І кезең:
|
«КӨПІР» тапсырмалары
(оқушылар үйде орындап, бүгінгі сабаққа дайындалып келеді)
|
Сұрақтарға жауап бер:
Табиғатқа нелер жатады?
Жауабы: аспан, ай, күн, жұлдыз, ағаш, үй жануарлары
Табиғат құбылыстары деген не?
Жауабы: Күннің тұтылуы, найзағайдың ойнауы, күн күркүреуі
Өткен сыныпта Бақылау күнделігінде» нені бақыладыңдар?
Жауабы: қар, жаңбыр жаууы, ашық-бұлтты күндерді, ыстық, суық ауаны
Жан-жануарларды қалай бақылауға болады?
Жауабы: тіршілігіне қарап бақылауға болады
|
ІІ кезең: Жаңа тақырып бойынша тапсырмалар
|
Теориясы:
«БІЛУ»
(Кім? Не? Нені? Қашан? Қандай? Қалай? Не істеді?)
|
Сұраққа жауап жаз.
Аспан денелеріне нелер жатады?
Жауабы: ай, күн, жұлдыз
Жер бетінде қандай табиғат бар?
Жауабы: Жан-жануар, ауа, су, өсімдік
Табиғатты зерттеу үшін қандай әдіс қолданылады?
Жауабы: Бақылау әдісі.
Алыс жерлерді бақылау үшін қандай экспедиция ұйымдастырылады?
Жауабы: ғылым үшін.
Антарктидадағы бақылау кезінде нені анықтады?
Жауабы: Мұз қалыңдығы 4000 метрге жететінін.
Автоматты бақылау станциялары не үшін керек?
Жауабы: Адам қатынасынсыз жұмыс атқарады және хабарларды жазып отырады.
Бағдарлау деген не?
Жауабы: Көкжиек тұстарына байланысты бағытты анықтау бағдарлау деп аталады.
Қандай белгіге қарап, бағдарды анықтауға болады?
Жауабы: Табиғи белгілерге қарап бағдарды анықтауға болады.
Қандай табиғи белгілерді білесіңдер?
Жауабы: Құмырсқа илеуінің оңтүстік, солтүстік жағы, мүк пен қынаның көлеңкелі жерге өсуі, көктемде қар ерігенде ағаштың оңтүстік жағында сопақша шұңқырдың пайда болуы.
|
Теориясы:
«ТҮСІНУ»
(Неге?
Неліктен? Себебі? Не үшін?)
|
Себебін түсіндіріп жаз:
1.Табиғатты не үшін зерттейміз?
Жауабы: себебі, ғылым үшін маңызы зор. Адам өмірі үшін.
2.Табиғатты бақылау әдісері неліктен жүргізіледі?
Жауабы: себебі, табиғат денелері мен құбылыстарының бір-бірімен байланыс заңдылықтарын ашу үшін керек.
3.Тәжірибелер не үшін жасалады?
Жауабы: себебі, бақылауға келмейтін белгісіз құбылыстарды ашу үшін.
|
Теориясы:
«ТАЛДАУ»
(Салыстыр, Айырмашылығы неде? Ұқсастығы неде?
Тақырыптың басты идеясын жаз, деген болу керек)
|
Венн диаграммасын толтыр.
Бақылау әдістері Ортақ қасиеті Бағдарлау
Тақырыптың басты идеясын жаз:
Адам баласы өзін айнала қоршаған табиғатпен танысып, оның сан қилы қырын ұғынды.
|
Теориясы:
«ЖИНАҚТАУ»
(Қорытынды шығар, анықтама бер. Мазмұнды жүйеле, кесте, сызба, т.б. түрінде)
|
Білгеніңді жинақта. Бос орынға тиісті сөздерді қой:
Бағдарлау - ол табиғи белгілерге қарап бағытты, бағдарды анықтау.
Экспедициялық бақылау-ол алыс аймақтарды бақылау.
Автоматты станциялар арқылы- бақылау- ол адамның қатысыз, ғарышта жүргізіледі.
Тәжірибелер арқылы бақылау- тікелей бақылауға келмейтін, белгісіз құбылыстардың сырын ашуға.
|
Практикасы:
«ҚОЛДАНУ»
(қарапайым тапсырмалар)
|
Сұраққа жауап жаз.
Телескоп құралы арқылы қандай денелерді бақылайды?
Жауабы: жұлдыздарды
Компос (тұсбағдар) деген не?
Жауабы: бағытты анықтайтын құрал
|
Практикасы:
«БАҒА БЕРУ»
(Сен қалай ойлайсың? Не істер едің?)
|
Сұраққа жауап бере отырып, түсіндір.
1.Егер табиғатта адам бақылау әдістерін жүргізбесе, табиғатпен танысу мүмкін бе?
Сен қалай ойлайсың?
Жауабы:
Менің ойымша, табиғатты танып білу мүмкін болмас еді.
2.Көкжиек тұстарын тұсбағар арқылы анықтап, білуге болады. Ал егер тұсбағарсыз қалай анықтауға болады? Сен не істер едің?
