Сабақтың мақсаты: Оқушылардың

Құндылық: сыйластық

Қасиеттер. мейірімділік, татулық, ақылды тыңдай білу

МұғалiмІ : Сарсенова Күнсұлу

Cыныбы: 6 «б»

Сабақтың мақсаты:

Оқушылардың «сыйластық» құндылығы туралы түсініктерін кеңейту.

1. 
   Ақылды тыңдай білудің өмірдегі маңыздылығын түсіндіру.
   
2. 
   Ақылды тыңдай білу іскерліктерін дамыту.
   
3. 
   Ақыл, өнеге, өсиеттерді тыңдауға, бағалауға тәрбиелеу.
   

Қартайып жасы жетіп дүниеден өткелі жатқан әкесі балаларын шақырып алып, маңдайларынан иіскеп қоштаса бастайды. Балалары тым жас екен. Қоштасып болған соң ең үлкен баласы орнынан тұрып:Әке, біз өз бетімізше тірлік қылып, сізден ешнәрсе үйреніп үлгермедік. Енді сіз кеткен соң қайтіп өмір сүреміз, не істесек болады? – деп сұрайды.Қария терең ойға шомылып, біраз жатқансоң бар күшін жиып алып?:Қарақтарым, сендердіңөмірлеріңде кездесетін жайдың бәрін баяндап бере алмаспын. Ал дұрыс өмір сүру үшін, ең бастысы, әрқашан қораларыңнан мал кетпесін, көшелеріңнен тал кетпесін, - дейді. Сонда екінші ұлы тұрып:Ата – ау, машина болса, малдың не керегі бар, ет пен сүтті базардан сатып-ақ алмаймызба? Көшеде өсіп тұрған талдың бізге қандай қатысы бар? – дейді. Сонда қария:Балам, сатып ішіп адам асқа жарымаған. Мал – жесең тамақ, кисең киім болады және жыл сайын өсіп-өніп көбейеді. Көбейіп, қораланған соң келіп-кеткен .кісіңе, бала – шағаңның ішіп жеуіне еркін жететін болады. Машина деген темір ғой. Темір тек тозғанды біледі. Оны ылғи сатып алып отыру керек. Малды сатып алмайсың. Қайта біразын өзің сатып, кеорегіңе жаратып отырасың. Ал тал дегенім есіктің алдындағы бақша- бауың мен үйдің айналасындағы мен көшедегі тал – тірегің. Балаларың сол баудағы ағаштардың жемісін жеп, тал теректің саясында ойнамай ма? Көшеден ары – бері өткен адамдар да сол сая- бағыңа қарап еңбегіңді бағаламай ма? – дейді. Сонда сөз кезегін үшінші баласы тұрып: Ата, әрқашан қораңда - мал, көшеңде – тал болуы үшін не істеу керек? – дейді. Атасы:Балам, ол үшін талды егіп, малды бағып, күте білу керек. Ал ол еңбекқорлықпен, шыдамдылықпен келеді. Жатып ішер жалқауда мұның біріде болмайды. Мал да, тал да кесіре бітпейді, балам, келісті, келісті шаруаға бітеді. Сондықтан «малды теппеңдер, талды сындырмаңдар», - деген екен. Кейіннен балалары әке өсиетін мынсыз орындап, өмірде ешкімнен кем болмаған дейді үлкендер

