ІV. Топтық жұмыс«Рөлді сомдау» (15минут)
Оқушылар топтасып мәтінмен жұмыс жасайды. Рөлге бөлініп, рөлді сомдап шығады
Әр оқушы өзіне жүктелген рөлдің міндеттерін атқарады.
Әр топ бір-бірін 2 жұлдыз, 1 ұсыныс арқылы бағалайды
IV.Жұптық жұмыс «Семантикалық карта»» 5 минут
Кейіпкер
|
Қалдан Серен
|
Жетес
|
Қарабек Батыр
|
Тезек төре
|
Шешендік сөздері
|
Бөлтірік шешеннің тапқырлығы
|
|
|
|
|
Төле бидің төрелігі
|
|
|
|
|
Халқыңа адал бол
|
|
|
|
|
Тақтада берілген дұрыс жауап бойынша әр жұп жұмыстарын алмастырып тексереді және сол жұп бағдаршам арқылы бағалайды
(барлығы дұрыс –жасыл, 3-2 дұрыс – сары,1 дұрыс – қызыл)
V. Сергіту сәті
ҮI. Жеке жұмыс «Блум таксономиясы» (10 минут)
|
Сұрақтары
|
Жауаптары
|
Білу
|
Қандай би, шешендерді білесің?
|
|
Түсіну
|
Шешен деген сөзді қалай түсінесің?
|
|
Қолдану
|
Бөлтірік шешеннің тапқырлығы сияқты сен Тезек төренің жұмбағын қалай шешер едің?
|
|
Талдау
|
Төле би мен Бөлтірік шешенді салыстыр
|
|
Жинақтау
|
«Бөлтірік шешеннің тапқырлығы» жайында шағын эссе жаз.
|
|
Бағалау
|
Халық даналарына Төле би, Бөлтірік шешен сияқты атақты шешендерді қалай бағалайсың
|
|
Тапсырма жауабы 2 жұлдыз, 1 ұсыныс арқылы бағаланады
VII.Оқып-үйрену нәтижелері: кестені бағдаршам түстеріне қарап боя
Тапсырмалар
|
Қызыл
Орындай алмаймын
|
Сары
Сенімді емеспін
|
Жасыл
Орындай аламын
|
Ребусты шеше алдым
|
|
|
|
Шешендік сөздердегі кейіпкерлерді ажыратып жаздым
|
|
|
|
Бөлтірік шешеннің тапқырлық сөзін айтып бере аламын
|
|
|
|
IX. Сабақ рефлексиясы
Мен бүгін көп нәрсені .....
Кейінгі тапсырмалар
|
«Бөлтірік шешеннің тапқырлығы» оқу
|
Пәннің аты
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Мұғалім
|
Сабақтың атауы
|
Қазыбек бидің шешендігі
|
Мақсаты
Күтілетін нәтиже
Сабақтың жабыдығы
Түрі
|
Оқушыларға шешендік өнер туралы мағлұматтарын тереңдетіп, оның жан – жақты тарихи екенін таныту. Оқушылардың танымдық ой – өрісін кеңейту сөздік қорларын молайту, өзіндік пікір айта білу қабілетін дамыту. Оқушыларды туған елін, жерін қадірлеуге, отан сүйгіштікке тәрбиелеу. Қазыбек би туралы мәлімет беру.
|
Психологиялық ахуал
|
Психологиялық дайындық
Біз балдырған баламыз,
Құстай қанат қағамыз.
Дүниені аралап,
Оқып білім аламыз.
|
Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.
|
Қызығушылықты ояту
|
Қаз дауысты Қазыбек би, Қазыбек Келдібекұлы – қазақ халқының XVII – XVIII-ғасырлардағы ұлы үш биінің бірі, көрнекті қоғам және мемлекет қайраткері. Орта жүз арғын тайпасының қаракесек руына кіретін болатқожа атасынан шыққан ол 1667 жылы Сыр бойында дүниеге келген. Арғы аталары Шаншар абыз, Бұлбұл, өз әкесі Келдібек — есімдері елге белгілі әділ билер болған.
Қаз дауысты Қазыбектің оқыған жерлері, алған білімі туралы нақты дерек жоқ. Дегенмен, ел аузындағы әңгіме, аңыздар мен биден жеткен шешендік сөздер оның өз заманында білімді де жетелі, халықтың ауыз әдебиеті мен салт-дәстүр, рәміздерін, ата жолы заңдарын мейлінше мол меңгерген, озық ойлы, әділ де көреген, батыл да батыр адам болғандығын айқын аңғартады. Әділдігі мен алғырлығы үшін Тәуке хан Қазыбекті Орта жүздің Бас биі еткен. Би Әз Тәукенің тұсында хан кеңесінің белді мүшелерінің бірі болса, Сәмеке, Әбілмәмбет, Абылай ел билеген кезеңдерде де мемлекет басқару ісіне жиі араласып, ішкі-сыртқы саясатта ақыл-кеңестер беріп отырған
Оқулықтағы тапсырмаларды орындау.
|
Сергіту сәті
|
Иiлiп оңға бiр, иiлiп, солға бiр.
