Сабақ тақырыбы Айнымалы. Айнымалысы бар өрнек

6.2В Алгебрлық өрнектер

алгебралық өрнек ұғымын меңгеру;

6.2.1.2

айнымалылардың берілген рационал мәндері үшін алгебралық өрнектердің мәндерін есептеу;

• 
  алгебралық өрнек ұғымын меңгерту;
  
• 
  айнымалылардың берілген рационал мәндері үшін алгебралық өрнектердің мәндерін есептеп үйрету.
  

• 
  алгебралық өрнек ұғымын біледі;
  
• 
  айнымалылардың берілген рационал мәндері үшін алгебралық өрнектердің мәндерін есептейді.
  

- бұл бөлімдегі математикалық терминологияны қолданады;

- алгебралық өрнектің мүмкін мәндерін қалай анықтайтынын түсіндіреді;

Пәнгеқатысты лексика мен терминология:

- айнымалы;

- алгебралық өрнек;

- тепе-теңдік;

- айнымалының мәні;

- айнымалының мүмкін мәндері;

- коэффициент;

Диалогқа/жазылымға қажетті тіркестер:

- алгебралық өрнек деп …;

- алгебралық өрнектің мәнін табу үшін … керек;

Бірлескен оқу ортасын құру.

Алдыңғы тарау бойынша қайталау сұрақтары:

• 
  Рационал сандар ұғымы, мысал келтіріңіз;
  
• 
  Рационал сандарды қосу, мысал келтіріңіз;
  
• 
  Рационал сандарды азайту, мысал келтіріңіз;
  
• 
  Координаталық түзу туралы түсінік.
  

Слайд 4

Оқушылар, бүгін біз өткен түсініктерімізді қайталау арқылы жаңа сабақпен сабақтастырамыз.

Мынадай мысалдармен қарастырайық:

1. 
   Тік төртбұрыштың ұзындығы а см, ені b см болса, периметрін, ауданын табыңыз.
   

2. 
   Егер текшенің өлшемдері а см, b см, с см болса, онда текшенің көлемін табыңыз.
   

Осы мысалдарды тұжырымдайық:

Табылған P = 2(a + b), S = ab, V= abc өрнектеріндегі а, b, с әріптері айнымалылар деп, ал P = 2(a + b),

S = ab, V= abc өрнектері айнымалысы бар өрнектер деп аталады.

1. 
   Формулалар мен есептің шартына байланысты құрылған теңдеулерді жазуда айнымалысы бар өрнектер пайдаланылады.
   
2. 
   Айнымалысы барөрнектің жазылуында айнымалылармен қатар, сандар, жақшалар және арифметикалық амалдар таңбалары да болуы мүмкін.
   
3. 
   Кейде бір айнымалының өзі де айнымалысы бар өрнек бола алады, мысалы, b– айнымалысы барөрнек, х–айнымалысы бар өрнек.
   

Мысалы: 3a; a + b; x(x+2) өрнектеріндегі әріптердәі қабылдайтын мәндері – кез келген сандар.

Мысалы: х санынан у пен 9 санының қосындысын азайтуды былай жазамыз:

Егер айнымалылары бар өрнектегі әрбір айнымалының орнына оның қабылдайтын мәнін қойсақ, санды өрнек жазылады. Бұл жағдайда санды өрнектің мәнін айнымалылары бар өрнектің мәні деп атайды.

Алгебралық өрнектің сандық мәнін табу үшін:

1. 
   Алгебралық өрнектегі әріптерді олардың сан мәндерімен алмастыру қажет;
   
2. 
   Теріс сандар жақша ішіне алынып жазылады;
   
3. 
   Алгебралық өрнектегі жақшалар есепке алынып (егер жақща болса), тиісті арифметикалық амалдар ретімен орындалады.
   

7а + 5 = 7·3 + 5 = 26.

Мұндағы 26 саны 7а + 5 өрнегінің a = 3 болғандағы мәні.

Жалпы сыныппен жұмыс

Айнымалылары бар өрнектерді «қосынды», «айырма», «көбейтінді» және «бөлінлі» ұғымдарын пайдаланып оқыңдар:

1. 
   3а + с; 3) 1,3 – ху; 5) (m + n)· n; 7) ;
   
2. 
   3b – d; 4) (x – y)· 1,4; 6) m² – n²; 8) .
   

1. 
   а санынан 3 есе артық санды;
   
2. 
   d санынан 2 есе кем санды;
   
3. 
   m – нің -іне тең санды;
   
4. 
   а санының 14 % - ін;
   
5. 
   а санынан 25 % артық санды;
   
6. 
   b санынан 30 % кем санды.
   

1. 
   a = 6, b = -2; 3) a = -9, b = 3;
   
2. 
   a = , b = -1; 4) a = -3, b = 4;
   

Дескриптор: Білім алушы:

• 
  айнымалылары бар өрнектерді оқып біледі;
  
• 
  айнымалылары бар өрнектерді жазады;
  
• 
  айнымалылары бар өрнектердің сан мәнін есептей алады.
  

№1.Өрнектердің мәндерін есептеп табыңдар:

Берілген өрнектердің мәндерін есептеп, кестеге тиісті әріптерді сәйкестендіріп геометриялық фигураны табыңыз.

Жауабы: Параллелограмм

Қосымша 1

Т.А. Алдамуратова,

Т.С, Байшоланов,

Е.С, Байшоланов . – Алматы: Атамұра, 2015.

ISBN9965-34-442-6

Қосымша 4

• 
  алгебралық өрнек туралы түсінік, мысал;
  
• 
  айнымалылардың өрнектердің мәндерін қалай табады?
  

Жеке жұмыстағы «Параллелограмм» туралы оқып, сызбасын дәптерге орындау.