Сабақ тақырыбы Еркін және еріксіз тербелістер, резонанс

9.3B бөлім – Тербелістер

9.2.5.11 резонанс құбылысын сипаттау

Резонанс құбылысының сипаттамасын сапалы түсіндіреді;

Резонанстың техникадағы және тұрмыстағы қолданылысын түсіндіреді;

Құбылысты тәжірибе жүзінде бақылап, резонатор құралын қолдана алады (мысалы, камертон);

Резонанстың пайдасы мен зияны туралы түсіндіреді

Еріксіз тербеліс амплитудасының мәжбүрлеуші күштің жиілігіне тәуелділігін график бойынша сипаттайды

Резонанс құбылысын сипаттайды

Тербелістердің амплитудасы күрт артады…

Егер үйкеліс күштері үлкен болатын болса…резонанс әлсіз білінеді.

Амплитуданың артқанда ... та артады. Бос келе жатқан жүк автомобилінде шоқалақ жолмен жүргенде резонанс ... байқалады. Жүк тиелген автомобильде шоқалақ жолмен жүргенде резонанс ... байқалады.

• 
  Оқушыларды академиялық адалдыққа тәрбиелеу (тапсырмаларды орындау барысында ешкімнің көмегінсіз, өз бетімен орындауы)
  
• 
  Оқушылардың бойында жауапты азаматтық ұстанымды қалыптастыру.
  
• 
  Өмір бойы білім алу құндылығын қалыптастыру үшін қайталау оқу анасы екендігін естеріне түсіріп, үй тапсырмасын орындаудың маңыздылығына тоқталу
  
• 
  Оқушылар арасында жұптық, топтық жұмыстар орындау барысында бір-біріне деген құрметті қалыптастыру
  

https://www.youtube.com/watch?v=Cp_gBbsk3us

http://www.youtube.com/watch?v=ASd0t3n8Bnc&list=PL7FC90911A89C6D7F&index=2&feature=plpp_video

немесе

http://www.youtube.com/watch?v=j-zczJXSxnw

http://www.youtube.com/watch?v=BE827gwnnk4&safe=active

Осы тақырыптың алдында өтілген материалдарды пысықтау, үй тапсырмасын еске түсіру мақсатында оқушылармен жұптық жұмыс орындау.

Кестенің толтырылуын тексеру – бағалау – әр жұптағы оқушылар өз жұмыстарын келесі жұпқа бередді, бірін-бірі тексереді, мұғалімнің ұсынған жауаптарымен салыстырады. Бірін-бірі – өзара және өзін –өзі бағалау жүзеге асырылады.

Таратпа материал – кестені толтыру

• 
  Еркін тербелістер
  
• 
  Еріксіз тербелістер
  

• 
  Қандай тербелістерді өшетін тербелістер деп атайды?
  
• 
  Өшетін тербелістердің бар болуының себептерін атаңыздар.
  

Оқушыларға резонанс құбылысын анықтап көруді тапсырыңыз. Яғни, фазалық ығысуларды, тербелістердің амплитудаларының кемуін – тербелістің өшуін, тербелістің өшуіне не ықпал ететіндігін өте мұқият бақылаулары керек. Конустық маятниктердің қайсысы жетекші маятникпен резонансқа түседі? - деп сұраңыз.

Маятниктер әр түрлі амплитудамен тербеледі. Конустық маятниктердің ішінде жетекші маятникпен резонансқа жібінің ұзындығы жетекші маятникпен бірдей немесе шамалас маятник қана түседі. Сонымен қатар, резонансқа түскен маятниктің тербеліс фазасы жетекші маятниктің фазасына қарама-қарсы болады.

Резонанс құбылысында да энергияның сақталу заңы орындалады.

Міне, осы тәжірибеден мәжбүр етуші күштің тербеліс жиілігі мен тербелмелі жүйенің меншікті жиілігі дәл келген кездегі еріксіз тербелістер амплитудасының кенет арту құбылысы резонанс деп аталатын құбылысты көреміз.

Резонанс құбылысына сипаттама беретін видео көрсетіледі

https://www.youtube.com/watch?v=nQaJloZD-xY

Оқушылар видеоны екі- үш сөйлеммен қорытындылайды.

Резонанстың пайдалы және зиянды әсерлері туралы мағлұмат беріледі. Осыдан кейін резонанстың теріс және пайдалы әсерлері туралы видео көрсетіледі және талданады.

(Т/Ө) Оқушылар ғаламтордың және кітаптардың көмегімен резонансты пайдасы мен зиянын зерттей алады. Олар Такома қаласы арқылы бұғаз туралы видеоны көрген соң резонанс кездесетін басқа мысалдарды ұсынуы мүмкін, мысалы: машина айнасы немесе киім кешекке арналған центрдентепкіш кептіргіш машина, бір мотордағы бір жиілікте вибрацияланатын қозғалтқыш. Өшетін тербелістердің резонансқа ұшырау әсерін білу жер сілкінісі кезінде ғимараттарды зақымдалудан қорғау үшін пайдалы.

Оқушылар көрген видеоларды жұптарымен талдап оның пайдалы және теріс әсерлеріне бір-бір мысалдан келтіреді.

1. 
   Бекіту сұрақтары:
   
2. 
   Өшетін тербеліс, мысалдары
   
3. 
   Өшпейтін тербеліс, мысалдары
   
4. 
   Еркін тербелістің анықтамасы, мысал келтіріңіздер.
   
5. 
   Еріксіз тербелістің анықтамасы, мысал келтіріңіздер .
   
6. 
   Резонанс құбылысы деп қандай құбылысты айтады?
   
7. 
   Резонанс құбылысының өмірдегі көріністеріне мысалдар келтіріңіздер, құбылыс неліктен болатынын сипаттаңыздар.
   
8. 
   Резонанстың мысалдары: пайдасы, зиянына мысалдар келтіріңіздер.
   

Керілген жіпке ілінген бірнеше конустық маятниктерден және жетекші маятниктен тұратын Бартон маятнигі моделі

http://practicalphysics.org/Barton-pendulums.html
Такома көпірінің құлау видеосы:

http://www.youtube.com/watch?v=ASd0t3n8Bnc&list=PL7FC90911A89C6D7F&index=2&feature=plpp_video

немесе

http://www.youtube.com/watch?v=j-zczJXSxnw

https://www.youtube.com/watch?v=SS1kmiNFbgQ

Қосымша 1- қалыптастырушы бағалау парағы

Рефлексия

Кері байланыс беру.

Сөздерді жалғастырыңыз:

- Бүгінгі абақта мен ...

- Мен үшін ең қиын болғаны ...

- Енді мен білемін ..

- Маған .... туралы әлі де оқу керек

Оқулықтан §28 – оқуға; 23 жаттығу

Мектеп құндылықтарын іске асыруға қандай мүмкіндіктер бар?

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқытутуралы да, оқутуралы да ойланыңыз)?

2:

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?