін түсіндіре отырып, қалай пайдалануды үйрету.

1. 
   Сандарды қайталау.
   

• 
  20-ға дейін тура және кері бағытта санау.
  
• 
  9-дан 17-ге дейін, 17-ден 4-ке дейін сана.
  
• 
  13 санының сол жағында 3 бірліктен кейін қандай сан тұрады?
  
• 
  10 санының оң жағында 5 бірліктен кейін қандай сан тұрады?
  
• 
  16 ,19 сандарының «көршілерін» ата.
  
• 
  Ондықтанмен тура және кері бағытта сана.
  
• 
  Сандарды кему ретімен жаз.
  

2. 
   Математикалық диктант.
   

• 
  10 мен 9, 4 пен 5, 10 мен 50, 50 мен 40 сандарының айырмасын тап.
  
• 
  10 мен 5, 90 мен 60, 100 бен 70, 18 бен 10 сандарының айырмасын тап.
  

3. 
   «Иә мен жоқ» ойыны. Дұрыс немесе бұрыс болуы мүмкін тапсырмалар оқылады.
   

• 
  4-тің алдында тұрған сан 6-ға тең.
  
• 
  7-нің алдында тұрған сан 6-ға тең.
  
• 
  5-тен кейінгі сан 4-ке тең.
  
• 
  6-дан кейінгі сан 8-ге тең.
  
• 
  2 мен 1 сандары 3-пен көрші тұр.
  
• 
  7 саны 8 санынан артық, т.б.
  

4. 
   «Үндемес» ойыны. Карточкалардағы 10 көлеміндегі қосу мен азайтудың мысалдарын көрсетеді. Мұғалім оқушылардың жауабын тексереді және тексеру жүргізуді оқушыларға тапсырады.
   

1. 
   «Сандардың көршісін ата» немесе «Үйлерге орналастыр» ойыны.
   

• 
  Үйге 10отбасы қоныстануы тиіс. Барлығы 7отбасы келді. Тағы қанша отбасы көшіп келуі керек?
  

2. 
   «Қай мысал шешілді?» ойыны. Мысалдарды тақтаға жазылады:
   

8+2 7+1 8+1 6-2

Мұғалім мысалдардың бірінің жауабы жазылған карточканы көрсетеді де, осы жауапқа сәйкес келетін мысалды көрсетуді сұрайды.

3. 
   Жаттығуларды ауызша орындау.
   

• 
  Шатырда жеті антенна бар. Электр маманы оның төртеуін ғана бекітті. Қалғандарын оның ағасы бекітті. Ағасы қанша антенна бекітті?
  
• 
  Үш лақ тату-тәтті өмір сүріп жатты. Оны үйдегі бес жаутаңға бір-бірден үлестірмек. Сонда түлкі қанша саңырауқұлақ әкеле жатыр?
  
• 
  Ауылда жапырақтары жайқалып 7 емен және 3 қайың өсіп тұр. Сонда барлығы қанша ағаш? Жақсылап санап шығыңдар.
  

4. 
   «Математикалық диктант».
   

• 
  7-ге 2-ні қос.
  
• 
  Бірінші қосылғыш - 5, екінші қосылғыш -3. Қосындының мәнін тап
  
• 
  Азайғыш - 10, азайтқыш – 3. Айырманың мәнін тап.
  
• 
  9-ды 4-ке кеміт.
  
• 
  5-т 3 бірлікке арттыр
  
• 
  5-тен артық, 7-ден кем санды жаз
  

6-тапсырманы уақытқа байланысты ауызша да, жазбаша да орындауға болады. бастапқы сан беріледі, мысалы, 40. Сонан кейін оны түрлендіру жұмысы жүргізіледі (+30 + 10), алынған нәтижені есептеу керек. Түрлендіруді жол бойынша ғана емес, әр санды үш рет өзгертіп, нәтиже алуға болады.

Математикалық диктант.

• 
  4 пен 2 сандарының қосындысын жаз
  
• 
  9-дан 5-ті азайт
  
• 
  4-ті 6-ға арттыр
  
• 
  7-ні 3-ке кеміт
  
• 
  8-ден артық, 10-нан кіші санды жаз
  
• 
  4 пен 4-тің қосындысын тап
  
• 
  80 мен 20 сандарының айырмасын тап
  
• 
  60-қа 10-ды қос
  
• 
  100 санынан 30-ды кеміт
  
• 
  ІІ. Бақылау жұсымы.
  

