Мағананы тану Жаңа сабақ.
Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша радиобайланыс толқындармен танысамыз.
1. Электромагниттік өріс дегеніміз не?
2. Электромагниттік толқындардың қасиеттері қандай?
3. Электромагниттік және серпімді толқындардың ұқсастықтары мен айырмашылықтары қандай?
V. ДК.Жаңа материалды меңгерту: Ашық тербелмелі контур
Электромагниттік толқындардың тұңғыш рет қалай алынғанымен танысалық. Бұл толқындардың пайда болу процесі күрделі, біз оларды жалпы сипатта ғана қарастырып өтеміз.
Электромагниттік толқын айны¬малы электр және магнит өрістерінің өзара байланыстары арқылы пайда болады. Бір өрістің өзгерісінен келіп екіншісі туады. Неғұрлым магнит индукциясы уақыт бойынша шапшаңырақ өзгеретін болса, өнетін электр өрісінің кернеулігінің соғұрлым жоғары болады. Өз кезегінде электр өрісінің кернеулігі неғұрлым тез өзгеретін болса, онда магнит индукциясы да соғұрлым жоғарырақ болады. Ендеше, интенсивті электромагниттік толқындар туғызу үшін жиілігі мейлінше жоғары электромагниттік тербелістер жасау керек. Осы шарт орындалғанда, электр өрісінің Е кернеулігі мен магнит өрісінің В индукциясы шапшаң өзгеретін болады.
Өнеркәсіптік тоқтың жиілігінен (50Гц) жиілігі анағұрлым жоғары тербелістерді тербелмелі контурдың көмегімен шығарып алуға болады. Контурдың индуктивтігі мен сыйымдылығы неғұрлым кіші болса, тербеліс жиілігі соғұрлым үлкен болады:
Дж. Максвелл электромагниттік толқындардың бар екендігін теория жүзінде айтты.
1888 ж. Г.Герц электромагниттік толқындардың бар екендігін эксперименттік түрде дәлелдеді.
1895 ж. А.С. Попов бірінші радиоқабылдағыш жасады.
1895 ж. 7 мамырда «Орыстың физика-химия қоғамының» отырысында радиоқабылдағыштың жұмысын демонстрациялады.
Алғашқы радиобайланыс 250 м қашықтыққа жасалды. 1899 ж.-20 км; 1901 ж.-150 км. қашықтыққа жеткізілді.
Ақпарат таратуда шығатын радиотолқынның қуаты жиіліктің төртінші дәрежесіне тура пропорционал, яғни Р~ν4 .
Ақпаратты өте алысқа жіберерде радиотолқындар пайдаланылады.
Жиілігі 0,2 МГц-тен асатын радиотолқындар ұзын, 1МГц-тен асатыны орта, 12 МГц аймағындағылар қысқа, одан үлкен жиіліктегілер ультра радиотолқындар деп аталады.
Электромагниттік тербелістерді тербелмелі контур шығарады.
Мұндай тербелмелі контурда электромагниттік тербеліс пайда болғанымен, олар кеңістікте толқын түрінде тарай алмайды. Себебі электр өрісі конденсатор астарларының арасында, ал магнит өрісі катушканың ішінде жинақталады. Сондықтан оларды жабық тербелмелі контур деп атайды.
Элктромагниттік тербелістер кеңістікті толқын түрінде таралу үшін ашық тербелмелі контур пайдаланылады.
АҚШ-та жасаған радиотелескоп антеннасының диаметір 20 м, Ресейде жасалған ралиотелескоп антеннасының диаметрі 22 м-ге жетеді.
Ғарыш кеңістігін Жерге келген радиосигналдардың көзі пульсарлар мен квазарлар.
Радиотолқындар арқылы объектіні тауып, оның тұрған орнын дәл анықтау радиолокация деп атайды.
|
