10.4.3.13 алкендердегі байланыстың қанықпағандығын және алкендерге тән изомерия түрлерін түсіну;
Сабақ мақсаттары
Көміртек атомы барлық қосылыстарында төрт байланыс түзетіндігін біледі;
Алкендер молекуласында қос байланыс түзетіндігін біледі;
Құрылысына қарап этеннің этанмен салыстырғанда химиялық белсенді екенін болжау:
Гомологтық қатарын құрастыру, жалпы формуласын қорытып шығару.
Үй тапсырмасын сұрау. Мини планшедпен жұмыс. «Формула жазу»
Алкандардың жалпы формуласы.
Алкандарға қандай изомер түрлері тән?
Н- бутанның формуласын жазу.
Изо бутанның формуласы.
Алкандар жанғанда қандай өнімдер түзіледі? Формуласын жазу.
Бағалау критерийлері:
құрылымдық формулаларды дұрыс жазады;
изомерлердің формуласын дұрыс жазады;
алкандардың жану өнімдерінің формуласын дұрыс жазады.
Жеке жұмыс. «Сәйкестендіру»
Аталуы
Молекулалық формуласы
Құрылымдық формуласы
Метан
CH4
Этан
C2H6
Пропан
C3H8
Бутан
C4H10
Пентан
C5H12
Гексан
C6H14
Бағалау критерийлері:
- құрылымдық формулаларды дұрыс жазады;
- изомерлердің формуласын дұрыс жазады;
алкандардың жану өнімдерінің формуласын
дұрыс жазады.
Жұптық жұмыс «Модельдеу»
1жұп. Этилен және этанның
2 жұп. Пропанның және пропиленнің
3 жұп. Бутен мен бутанның
4 жұп. Пентан мен пентен
5 жұп. Гексан мен гексеннің модельдерін құрастырамыз
Талқылау. Идеялар комиксі «Сен қалай ойлайсың?»
Сұрақ: Алкендерге қандай ерекшеліктер тән?
Дұрыс тұжырымдар:
Қос байланыс бар. Сутек атом саны жетіспегендіктен қос байланыс пайда болады. Қос байланыстың біреуі пи екіншісі сигма байланыс.
Байланыс ұзындығы қысқа.
Алкандарға қарағанда белсенді. Пи байланыс әлсіз болғандықтан олардың реакцияға түсу қабілеті жоғары болады.
Аталуында «– ен» жұрнағы жалғанады.
Гомологтык қатары бар. Сапалық құрамы бірдей көміртек және сутек атомдарынан тұрады. Ал сандық құрамы әр түрлі болғандықтан гомологтық қатар түзеді.
Жалпы формуласы: Сn H2n
Жұптық жұмыс «Венн диаграммасы» Екеуінің құрылысындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарын тауып кестені толтырыңыздар
Алкандар
Ұқсастықтары
Алкендер
.
Бағалау критерийлері:
Көміртек атомының төрт байланыс түзетіндігін біледі;
Алкендерде қос байланыс түзілу себебін түсіндіреді;
Қос байланыс есебінен алкендер алкандарға қарағанда реакцияға бейім болуын түсіндіреді;
Алкендердің саплық және сандық құрамын көрсете алады;
Гомологтық қатарын құрастыра алады;
Жалпы формуласын қорытын шығарады.
Жеке жұмыс «Кім жылдам!, Есептеулер» Молекулалық массасы берілген алкандардың формуласын құрастыру.
Молекулалық массасы 42, 70 және 56 болатын алкеннің формуласын табыңыз.
Сутекпен салыстырғанда тығыздығы 35 ке тең алкеннің формуласын табыңыз.
Құрамында 85,7% көміртек бар алкеннің формуласын анықтаңыздар.
Бағалау критерийлері:
Есептің берілгенін дұрыс жазады;
Реакция теңденуін дұрыс жазады;
Формулалары дұрыс;
Есептеулері дұрыс;
Жауабы дұрыс.
Сыныппен жұмыс. «Изомер дегеніміз не?»
Схемаларда бутеннің изомерлері көрсетілген. Берілген молекулалық формулалардағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды табыңыз. Изомерлерге анықтама айтыңыз.