Есепте:

9-2 9-3 50+20 10-4 7-4 40+30

2+7 4+3 60-30 2+8 3+6 100-20
Салыстыр:

7*0 10-3*6 10-5*9-7 7*5 6-3*7 9-5*9-7

8*5 5+5*8 7+2*7-2 9*10 3+3*6 8+2*8-2
Есепті шығар:

1. 
   Ақеркеде 10 қарындаш бар, ал Нұрланда одан 2 қарындаш кем. Нұрланда неше қарындаш бар?
   
2. 
   Айгүл 9 сурет салды, ал Балнұр 3 сурет кем салды. Балнұр қанша сурет салды?
   

Теңдеуді шеш:

• 
  «Қай мысал шешіледі?» ойыны. Мұғалім тақтада жазылған мысалдардың бірінің жауабын көрсетеді.
  
• 
  «Математикалық диктант». Оқушылар есептің жауабын ғана жазады:
  

• 
  Көлікте 8 адам келе жатты. Жолда 5 адам түсіп қалды. Көлікте неше адам қалды?
  
• 
  Айсәуле 9 жаста, Әзиза 6 жаста. Айсәуле Әзизадан қанша жас үлкен?
  
• 
  Жандостың 3 қызыл қарындашы және қызыл қарындаш қанша болса, сонша жасыл қарындашы бар. Жандоста барлығы қанша қарындаш бар?
  
• 
  Араның 6 аяғы болады, ал шаянда 4 аяқ артық. Шаянның қанша аяғы бар?
  
• 
  Бұтақта 5 қарға отыр. Тағы 2 қарға ұшып келді. Бұтақта барлығы қанша қарға болды?
  
• 
  Сұлтанда 6 шар бар. Ол 4 шарды досына сыйлады. Сонда Сұлтанның қанша шары қалды?
  
• 
  Құмырады 6 раушангүл бар, ал қалампырдың одан 3-еуі кем. Құмырады қанша қалампыр бар?
  
• 
  Ауызша есептеуге 7 логикалық жаттығуды енгізуге болады.
  

• 
  Санағыш таяқшаларды санап шығыңдар. 10 таяқшаны басқаша қалай айтуға болады? оқулықтағы суретке қараңдар. 10-ға дейін санай отырып, біз бірліктердің санын атаймыз. Бірінші суретте (екінші және т.б.) қанша бірлік берілген? 1 (2, 3, 4) бірлік қандай цифрмен белгіленеді? 10 таяқшаны бір бума етіп біріктіріңдер. 10 таяқша – бір ондық. Бір ондықта қаншы бірлік бар?
  
• 
  Әрбір суреттегі бірліктер санын цифрмен жазыңдар.
  
• 
  11, 12, 13, 14 және басқа сандардың қалай жазылатынына көңіл бөліңдер. Оң жақта бірліктер саны, сол жақта ондықтар саны жазылады. 11 санында қанша бірлік және қанша ондық бар? Қай жерге бірліктер, қай жерге ондықтар жазылады? 11 санын жазыңдар. 20 санын жазыңдар. Жазылған сандарды оқыңдар.
  

«Математикалық баспалдақ ойыны». Мұғалім баспалдақ түрінде мысалдар жазады. Екі оқушы тақтада шығарады да, ойынның басталғаны туралы белгі береді. Балалар мысалдарды орындауға кіріседі. Баспалдақ басына ең бірінші шыққан оқушы жеңімпаз болады.

«Есептеу машинасы» ойыны. Мұғалім математикалық өрнектер оқиды. Оқушылар есептей отырып, цифр жазылған карточкалар көмегімен өрнектің мәнін көрсетеді.

2+1+7-8+10-2-4+1

6+2-4+4-3+5-2-4-2

4-3+9-8+7-3+2-6+3

«Математикалық диктант». «Дұрыс немесе бұрыс». Мұғалім дұрыс және бұрыс математикалық амалдар оқиды. Оқушылар дәптерге дұрыс болса «+», бұрыс болса «-» таңбасын қояды. Содан кейін мұғалім берген -+-++-++ жауаптарымен салыстырып, қателерді түзеп, өз жұмыстарын бағалайды.

• 
  7-нің алдында тұрған сан 5-ке тең
  
• 
  4-тің алдында тұрған сан 3-ке тең
  
• 
  8-ден кейін тұрған сан 10-ға тең
  
• 
  8+2 өрнегі 10-ға тең
  
• 
  9 бен 7-нің айырмасы 2-ге тең
  
• 
  4 пен 5 сандары 3-ке көрші тұрған сандар
  
• 
  4 саны 5-тен кіші
  
• 
  2 мен 7-нің қосындысының мәні 9-ға тең.
  

