Сабақ Тақырыбы: Орта ғасыр, қайта өрлеу және жаңа дәуір философиясы Пәннің аты: Философия негіздері Оқытушы: Алтаева Ф. Ж. Қызылорда Сабақ жоспары

Тақырыбы: Орта ғасыр, қайта өрлеу және жаңа дәуір философиясы

Пәннің аты: Философия негіздері

Оқытушы: Алтаева Ф.Ж.

Қызылорда
Сабақ жоспары

Сабақтың тақырыбы: Орта ғасыр, қайта өрлеу және жаңа дәуір философиясы

Сабақтың мақсаты:

а) білім беру: орта ғасырлық христиан философиясының даму кезеңдері және негізгі ерекшеліктерімен, қайта өркендеу дәуірінің негізгі сипаттары, ортағасырлық ойлаудан Ренесансқа өту кезеңімен таныстыру

ә) дамытушылық: қайта өркендеу дәуіріндегі өнер және ғылым, әлеуметтік саяси философияны және де ортағасыр, қайта өрлеу дәуірі өкілдерінің философиялық ойларымен танысу

б) тәрбиелік: оқушыларды патриоттыққа, елжандылыққа, адамгершілікке баулу, пәнге деген қызығушылығын ояту
Сабақ түрі: аралас

Сабақ типі: ізденіс жұмыстары

Пәнаралық байланыс: тарих, математика, әдебиет

Сабақтың көрнекілігі: бүктеме, плакат, тест

Сабаққа бөлінетін уақыт: 80 минут

Сабақ барысы:

1. 
   Ұйымдастыру, оқушылардың зейінін сабаққа аудару.
   
2. 
   Үй тапсырмасын сұрау
   
3. 
   Жаңа материалды түсіндіру.
   
4. 
   Жаңа сабақты бекіту
   
5. 
   Қорытынды
   
6. 
   Оқушыларды бағалау.
   
7. 
   Үйге тапсырма беру.
   

1. 
   Даосизм ілімінің негізін салушы «Лао цзы»
   
2. 
   Моизм ілімінің негізін жасаған кім «Мо ди»
   
3. 
   Джайнизм неше бағытқа бөлінеді «екі»
   
4. 
   Джива ұғымын қалай түсінесің
   
5. 
   Веда деген сөзді қалай түсінесің
   
6. 
   Қытай философиясының даму кезеңдерін ата
   

1. 
   Орта ғасыр философиясының ерекшеліктері, мәні.
   
2. 
   Христиандық Орта ғасыр философиясы.
   
3. 
   Номинализм және реализм проблемалары.
   
4. 
   Шығыс философиясының дамуы және маңызы.
   

Ежелгі шығыс философиясы антикалық және философия адамзаттың өркениетінің дамуына өзіндік үлес қосты. Арестотельден кейін көне грек филсофы б.э.д. 16 – ғасырдан бастап Рим философиясы өзіндік ізі бар, дәстүрі бар философиялық мектептер болды. Сондықтан грек Рим философиясы тұтас шектеулі жабық философия деп адады. Бірақ та қалыптасу, шарықтау кездері сонымен қатар тоқырау замандарын басынан өткізді. Рим философиясынан кейін Европада жаңа философия рухани құбылыс ол негізінен християндық философиялық дүниетанымнан пайда болды осы көз қарасты орта философиялық батыста I – XV ғасыр аралығын қамтиды.

Орта ғасыр философиясы басты ерекшелігі дін проблемасы мен байланыстылығында философияның дамуы батыс христиандық домалы шіркеу конондарын ескере отырып дамыды себебі сол дәуірде мәдениет пен білімнің дамуына дін ықпал етіп отырды.

Орта ғасырлар батыс философтар негізінен дін басылары қызметкерлер болып батыс философиясының басты проблемасы ерекшелігі болды. Мысалы: дүниені құдай жаратты ма? әлде өзіндік бағытта өмір сұре ме?

Философия мен дінің жақындасуын философияның сокролизациясы.

Орта ғасырлық философияның негізгі кезеңдері:

1. 
   Потристика
   
2. 
   Схоластика
   

Потристикалық негізі проблемалары:

1. 
   Сенім және ақыл ойдың қатынасы.
   
2. 
   Тарихты қозғалыс деп түсініп нақты анықтаушы мақсаты бар.
   
3. 
   Құдайдың мәні және тринитарлық проблема.
   
4. 
   Адам бостандығы адам жанының құтқару.
   
