Германий. Сирек кездесетін элемент. Табиғата таза күйінде кездеспейді. Жер қыртысындағы германийдің үлесі массасы бойынша 7*10 % құрайды. Германийдің өзіндік минералдары өте сирек кездеседі.
Германийдің негізгі сассасы жер қыртысында тау жыныстары мен түсті металдардың сульфидті кендерінде, темір кендерінде, хромитте, магнетитте, рутилде, кездеседі.
Германий барлық елдің аумағында бар. Ол өте шашырап орналасқан элемент. Құрамында германийдің үлесі бар минералдар – аргиродит, германит, конфильдит және басқалар, Германий Жоңғар Алатауында және алтайдың кен орындары бар.
Қолданылуы. Германий – заманауи техникада бағалы жартылай өткізгіш материал. Ол диод, триод, кристалдық детекторлар жасау үшін қолданылады. Германийді қолданудың маңызды саласы – инфрақызыл сәуллену детекторларын өңдіру.
Қалайы. Сирек кездесетін,шашырап орналасқан элемент. Жер қыртысында таралуы жөнінін 47 орын алады. Қалайының негізгі минералы – касситерит. Табиғатта станнин деп аталатын минерал сирек кездеседі.
Қолданылуы. Қалайының 40 пайызын консерві қалайын жасауға, қалғаны мойынтіректер мен типографиялық құймалар өндірісіне жұмсалады. Қалайы оксиді ыстыққа төзімді эмаль мен жылтыратпа дайындау үшін қолданылады.
Қорғасын. Жер қыртысында массасы бойынша 1,6*1, қорғасын бар. Қорғасынның 100 – ден аса минералдары белгілі. Олардың негізгілері галенит және оның англезит және церуссит. Қорғасынға бай кен орындары: Текелі - Жоңғар Алатауы, Ащысай және Мырғалымсай, Қаратау жоталары. Соңғы жылдары Орталық Қазақстанда қорғасынға бай кен орындары ашылды. Қорғасын аккумуляторлар, зиянды газдар мен сұйықтарға төзімді зауып аппаратураларын жасау үшін қолданылады. Қорғасын гамма – сәулелер мен рентген сәулелерін жақсы сіңіретіндіктен радиоактивті заттарды сақтайтын контейнерлер, рентген кабиенеттеріне қажетті аппаратура жасау үшін қолданылады.
Үй тапсырмасы: №1 Кремнийдің аллотропиялық _______түр өзгерісі бар. Ол _________ және _________ кремний. Кремнийдің қосылыстардағы тотығу дәрежелері ____, _____, ______ болады. Табиғи кремнийдің едәуір бөлігі құм немесе кварц түрінд кездесетін ______________ деп аталады.
№2 Химиялық диктант. 1. Кремнийдің реттік номері
2. Қосылыстарда кремний -------- тотығу дәрежелерін көрсетеді.
3. Кремнийдің ------ аллотропиялық түр өзгерісі бар
4. Кремний металдармен әрекеттесіп, металдың ------- түзеді
5. Кристалды кремнеземнің алты қырлы призма тәрізді мөлдір түрі --------- деп аталады.
6. Кремний ------период, ------ топтың негізгі топшасында орналасқан.
7. Кремний кыздырганда ----------- ғана әрекеттеседі.
8. Кремний диоксидін ------- бұйымдарын жасауда қолданылады.