Мұғалім тақтаға үш оқушыны шақырады да, 14, 13, 19, 17, 15, 10, 11, 12, 16 деген сандарды атайды. Оқушылар оларды тақтаға жазады.

Жазылған сандар оқылады. Сандардың ішінен ең кіші екі таңбалы сан табылады. Ең үлкен санды табу. Бұл сандардың әрқайсысында неше ондық, неше бірлік бар?

ІҮ. Жаңа сабақ.

1 және 2-жаттығуларға ұқсас жұмыстар жүргізіледі. Бастапқы пысықтау үшін 3-жаттығу беріледі. 4 пен 5-жаттығуларды оқушылар мұғалімнің көмегімен орындайды. 6-жаттығуда әріптік өрнектерді салыстыру кезінде оқушылар өз тұжырымдарын негіздеуі қажет. 7-жаттығу өздік жұмыс ретінде беріледі.

8+2-9+6-4+3-2+5-7

10-7+5+2-3-4+7-5+2

5+4-9+7-6+2+4-3+6

• 
  6-ны 2-ге арттыратын өрнек жаз
  
• 
  9-ды 1-ге азайтатын өрнек жаз
  
• 
  Бірінші қосылғышы 5, екінші қосылғышы 2 болатын өрнек жаз. Қосындының мәнін тап. Өрнекті жаз.
  
• 
  7-ні 2-ге азайт. Өрнекті жаз.
  
• 
  8 бен 2-нің қосындысының мәнін тап. Өрнекті жаз.
  
• 
  Мәні 7-ге тең болатын өрнекті жаз.
  
• 
  Есеп: «Балалар мектеп маңына 6 емен және 3 қарағаш отырғызды. Барлығы қанша ағаш отырығызды?»
  

Жаңа тақырыпты түсіндіруде карточканы пайдалануға болады. тақтааға ондықты білдіретін бірнеше карточка орналастырылады.оқушылар 11-ден 19-ға дейінгі кез келген санды атайды. Мұғалім нөлдің орнына тиісті санды қояды. Алынған саннан оқушылар мысалдар төрттігін құрастырады. Мұғалім мысалдардың шығарылуын көрнекі құралдармен көрсетеді. Мысалы, 10+9 (мұғалім 9-ды 10 санындағы 0-ді жаба отырып үстіне қояды. 19-9=10 (9 саны бар карточканы алып тастайды және т.б.). Бұдан соң оқушылар №2 жаттығуды орындайды.

Сандардың онлық құрамы негізінде қосу және азайту.

Сандар қатарын толықтыр. 10, …, …, 13, 14, …, …, …, 18, …, … .

20, 19, …, …, …, 15, …, …, 12, …, … .

Толықтырылып жазған сандарды ондық және бірлік түрінде жазыңдар.

«Есептеу машинасы» ойыны.

4+5+1-6-2+4+3 2+8-3-1-2+1-4 5+5+4-10+3+2-5

«Есептерді қандай таңбамен шығару керек?» математикалық диктант.

• 
  Асқарда 3 доп , Бауыржанда 2 доп бар. Балаларда барлығы неше доп бар?
  
• 
  Жасыл таспаның ұзындығы 8 см, сары таспа жасыл таспадан 2 см ұзын. Сары таспаның ұзындығы нешеге тең?
  
• 
  Балада 10 марка бар. 5 марканы ол альбомға жапсырды. Қанша марка қалды?
  
• 
  Ыдыста 7 алма бар, ал алмұрттың одан 2-еуі артық. Ыдыста қанша алмұрт бар?
  
• 
  Бірінші кесіндінің ұзындығы 5 см, екінші одан 2 см қысқа. Екінші кесіндінің ұзындығы нешеге тең?
  
• 
  Ыдыста 3 қызанақ және 5 қияр бар. Қиярдың қызанаққа қарағанда нешеуі артық?
  

«Тізбекті» мысалдарды шешудің түрлері:

5+1+4+2=?

«Қалдырған сандарды тап» жаттығуы:

6+=10 8+=10 7+=10

12-=10 17-=10 16-=10

«Үндемес» ойыны.

«Белгі бер» ойыны.

• 
  Мен маркасы жоқ 10 хатқалта сатып алдым. 4 хатқалтаға маркалар жапсырдым. Марка жапсырылмаған неше хатқалта қалды?
  