Жаттығу жасаймын.
Оң аяқ, сол аяқ, оң аяқ , сол аяқ
Жаттығу оңай-ақ.
|
Ой толғаныс
|
Мақал - мәтелдер:
1. Ердің сыншысы болма, адамның сыншысы бол.
2. Оқу инемен құдық қазғандай
3. Көп сөз көмір, аз сөз алтын.
4. Өлімнен ұят күшті.
5. Атаңның баласы болма, елдің баласы бол.
Осы мақал - мәтелдерді оқи отырып не алдық?
Адамгершілік, инабаттылық, ізгілік, кішіпейілділік, ақылдылық, туған жерді сүю, мейрімділік.
НЕ БІЛДІК? НЕ ҮЙРЕНДІК?
Қандай қазақ би – шешендерімен таныстық?
Төле би, Әйтеке би, Қазыбек би.
Шешендік – билер жалпы қандай болуы керек?
Яғни, қайраткер, дау, билік, дарынды, сауатты, ұтымды болулары керек. Бабаларымыз айтқандай «Бата менен ел көгерер, жаңбыр менен жер көгерер.» Сондықтан да оқушыларымыз дайындаған шағын көрініске назар аударайық. (Рөлдік ойын)
БАТА
- Ата, бата деген не?
- Бата – ақ ниет, жақсы тілек, халқымыздың ежелгі мұрасы.
- Ендеше ата маған батаңызды беріңіз.
«Арыстандай болсын айбатың,
Аюдай болсың қайратың,
Гүлге толсын өңірің,
Көңілді өтсін өмірің,
Асқа толсын табағың,
Ашық болсын қабағың!»
- ӘУМИН!
|
Үйге тапсырма
|
Билер туралы мәліметтер жинақтау. Шиырма папка жинақтау.
|
Күнделіктеріне жазып беремін
|
Бағалау
|
Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау
|
Бағалау парақшасын толтырады.
|
Кері байланыс
|
|
Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады
|
Пәннің аты
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Мұғалім
|
Сабақтың атауы
|
Ақындар айтысы. Шөже мен Орынбай
|
Мақсаты
Күтілетін нәтиже
Сабақтың жабыдығы
Түрі
|
1. Оқушыларға айтыс өнері туралы толық мағлұмат беріп, оның түрлерімен таныстыру. халық - ақындық жанр мен әншілік, ақындар, аспаптық орындаушылық арасындағы өзара байланысты ояту.
2. Тәрбиелік. Қазақ халық ақындарын оқушыларға таныстыру. Айтыс өнерін қадірлей білуге үйрету. Оқушының ой - өрісі мен дүниетанымын жетілдіріп, қазақтың атадан балаға мирас болып қалған айтыс өнерін бағалай білуге тәрбиелеу.
3. Дамытушылық. Оқушылардың білімдерін жан - жақты дамыту. Ата – бабаларымыздың салт - дәстүрінен көп мағлұмат беру.
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Көрнекіліктер: Нота сауатына арналған кестелер, плакат, буклет. Ақындар суреті, карточкалар үнтаспа, музыка аспаптары суреттері, слайдтар.
|
Психологиялық ахуал
|
Психологиялық дайындық
Біз балдырған баламыз,
Құстай қанат қағамыз.
Дүниені аралап,
Оқып білім аламыз.
|
Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.
|
Қызығушылықты ояту
|
Шөже Қаржаубайұлы (1808, қазіргі Ақмола облысы Қызылту ауданы –1895, сонда) – халық ақыны. Қазіргі Нұра ауданының жерінде кедей шаруа отбасында туған. Өлең шығару дарыны жас кезінен-ақ байқалған, бала кезінде аурудын салдарынан зағип болып қалған. Айтыстарға қатысқанда қалыптасқан әлеуметтік-философиялық көзқарастары болды. Адамгершілікке жат кеселді кемшіліктерді әшкерелейді (Кемпірбай, Тезекбай, Жәмшібай, Келдібай, Балта, Орынбай, Серәлі, Шортанбай және басқаларымен айтысқан). Үлкен айтыстарда 17 рет жеңіп шыққан. Өзінің асқан шешендігімен, суырып-салма төкпелігімен, көкейкесті мәселелерді қозғауымен және ауылдағы ат төбеліндей бай-шонжарлардың екіжүзді зұлымдығы мен парақорлығын жұрт алдында батыл аяусыз әшкерелеуімен кеңінен танымал болған. Асқақ жыршы, лирикалық, эпикалық дастандарды шебер орындаушы болған. Абаймен кездесіп, халық эпостарын, әндері мен аңыздарын білетіндігімен оған зор ықпал жасаған.Ш. Уәлиханов 1864 ж. 5 наурызда өзінің Омбыдағы пәтерінде Шөже орындаған «Қозы Көрпеш — Баян сұлу» дастанының ең тандаулы нұсқаларының бірін жазып алып, Шөженің ақындық шеберлігіне жоғары баға берген.
