Сабақтың тақырыбы: Монғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуы
Сабақтың мақсаты: ХІІІ ғасырда Монғол мемлекетінің құрылуы олардың
шапқыншылық соғыстары туралы түсінік беру.
Білімділік: Монғол мемлекетінің құрылуы, саяси құрылымы, басқыншылық
саясаты және оның зардаптарының әсері жайында толық мағлұмат беру.
Дамытушылық: Оқушылардың белсенді ойлау қабілетін арттыру, өз бетінше
қорытынды жасауға дағдыландыру.
Тәрбиелік: Қазақ тарихындағы осы бір оқиға арқылы оқушыларды патриот-
тыққа, елжандылыққа, саяси сауаттылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Сұрақ- жауап, баяндау түсіндіру.
Көрнекілігі: Интерактивті тақта, электронды оқулық, тест тапсырмалары,
суреттер, т.б.
Пәнаралық байланыс: Дүние жүзі тарихы, география, әдебиет.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру бөлімі
ІІ.Өткен тақырыптарды еске түсіру.
Алдарыңызда сәйкестендіру сұрақтар
Қарахан мемлекеті
Түргеш қағанаты
Қарлұқ қағанаты
Батыс түрік қағанаты
Қарақытай мемлекеті
Түрік қағанаты
552-603 ж
942-1212 ж
1128-1213 ж
704-756 ж
756-940 ж
603-704 ж
ІІІ.Үй тапсырмасы Постер жасату.
І-топ Ғылымның дамуы
ІІ-топ Тіл білімінің дамуы
ІІІ-топ Әдебиет.
Қорғайды. Екі жұлдыз, бір тілек-арқылы бағалау
ІҮ. Жаңа сабақ ДЖИГСО әдісі
І-топ Моңғол империясының құрылуы
ІІ-топ Монғолдардың Қазақстанды жаулап алуы
ІІІ-топ Жаулап алудың зардаптары
Шыңғысхан 1155-1227 жылдары өмір сүрген.
Монғол ипериясының құрылуы
Монғол империясының негізін қалаушы Темүжін 1155 жылы
Монғолияның Кендітау аймағындағы Онан өзенінің жағасында,
Болдоң деген жерде дүниеге келген. Теміжүн 9 жасқа толған
кезінде әкесі Есугай батырды татарлар қастандықпен өлтіреді.
1206 жылы өткен құрылтайда Темүжінді хан етіп сайлап,
Монғол империясын құрады.
«Монғолдың құпия шежіресінде» бұл жағдайды керей ханы
Торыға барып айтқанда, ол «Монғолдарды жеңіске жеткізетін
Жеңісхан болсын» деп бата берген. Сол «жеңісхан» деген сөз
монғолша «шыңғысхан» болып аталып кеткен.
Қоғамдық құрылысы
95 түмен 10 мың әскер Түменбасы
Мыңдық 1000 әскер Мыңбасы
Жүздік 100 әскер Жүзбасы
Ондық 10 әскер Онбасы
Барунгар Жоңғар
Оң қанат Сол қанат
Кул
Орталық қанат
Монғолияның аумағы мен халқы
3 әскеи әкімшілікке бөлінді:
Мемлекеттің басты заңы «Жасақ» (Яса) деп аталды.
«Жасақ» бойынша өкімет билігінің жоғарғы органы құрылтай болды.
Монғолдардың Қазақстанды жаулап алуы
1207-1208 ж
Жошы Енесей қырғыздары мен теріскей Сібір халықтарын басып алады.
1207-1209 ж
Шыңғысхан таңғұттардың мемлекетін, одан кейін Тұрфан кінәздіктерін өзіне қаратып, ұйғырларды бағындырады.
1211-1215 ж
Қытай жерін басып алып, олардың тас атып дуал құлататын, от лақтырып өрт шығаратын соғыс техникаларын қолға түсіреді.
1217 ж
Күшіліктің Жетісудғы иеліктерін басып алуға Жебе ноянды аттандырады.
1218 ж
Монғолдардың Жетісу жеріне енуі
1219 ж
150 мың әскерді Ертіс, Сырдарияға аттандырып. Отырарды
қоршап алуы
1219-1220 ж
Сыр бойындағы қалалардың толығымен монғолдарға бағынуы
1219-1224 ж
Қазақстан мен Орта Азияны монғолдар толық жаулап алды.
«Отырар опаты» 1218 жыл.
Шыңысханның Орта Азияға
шапқыншылық жорығы.
Жетісу аймағында шапқыншылыққа дейін 200-ден астам
елді-мекендер болса, одан кейінгі ХІІІ-ХІҮ ғасырларда
20 жуық елді-мекендер қалған;
Баласағұн қаласының орны мүлдем жоғалып кеткен;
Егін шаруашылығының жүйесі бұзылды ;
Халықтардың этникалық құрамы мүлде бұзылды;
Қазақ халқы қалыптасуының аяқталуы 200 жылға
кешеуілдеді;
Мәдениеттің дамуына кедергі болды.
Жаулап алудың зардаптары
Ұлыстардың құрылуы
Қазақстан аумағында
Ұлыстардың құрылуы
Шағатай ұлысы
Оңтүстік және оңтүстік-шығыс Қазақстан (Жетісу аймағы) мен Орта Азия жерлері қарады.
Жошы ұлысы
Үгедей ұлысы
Шығысы Ертіс өзенінен батысы Еуропа жеріне дейінгі аумақ, қазақ жерінен Шығыс Дешті Қыпшақ, Арал, Сырдың төменгі ағысы, Жетісудің солтүстік-шығысы қарады.
Батыс Монғолия мен Алтай, Тарбағатай, Ертістің жоғары ағысы бойындағы жерлер қарады.
Ү. Серпілген сауал әдісі
3-топқа проблемалық сұрақ қойылады.
1-сұрақ. Шыңғысхан не себептен соғыс пен жаулаушылықтар жолына
түсті ?
Жауап: Көшпелі ақ сүйектердің талабын орындау үшін
Дүние жүзіне атын шығару
Билік үшін тартыстарды тоқтату үшін
Әлем билеушісі болғысы келіп
2-сұрақ. Монғолдардың соғыстарда жеңуіне нелер себеп болды ?
Қатаң әскери тәртіп
әскери басшылыққа ержүрек, батыл адамдарды тағайындау,
шапшаң және шешуші қимылдар жасау
басқа халықтардың әскери тәжірбиесін пайдалану.
әскери тактиканың мықтылығы.
3-сұрақ. Жаулап алудың зардаптары
Қалалық мәдениеттің дамуына үлкен кедергі келтірді.
Отырықшылық мәдениет тоқырады
Егін шаруашылығының жүйесі бұзылды.
Халықтың этникалық құрамы мүлде бұзылып, қазақ халқының
қалыптасуын кешеуілдетті, әлеуметтік-экономикалық дамудың барысына