5. 
   Дүниедегі зұлымдылықтын пайда болу проблемасы.
   

Мектеп философиясы деген ұғымды білдіреді. Сол кезеңдерде Европада университетте философия пән ретінде оқытылды.

Схоластикалық философия өкілдері Фома Аквинский, Альберт фон Больштедт, Раймунд Луллий, т.б. Мәселен, Альберттің пікірінше, жалпы ұғым (әмбебаптар) үш түрлі өмір сүрді. Олар:

1. 
   Заттардан бұрын құдай санасында пайда болып, сол арқылы барлық заттар, тіпті бұкіл әлем жаратылды;
   
2. 
   Заттардың өзінде көптің бірі ретінде;
   
3. 
   Заттардан соң адам санасында бұрынғының белгісі ретінде өмір сүреді
   

Схоластикада көтерілген проблемаға қарап номинализм және реолизм бағыттары қалыптасты схоластикалық философиядағы теориялық проблема құдай болмысы. Осы проблеманы көтерген философ Кентерберский оның негізгі идеясы егер адамдар құдай туралы ой болса онда құдайдың бар болғаны ақиқат.

Кентерберскийдің саластика философиясына қосқан үлесі уневерсализм ақиқат данышпандық түсініктерін қалыптастыру осы кезден бастап нақты өмір сұретін құбылысты анықтау үшін реализм термені енгізілді.

Схоластика проблемасын негізін қалаған Росцелий номинализм терменін енгізді оның негізгі концепциясы мынада, универсализм жалпы түсінік бұл сөз, ал адам дауысы бұл номиналь осыдан номинализм деген сөз шыққан.

Орта ғасырлық бағытта жалпы идеалистік көз қарас оның басты мақсаты, діннің маңыздылғын адам үшін қажеттілігін дәлелдейді. Орта ғасырлық философия өз проблемаларын шешуде антологиялық, гноциологиялық, космологиялық әлеуметтік проблемаларды дінді қорғауға қолдауға бағыттайды.

Орта ғасырлық философияда қоғамдық саяси әлеуметтік проблемалар шешуге теологияға жүгінеді. Теология грек тілінен құдай туралы ілім деген сөз.

1. 
   Қайта өрлеу философиясының ерекшелігі.
   
2. 
   Философиядағы адам проблемасы және космологиялық ілімдер.
   
3. 
   Қайта өрлеу философиясының көрнекті өкілдері.
   

Қайта өрлеу дәуірінің философиясы 15 – 18 ғасырлар аралықтарын қамтиды бұл дәуір фиодализмнің құлдырау буржуазиялық қатынастардың қалыптасу кезеңі қайта өрлеу термині, мағынасы антикалық құндылықтарды идеалдарды қалпына келтіру деген ұғым білдіреді. 15 – ғасырда басталған бұл дәуірге философиясы қалыптасуына Шығыс пен Батысты сауда жолымен байланыстырып келген Жібек жолы Шыңғыс хан басқыншылары Орта Азия, Таяу Шығыс, Шығыс Еуропа елдерін жаулап алған соң өз маңызын жойып, Батыстың Шығысқа жол іздестіру мұқтаждығы жаңа жағрапиялық жаңалықтар, су жолдарының дамуы себепкер болды. Сол іздестіру нәтежесінде Америка ашылды, оңтүстік Африка арқылы Үндістанға, Қытай су жолы айқындалып, ірі теңіз саяхатшылары қайтадан Батыс пен Шығыс арасындағы сауда жолын жандандырды. Соған сәйкес енді сауда жолдары өшкен Орта Азия мен Таяу Шығысқа қарағанда орнына Португалия, Испания, кейін Нидерланды мен Англия дамыған ірі елдерге айналды. Шығыс пен Батыс байланысы мәдениеттің, ғылымның дамуына жеткізді. Жан – жақты білімді адамдар дүниеге келді. Осы дәуірде олар орта ғасырлық діни ұғымдар мен схоластикаға негізделген идеология шеңберін бүзып, ертедегі грек, Рим мәдениетіне бет бұрды. Соған сәйкес ғылым өкілдері инквизиция жасаған сұмдық азаптарға қарамастан, табандылық пен ерлік көрсетіп, жаңлықтар ашты. Мәселен, протестантизм дінінің бастаушысы Кальвин испандылық дәрігер Серветті адам денесінде қан айналымы болатынын ашқаны үшін тірідей екі сағат шыжғыпып өлтіртті. Сондай – ақ, инквизиция Джордано Бруноны (1548 – 1600) Рим алаңында тірідей өртеп өлтірді. Ол: “Не табиғаттың өзі – Құдай, не Құдай – заттардың өз ішінен ашылған құдіретті күш”, деді. Олай болса, Джордано Бруно табиғаттан тыс, одан жоғары тұрған Құдай жоқ. Жаратушының өзі – сол табиғат деп, Құдайды аспаннан жерге түсірді. Бұл өте қауіпті тұжырым болатын – ды. Өлер алдында Джордано былай деп өсиет қалдырды:“Мейлі, мені өртеп өлтірсін, бірақ менің өлімім адам баласынжарқын болашаққа апаратын жолдарға тосқауыл ьолаалмайды”. Николай Коперник (1473- 1543) өлім табытына жатар алдында: “Бәрібір жер айналып тұр” деген екен. Ол кезінде ғылымда Жер Күнді айналып қозғалатын дәлелдеп, гелиоцентрлік жаңалық ашты. Пантеистік, натурфилософиялық бағыттың негізін Николай Кузанский (1401- 14665)салды. Ол философияның негізгі мәселесін идеалистік түрғыдан шешті. Дүниенің бәрін, адамды да Құдай жаратты, деді, бірақ пантеистік пікірді дамыта отырып, сайып келгенде, ол Жаратушының рөлін жоққа шығарды. өйткені, пантеизм Құдайды табиғатпен алмастырды. Ол кеңістіктің шнгі бар, дүниенің жаратылған уақыты бар деген схоластикалық діни пікірге күмән келтірді, дүниенің шексіздігін уағыздады. Таным алдымен сезімнен басталады, одан соң оны ойлаумен толықтырады. Бұл екі процесс ұдайы бірлікте, сана (интеллект) бәрінен жоғары тұрады деп есептеледі.

