Сабақ тақырыбы Айнымалы. Айнымалысы бар өрнек

6.2В Алгебрлық өрнектер

алгебралық өрнек ұғымын меңгеру;

6.2.1.2

айнымалылардың берілген рационал мәндері үшін алгебралық өрнектердің мәндерін есептеу;

• 
  алгебралық өрнек ұғымын меңгерту;
  
• 
  айнымалылардың берілген рационал мәндері үшін алгебралық өрнектердің мәндерін есептеп үйрету.
  

- бұл бөлімдегі математикалық терминологияны қолданады;

- алгебралық өрнектің мүмкін мәндерін қалай анықтайтынын түсіндіреді;

Пәнгеқатысты лексика мен терминология:

- айнымалы;

- алгебралық өрнек;

- тепе-теңдік;

- айнымалының мәні;

- айнымалының мүмкін мәндері;

- коэффициент;

- әріпті бөлігі;

- ұқсас мүшелер;

- әріпті өрнектің мәні;

- өрнектерді тепе-тең түрлендірулері;

- өрнектерді ықшамдау.

Бірлескен оқу ортасын құру.

Алдыңғы тарау бойынша қайталау сұрақтары:

• 
  Рационал сандар ұғымы, мысал келтіріңіз;
  
• 
  Рационал сандарды қосу, мысал келтіріңіз;
  
• 
  Рационал сандарды азайту, мысал келтіріңіз;
  
• 
  Координаталық түзу туралы түсінік.
  

Слайд 4

Оқушылар, бүгін біз өткен түсініктерімізді қайталау арқылы жаңа сабақпен сабақтастырамыз.

Мынадай мысалдармен қарастырайық:

1. 
   Тік төртбұрыштың ұзындығы а см, ені b см болса, периметрін, ауданын табыңыз.
   

2. 
   Егер текшенің өлшемдері а см, b см, с см болса, онда текшенің көлемін табыңыз.
   

Осы мысалдарды тұжырымдайық:

Табылған P = 2(a + b), S = ab, V= abc өрнектеріндегі а, b, с әріптері айнымалылар деп, ал P = 2(a + b),

S = ab, V= abc өрнектері айнымалысы бар өрнектер деп аталады.

1. 
   Формулалар мен есептің шартына байланысты құрылған теңдеулерді жазуда айнымалысы бар өрнектер пайдаланылады.
   
2. 
   Айнымалысы барөрнектің жазылуында айнымалылармен қатар, сандар, жақшалар және арифметикалық амалдар таңбалары да болуы мүмкін.
   
3. 
   Кейде бір айнымалының өзі де айнымалысы бар өрнек бола алады, мысалы, b– айнымалысы барөрнек, х–айнымалысы бар өрнек.
   

Мысалы: 3a; a + b; x(x+2) өрнектеріндегі әріптердәі қабылдайтын мәндері – кез келген сандар.

Мысалы: х санынан у пен 9 санының қосындысын азайтуды былай жазамыз:

Егер айнымалылары бар өрнектегі әрбір айнымалының орнына оның қабылдайтын мәнін қойсақ, санды өрнек жазылады. Бұл жағдайда санды өрнектің мәнін айнымалылары бар өрнектің мәні деп атайды.

Алгебралық өрнектің сандық мәнін табу үшін:

1. 
   Алгебралық өрнектегі әріптерді олардың сан мәндерімен алмастыру қажет;
   
2. 
   Теріс сандар жақша ішіне алынып жазылады;
   
3. 
   Алгебралық өрнектегі жақшалар есепке алынып (егер жақща болса), тиісті арифметикалық амалдар ретімен орындалады.
   

7а + 5 = 7·3 + 5 = 26.

Мұндағы 26 саны 7а + 5 өрнегінің a = 3 болғандағы мәні.

Жалпы сыныппен жұмыс

№693. Айнымалылары бар өрнектерді «қосынды», «айырма», «көбейтінді» және «бөлінлі» ұғымдарын пайдаланып оқыңдар:

1. 
   3а + с; 3) 1,3 – ху; 5) (m + n)· n; 7) ;
   
2. 
   3b – d; 4) (x – y)· 1,4; 6) m² – n²; 8) .
   

№698. Айнымалысы бар өрнек түрінде жазыңдар.

1. 
   а санынан 3 есе артық санды;
   
2. 
   d санынан 2 есе кем санды;
   
3. 
   m – нің -іне тең санды;
   
4. 
   а санының 14 % - ін;
   
5. 
   а санынан 25 % артық санды;
   
6. 
   b санынан 30 % кем санды.
   

№705. өрнегінің мәнін табыңдар, мұндағы:

1. 
   a = 6, b = -2; 3) a = -9, b = 3;
   
2. 
   a = , b = -1; 4) a = -3, b = 4;
   

№1.

1. 
   Телевизордың бағасы а тг. Телевизордың бағасы 10%- ке арзандады. Телевизордың бағасыарзандаған соң неше тенге болды?
   
2. 
   Жолаушы s км қашықтыққа барды. Бұл оның барлық жолының 40%- іне тең. Жолаушының барлық жолы неше километр?
   

Жауабы:1) 0,9а; 2,5s;

3. 
   18,1; 17,5; 16; 8,5; .
   

№1.Есепті өрнек құрып шығарыңдар.

Бірінші сан екінші саннан а есе үлкен, ал екінші сан үшінші саннан b есе үлкен. Үш санның қосындысы 171-ге тең. Осы сандарды табыңдар.

Мұндағы a = 2,4, b = 2,5..

№2. Егер m – жұп сан болса:

1. 
   m + 1; 2) m + 2; 3) 2m + 1; 4)m(m + 1)
   

Жауабы: 1) 108; 45; 18. 2) 1; 3.

№1.Өрнектердің мәндерін есептеп табыңдар:

Мәндері тең өрнектерді теңдік белгісімен жазыңдар.

Жауабы: 1) (а + b)²= a² +2ab +b²; (а - b)²=a² -2ab +b².

2) 864 см³.

Мұғалім ұсынған дайын жауаптар арқылы жұптар арасында өзара бағалау жүргізіледі.

Берілген өрнектердің мәндерін есептеп, кестеге тиісті әріптерді сәйкестендіріп геометриялық фигураны табыңыз.

Р		П
О		Л
Г		Е
М		А

Қосымша 1

Т.А. Алдамуратова,

Т.С, Байшоланов,

Е.С, Байшоланов . – Алматы: Атамұра, 2015.

ISBN9965-34-442-6

Слайд 7

Слайд 8

Қосымша 3

Слайд 9

• 
  алгебралық өрнек туралы түсінік, мысал;
  
• 
  айнымалылардың өрнектердің мәндерін қалай табады?
  

Жеке жұмыстағы «Параллелограмм» туралы оқып, сызбасын дәптерге орындау.

Слайд 11