Басталуы
5 минут
|
Сәлемдесу.
Топқа бөлемін : «Билеттер арқылы» топқа бөлінеді. Оқушыларды кассадан билеттер алып, 1,2,3 вагондарға бөлініп отрады.
Психологиялық ахуал қалыптастыру: «Қызыл гүлім-ай» би
Сынып реттілігін қадағалау.
Оқушыларды түгелдеу. Оқу құралдарын байқау.
Бір-бірімізді тыңдаймыз десек 1 рет қол шапалақтаймыз!
Ұйымшыл боламыз десек 2 рет
Белсенділік танытамыз десек 3 рет шапалақтаймыз!
|
1-топ:
«Бақыт» вагоны
2-топ:
«Сүйіспеншілік» вагоны
3-топ:
«Жарқын өмір» вагоны
«Қызыл гүлім-ай» би билету.
|
Ортасы
10 минут
|
Қолдану
Оқулықта берілген тапсырмаларды орындау.
Антропологтардың алғашқы тұжырымы бойынша әйелдің жасы ер адамға қарағанда біршама егделеу көрінеді. Мәйіттердің басына ағаш жастық жасталған. Көсемнің өрген сәнді қос бұрым шашы жақсы сақталған. Оның тірі кезінде мұрт қойып жүргені де анықталды. Еркектің бас сүйегінің төбе тұсы кезінде шайқаста, шамасы шоқпар тиіп опырылған болса керек. Жарақат орнындағы сүйек сынықтары мен ұйыған қанды алу мақсатымен жауынгер–көсемге көмек көрсетуге талпыныс болған сияқты. Оның шайқастағы батырлығына өмірінің әр кезеңінде сынып қосыла біткен бірсыпыра қабырғалары мен зақымдалған омыртқасы куә болады. Ерекше тұлғалардың денесін оны қашан жерлегенге дейін ешқандай бұзылмаған күйінде сақтауға тырысқан және денесін бальзамдап көметін болған. Қима-тағанның ішіне, астау-табыттың бас жақ жанына ағаштан жасалған үстел-табақ қойылған және екі қыш ыдыс пен бір мүйізден жасалған құтыға марқұмның ас-суы құйылған. Қайтыс болған көсемнің о дүниеге мініп баратын он үш сәйгүлігі қас маңдайларынан арнаулы қарумен ұрып өлтіріліп, қима-тағанның сыртына екі қабат (астыңғысында жеті, үстіңгісінде алты), аяқтарын бүгіп орналастырылған. Қабаттары қасиеті бар қарта жоңышқа бұталарымен және қайыңтозбен бөлінген. Тоңдалған оба кереметі арқасында аттардың жүн-терісі ғана емес, еті де, сол сияқты сән-салтанатты әбзелдері де түгел сақталған. Ондағы әдемі ер-тұрмандар мен олардың әшекейлері бүгінге дейін қазақ жерінен табылғандарының ең көнесі.
Ат әбзелдері барельефті және скульптуралық (мүсіндік) әдістермен ойылған көптеген ағаш бұйымдарымен безендірілген. Ежелгі көшпелілердің өмірі мен тұрмысында өнерге өте үлкен мән берілген. Олар негізінен декоративтік сипатта емес, архаикалы мифологиялық түсінік-ұғым бойынша қоғамның белгілі бір құндылық жүйесіне сәйкес келетін арнаулы және ерекше белгілі-символ ретінде қаралған. Қару-жарақтар мен ат әбзелдерінің скифтік-сақтық тағы аң стилімен безендірілуі олардың әскери-демократиялық сипатын көрсетеді. Ат әбзелдерінде кездесетін образдарға жергілікті фаунаның өкілдері – бұғы, бұлан, құстар, таутекелер, арқарлар және мысық тұқымдас жыртқыштар кіреді. Бірақ та ежелгі көшпелілер өнерінде негізгі орынды қияли, табиғатта болмайтын фантастикалық, синкреттік, полиморфты тіршілік иесі алады. Олар көбінесе әртүрлі жануарлардың белгілерін өзіне біріктірген, кейде ұзын құйрығы арқасына қарай қайырылған, денесі мысық тұқымдас жыртқыштыкі болса, тұмсығы жыртқыш құстыкі, жалы біркелкі қалыпта берілген, спиральды ирек мүйізі бар грифон түрінде болып келеді. Бәлкім, грифон образында шебердің ойынша, сан алуан жануарлардың қасиеттері түйінделіп, айрықша әсіреленуге тиісті болуы мүмкін.
Аңдардың айқасы – Берел қазынасында аса мол. Олар мысық тұқымдас жыртқыштың бұғыға немесе таутекеге шабуы; өз құйрығын өзі тістеп жатқан грифон; грифонның аузындағы қос тұяқты жануардың басының көлемдігі бейнесі сияқты қысқартылған композициялық шешімдегі айқастың бір сәтін көрсететін көріністер. Аңдар айқасы бейнелерінің семантикасы негізі – жақсы мен жаманның, жарық пен түнектің, мәңгілік қозғалыс пен қарама-қайшылықтардың күрес символы сияқтылармен түсіндіріледі. Аңдар айқасының динамикасы олардың денелерінің 180 градусқа бұралғанымен беріледі. Бұлшық еттері нүкте, үтір, жақша сияқты белгілермен ерекшеленіп көрсетілген.
Ағаштан жасалып сырты алтын жапырақшаларымен және қалайымен жылтыратылып қапталған сән-салтанатты маскалармен ат-әбзелдері тұтастай алтынмен аптап, күміспен күптегендей көздің жауын алып, қиял ғажайыптық әсер береді. Бұл бәлкім, өзінше жасандырып безендірілген ат әбзелінің ғұрыптық-салттық рәсімге байланыстылығын көрсетеді. Жануарлар қос әлемді байланыстыратын таудың қарлы шыңдарында жүретін таутеке, арқар, барыс, жыртқыш құстар көшпелілердің түсінігі бойынша жоғарғы әлемді, «жерұйықты» жайлағандар. Аттарды аталған жануарлардың бейнесімен безендіру өлген адамдардың «жерұйыққа» жетуін жылдамдатады деген ниеттен туса керек.
Ұлы даланың бір бөлігін Алтай өңірінде аттары аңызға айналған скиф-сақ тайпалары мекендеген. Олар өздерінің ерліктерімен көзге түскен ат құлағында ойнаған, шеттерінен батыр жауынгерлер еді. Археологиялық деректер осы халықтардың сонымен бірге металл өңдеуші, құюшы, құрылысшы, құмырашы, зергер, ағаш шебері, асқан суретші болғанын дәлелдейді.
Түсіндіру.
Топтық, жеке жұмыс жүргізу.
Дәптермен жұмыс.
|
Оқулық,қабырғаға ілінген ватмандар, түрлі-түсті маркерлер
Топтық жұмысқа арналған ресурстар
|