Қайта өрлеу іс – жүзінде ескіні рестоврациялау емес жаңа ізденіске ұмтылуды білдіреді.

Қайта өрлеу философиясының дүниетенымдық орентациясында басты ерекшелік адамға деген бет бұрыс егер антикалық философияда басты проблема табиғат космологиялық өмір болса, ал қайта өрлеу дәуірінде қайырлы қоғам дүниедегі адам қызметі, адам бақыты проблемалары көтеріледі. Философия ғылым ретінде түсіндіріледі және оның мақсаты адамның өмірде орнын табу. Осы дәуірдің философиялық ойлау бағыты антропоцинтристік боды. Яғни басты тұлға құдай емес ал адам. Құдай баолық заттардың бастауы, ал адам дүниенің ортасы, негізі. Қайта өрлеу дәуірінің ортасы негізі қайта өрлеу дәуірінің дүние танымы гуманистік бағытта адам ерікті өзінің болашағын жасаушы тұлға ретінде қарастырылды.

Дүниетанымдағы тағы бір ерекшелік шығармашылық қызметіне табыну әсемдік сұлулық символына деген құлшыныс.

Николай Кузанский өзінің “шындықты алдын ала болжау”, “Білетін білместік туралы” деген еңбектерінде әлемде бәрі қайшылықтардан түратынын дәлелдейді. Қайта қрлеу дәуірінде ғылым, әдебиет, сурет, мүсіншілік өнері керемет дамып, оның Леонардо да Винчи, Микеланджело, Рафаэль, Сервантес, Данте сияқты атақты өкілдері дүниеге келді.

1. 
   Ассоциация құру
   
2. 
   Математикалық есепті шешу
   
3. 
   Сәйкестендіру
   
4. 
   Құпия санды ашу
   
5. 
   Қорытынды сұраққа жауап беру
   

Математикалық есепті шешу

528/2*3=1452 ( Л. да Винчи дүниеге келді )

17*18+20=1516 ( Т. Мор «Утопия» еңбегін жазды )

35*66-606=1704 ( Джон Локк дүниеден өтті )

Сәйкестендіру

Эразм Роттердамский Утопия

Мишель Монтень Ақымақты мадақтау

Фрэнсис Бэкон Этика

Рене Декарт Метод туралы ойлар

Барух Спиноза Жаңа Органон

Құпия санды ашу

1. 
   Орта ғасыр философиясы
   
2. 
   Қайта өрлеу философиясы
   
3. 
   Жаңа заман философиясы
   

Г.Кактаева «Философия негіздері»