Орынбай Бертағыұлы (1813, қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы Айыртау ауданы Көлдей елі, Дауқара ауылы – 1891, Аягөз) – айтыскер ақын, жырау, әнші, сазгер. Әкесі Байқожа, арғы атасы Бертағы ақын, жыршы болған. Ол. ел ішінде Қарауыл Орынбай ақын деген атпен мәлім. 13-14 жасынан өлең шығарған. Шығармаларында өз дәуіріндегі әлеум. мәселелерге үн қосып, болыс, аға сұлтансайлауындағы әділетсіздікті әшкереледі. Жырларында билік басына қалталылардың келіп жатқанын ашық айтты (“Бір жан жоқ болыстыққа талас емес”), бақ-дәулеттің өткіншілігін жырлады (“Тұлпар бар ма тұяғы майрылмаған”, “Өлген соң бай мен жарлы мал демейді”, т.б.). Сондай-ақ “Адамның жаратылуы туралы”, “Қырық парыз”, “Бұл дәурен тұрар ма екен сіздерге ұдай”, “Жүз жұлдыз” атты толғаулары діни танымда жырланған. О-дың “Жазы биге”, “Шоң биге айтқаны”, “Алсай Құрақбайға айтқаны” секілді арнаулары бар. Ол Ш.Уәлиханов өмірден қайтқанда көңіл айтып, өлең шығарған (“Уа, Шыңғыс, Зейнеп ханым көтер басты”). Ол. өз тұсында Жанақ, Балта, Шөже, Тоғжан, Серәліқожа, Арыстанбай, Шортанбай, Сақау, Қожабек, Кемпірбай, Тезекбай, Өтеулі, Дана, Байкөкше, Нұркей, Ақан Сері, Құлтума, т.б. ақындармен айтысқан.
|
Жаңа сабақ
|
Оқушылар, сендер ақынның кім екенін білесіңдер ме? Ақын өз жанынан өлең шығаратын өнер иесі. Ал енді сол ақындар өзінің суырып салма өлеңге қаншалықты шешен екендігін көрсету үшін арнайы сөз сайысына, яғни айтысқа қатысқан. Ал, айтыс дегеніміз не, балалар?
Айтыс «айтысу» деген сөзден шыққан. Айтысу қара сөзбен де, күй тарту арқылы да, суырып салма өлеңмен де болады.
Айтыстың қандай түрлерін білеміз?
1. Бәдік айтысы Ата бабаларымыз сөзбен ауруды аластап, малды емдемек болған.
2. Жар - жар айтысы. Ерте заманда қызды ұзатар алдында айтылатын айтыс түрі. Өлең құрлысы 7 - 8 буынды.
Жар - жар әнін айтқызу
өлеңде «қаранасар» деген не мағынаны білдіреді?
Қара жібек кездеме, мата деген мағынаны білдіреді.
3. Қыз бен жігіт айтысы. Ойын - сауықта айтылады. 11 буынды. Басы қайталанып, негізгі ой үшінші, төртінші жолдарында айтылады. Әр әуенге салынып айтыла беріледі.
4. Мақал - мәтел айтысы, жұмбақ айтысы, күй тартысу айтысы, оқушылар айтысы бар.
Ал енді біз ақындар айтысына тоқталайық. Ақындар айтысына сөз өнерін шебер меңгерген суырыпсалма, тез арада жауап бере білетін ақындар қатысады. Ақындар айтысында жаттама өлеңдер аз болады. Айтыскер ел тарихы, жер жайын білуі керек. әсерлі болуы үшін домбыра, гармон, қобыздың сүйемелдеуімен орындаған.
Слайдтардан түрлі аспаптардың суреттерін көрсету. Ақындармен таныстыру.
Оқулықтағы тапсырмаларды орындау.
|
Ой толғаныс
|
-Балалар біз бүгін қандай тақырыпта жұмыс жүргіздік?
Ортақ тапсырма:
Айтыс ұйымдастыру.
|
Үйге тапсырма
|
Ақындар айтысы туралы мәліметтер жинақтау
|
Күнделіктеріне жазып беремін
|
Бағалау
|
Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау
|
Бағалау парақшасын толтырады.
|
Кері байланыс
|
|
Смайликтерді өзі қалаған нұсқаға жабыстырады
|
Достарыңызбен бөлісу: |