Жауабы: Түсбағарсыз Күнге немесе Темірқазық жұлдызына қарап шамамен табуға болады.
|
ІІІ кезең: Деңгейлік тапсырмаларды орындап, балл жинау
|
|
І деңгей (5 балл)
|
Теориясы:
«БІЛУ»
(Кім? Не? Қашан? Қандай? Қалай? Не істеді?)
|
Сұрақтарға жауап бер:
Бақылау түріне не жатады?
Жауабы: аспан денелерін, ауа райын, өсімдіктер мен жануарлар тіршілігі.
Ғылыми экспедиция қалың мұздықтың бар екенін қайдан тапты.
Жауабы: Антарктидадан.
Жер шар пішіндес екенін қандай бақылау арқылы білді?
Жауабы: кемемен саяхат, ғарыштан түсірілген суреттер арқылы.
Темірқазық жұлдызына қарап, қандай тұсты анықтауға болады?
Жауабы: Солтүстік жақты.
|
Практикасы:
«ҚОЛДАНУ»
(қарапайым тапсырма)
|
Сұраққа жауап бере отырып,түсіндір.
Жаңбырдан кейін ағаштың солтүстік жағы күңгірт тартады.
Жауабы: себебі, солтүстік жағында күн аз түскендіктен ылғал көпке дейін сақталады.
Құмырсқалар илеуін ағаштың Оңтүстік жағына салады.
Жауабы: өйткені күн оңтүстікте көбірек түседі.
|
|
ІІ деңгей: (5 балл + 4 балл = 9 балл)
|
Теориясы:
«ТҮСІНУ»
(Неліктен? Себебі? Не үшін? Неге?)
|
Анықтамасын түсіндір. Бос орынға тиісті сөздерді жаз:
1. Бағдарлау- өте қажет, себебі, бағытты анықтау өте қажет.
2. Бақылау әдісі адам үшін маңызды-өйткені сол арқылы табиғаттың сырын ұғамыз.
|
Теориясы:
«ТАЛДАУ»
(1.Салыстыр, 2.Айырмашылығы неде? 3. Ұқсастығы неде?
4. Тақырыптың басты идеясын жаз, - деген тапсырмалар болу керек. Немесе, 1-3 тапсырмаларды Венн диаграммасы арқылы қамтуға болады.
|
Венн диаграммасын толтыр:
Солтүстік Темірқазық арқылы Ортақ қасиеті Тұсбағдар арқылы
Тақырыптың басты идеясын жаз:
Адамның күнделікті өмірінде бағыт анықтау қажеттігі туды.
|
Практикасы:
«ҚОЛДАНУ»
(2-кезең қарапайым тапсырмаларының өзгертілген жағдайдағы нұсқалары орындалады)
|
Табиғи белгілерге қарап бағдарлауды анықта:
Жауабы:
Оңтүстік - күн жылуы ұзақ түсетін тұс
Солтүстік - күн жылуы аз түсетін тұс
Шығыс - күн шығатын тұс
Батыс - күн бататын тұс
|
|
ІІІ деңгей: (5 балл + 4 балл + 3 балл = 12 балл)
|
Теориясы:
«ЖИНАҚТАУ»
(Қорытынды шығаруға бағытталған: Мазмұнды жүйеле, анықтама бер, кесте, сызба толтыр, сөзжұмбақ, ребус шеш сияқты т.б. сөздер тапсырма шартында болу керек )
|
Сөзжұмбақты шеш:
|
|
|
|
Ж
|
Е
|
Т
|
І
|
Қ
|
А
|
Р
|
А
|
Қ
|
Ш
|
Ы
|
|
|
|
|
|
|
Б
|
А
|
Қ
|
Ы
|
Л
|
А
|
У
|
|
|
|
|
Т
|
Ә
|
Ж
|
І
|
Р
|
И
|
Б
|
Е
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
М
|
И
|
К
|
Р
|
О
|
С
|
К
|
О
|
П
|
|
|
|
Т
|
Ұ
|
С
|
Б
|
А
|
Ғ
|
Д
|
А
|
Р
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Б
|
А
|
Ғ
|
Д
|
А
|
Р
|
Л
|
А
|
У
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Т
|
Е
|
М
|
І
|
Р
|
Қ
|
А
|
З
|
Ы
|
Қ
|
1. Көкжиек тұсын анықтайтын жұлдыз
2. Табиғатты зерттеу әдісі
3. Табиғаттың белгісіз құбылысыннан жасалады
4. Ұсақ ағзаларды анықтайтын құрал
5. Көкжиек тұстарын анықтайтын көрсеткіш құралы
6. Көкжиек тұстарын анықтау әдісі
7. Солтүстікті көрсететін жұлдыз
|
Практикасы:
«БАҒА БЕРУ»
(сен қалай ойлайсың? Не істер едің?)
|
Сұраққа жауап бере отырып, өз ойыңды айт:
1.Сен қалай ойлайсың, Темірқазық жұлдызына қарап белгілі тұсты анықтауға болады ма?
Жауабы:
Менің ойымша, болады. Ол жұлдызға қарап солтүстік тұсты анықтаймыз.
2.Саяхатта жүріп, бағыттан адасып қалдың. Ол кезде не істер едің? Сен өз жүрген жолыңды тауып бара аласың ба?
Жауабы: менің ойымша, әр адам шығыс пен батысты, солтүстік пен оңтүстікті күнге қарап анықтай алады. Сол бойынша бағытын тауып жүреді.
|