• 
  Альбомда түрлі түсті 8 фотосурет бар, ал түрлі түсті емес фотосуреттің 3-еуі кем. Альбомда түрлі түсті емес фотосурет нешеу?
  
• 
  7 себет таңқурай және 3 себет қарақат терілді. Барлығы қанша себет жеміс терілді?
  
• 
  Гүлдестеде 5 сары және 8 ақ қалампыр гүлі бар. Сары гүлдің ақ гүлден нешеуі кем?
  
• 
  Қорапта 8 тәтті нан бар. 5 тәтті нан қалу үшін, қораптан олардың нешеуін алу керек?
  
• 
  Мұзайдыннан 4 бала кетіп қалды, қалған 6 бала сырғанап жүр. Мұз айдында бастапқыда қанша бала болды?
  

10 көлеміндегі сандардың құрамы, сандарды ондыққа дейін толықтыру, сандардың ондық құрамы негізінде қосу жөнінде алған білімдері жаңа тақырыпты меңгеруде негіз болып табылады. Сондықтан ауызша жаттығулар жүргізіледі.

«Ондыққа дейін толықтыр» жаттығуы:

5+=10 2+=10 4+=10

«Кім көп атайды?» ойыны.

• 
  Мәні 10, 8, 6, 9 … болатын қосуға берілген өрнектерді кім көп атайды?
  

• 
  Кім ақтиін болғысы келеді? Ақтиін бірінші күні саңырауқұлақтарды қалай бөліп салуы мүмкін? Екінші күні ше? Үшінші күні ше?
  

Оқулықтағы жеті және сегізінші тапсырмалар ауызша есептеуге беріледі.

Мысалдарды шешіңдер:

9+1+4=14 7+3+2=12

8+2+3=13 6+4+1=11

• 
  Біз алдымен шеңбердегі амалдарды орындадық та, 5 санын алдық. Яғни, біз 9+5, 8+5, 7+5, 6+5 мысалдарын шығардық, оңай болуы үшін біз 5 санын бөлшектеп қостық.
  

• 
  Бірінші қосындыны 10-ға дейін толықтыр.
  
• 
  Қалған бөлігін қос немесе қалған бірліктерді қос.
  

Оқулықтағы 1-жаттығуды түсіндіру арқылы орындау. 2-жаттығу және 5-жаттығулар бастапқы пысықтауға арналады. Бұл тапсырмаларды бір таңбалы сандарды қосу тәсіліне жан жақты көңіл бөле отырып, орындаған дұрыс.

• 
  10 көлеміндегі сандардың құрамы, толық ондыққа дейін азайту дағдысы, 10 көлемінде қосу және азайту дың кестелік жағдайы туралы білімдері ондықтан аттап азайту тәсілдерімен таныстыру үшін тірек білім бола алады. Ол білімдерінің маңыздылығы мақсатында ауызша жаттығулар, алдыңғы сабаққа ұқсас тапсырмалар орындалады.
  
• 
  Сандарды 10-ға дейін толықтыр. Мұғалім оқушыларға мынадай тапсырма береді: тақтаға тәтті тоқаштың суреті ілінеді және жанына 10 теңге деп жазылады. Мұғалім балаларға былай дейді: «бала 10 теңгелік тәтті тоқаш алғысы келеді, оның тек 7 теңгесі бар. Балаға тәтті тоқашты сатып алу үшін неше теңге қосу керек? Екінші баллада 9 (4, 5, 6, 8, 3, 2, 1) теңге бар».
  
• 
  Тексеруді түрлі жолдармен жүргізе алу дағдысын қалыптастыру үшін «Жауабын тексер» ойынын ұйымдастыруға болады. Сынып екі қомандаға бөлінеді. Бір команда мысал құрастырады, екінші команда бұл мысалдың тексеру жолын атайды. Мысалы: 5+10=15 15-10=5 15-5=10 және т.б. Тексеруді үш рет жылдам жүргізе алмаған команда жеңіледі.
  

Алдын ала тақтаға жазылған мысалдарды ауызша есептеу:

9+1+2, 8+2+3, 7+3+2, 12-2-4, 14-4-2.

Әрбір мысалды есептегеннен кейін мұғалім: «9, 8, 7-ге барлығы қанша қосылды? 12, 14-тен барлығы неше алынды?» деген сұрақтар қойылады.

Оқушылар бірінші тапсырманы орындайды. Екінші тапсырма есептеу алгоритмі айтыла отырып, тақтада орындалады.