Қартайып жасы жетіп дүниеден өткелі жатқан әкесі балаларын шақырып алып, маңдайларынан иіскеп қоштаса бастайды. Балалары тым жас екен. Қоштасып болған соң ең үлкен баласы орнынан тұрып:Әке, біз өз бетімізше тірлік қылып, сізден ешнәрсе үйреніп үлгермедік. Енді сіз кеткен соң қайтіп өмір сүреміз, не істесек болады? – деп сұрайды.Қария терең ойға шомылып, біраз жатқансоң бар күшін жиып алып?:Қарақтарым, сендердіңөмірлеріңде кездесетін жайдың бәрін баяндап бере алмаспын. Ал дұрыс өмір сүру үшін, ең бастысы, әрқашан қораларыңнан мал кетпесін, көшелеріңнен тал кетпесін, - дейді. Сонда екінші ұлы тұрып:Ата – ау, машина болса, малдың не керегі бар, ет пен сүтті базардан сатып-ақ алмаймызба? Көшеде өсіп тұрған талдың бізге қандай қатысы бар? – дейді. Сонда қария:Балам, сатып ішіп адам асқа жарымаған. Мал – жесең тамақ, кисең киім болады және жыл сайын өсіп-өніп көбейеді. Көбейіп, қораланған соң келіп-кеткен .кісіңе, бала – шағаңның ішіп жеуіне еркін жететін болады. Машина деген темір ғой. Темір тек тозғанды біледі. Оны ылғи сатып алып отыру керек. Малды сатып алмайсың. Қайта біразын өзің сатып, кеорегіңе жаратып отырасың. Ал тал дегенім есіктің алдындағы бақша- бауың мен үйдің айналасындағы мен көшедегі тал – тірегің. Балаларың сол баудағы ағаштардың жемісін жеп, тал теректің саясында ойнамай ма? Көшеден ары – бері өткен адамдар да сол сая- бағыңа қарап еңбегіңді бағаламай ма? – дейді. Сонда сөз кезегін үшінші баласы тұрып: Ата, әрқашан қораңда - мал, көшеңде – тал болуы үшін не істеу керек? – дейді. Атасы:Балам, ол үшін талды егіп, малды бағып, күте білу керек. Ал ол еңбекқорлықпен, шыдамдылықпен келеді. Жатып ішер жалқауда мұның біріде болмайды. Мал да, тал да кесіре бітпейді, балам, келісті, келісті шаруаға бітеді. Сондықтан «малды теппеңдер, талды сындырмаңдар», - деген екен. Кейіннен балалары әке өсиетін мынсыз орындап, өмірде ешкімнен кем болмаған дейді үлкендер

«Отбасы татулығы» өсиет әңгіме

Баяғыда бір үлкен отбасы өмір сүріпті. Отбасындағы адамдар саны өте көп екен, бір қауым ел болып, бірге тұрыпты. Ол отбасы ерекше екен, отбасының өзара келісімде, татулықта өмір сүруі елді таң қалдырады. Оларда ұрыс-керіс, дау-жанжал деген атымен олмайды екен.Бұл отбасы жайлы патшаның құлағына да жетеді. Патша естігенінің ақ-қарасын білгісі келіп ауылға келеді. Ауыл тап-таза, барлығы да жеткілікті, тыныштық пен береке қонған. Патшаның көңілі толып, ерекше бір шаттыққа бөленеді. Сыйластығы жарасқан бақытты отбасында қариялардың орны төрде, уайым-қайғысыз, балалары бақытты, мәз-мейрам екен. Бұған патша таң-тамаша болады. Отбасының қалайша бақытты, тату-тәтті өмір сүруінің мәнісін білгісі келеді.Ауыл ақсақалына келіп отбасындағы татулық пен бірлікке қалай жеткендерін айтуын өтінеді.Қарт үнсіз ғана жүз рет «сүйіспеншілік», жүз рет «кешірім», жүз рет «бірлік» деп мұқият жазып шығады.Үш сөзді оқыған патша таң қалып:Осы-ақ па? Иә, – деді ақсақал. – Барлық жақсы отбасылары тек осы қасиеттерден құрылады, – деді де, сәл ойланып, «және шыдамдылық» деген сөзді қосып қойды.

Отбасы татулығы» өсиет әңгіме

Баяғыда бір үлкен отбасы өмір сүріпті. Отбасындағы адамдар саны өте көп екен, бір қауым ел болып, бірге тұрыпты. Ол отбасы ерекше екен, отбасының өзара келісімде, татулықта өмір сүруі елді таң қалдырады. Оларда ұрыс-керіс, дау-жанжал деген атымен олмайды екен.Бұл отбасы жайлы патшаның құлағына да жетеді. Патша естігенінің ақ-қарасын білгісі келіп ауылға келеді. Ауыл тап-таза, барлығы да жеткілікті, тыныштық пен береке қонған. Патшаның көңілі толып, ерекше бір шаттыққа бөленеді. Сыйластығы жарасқан бақытты отбасында қариялардың орны төрде, уайым-қайғысыз, балалары бақытты, мәз-мейрам екен. Бұған патша таң-тамаша болады. Отбасының қалайша бақытты, тату-тәтті өмір сүруінің мәнісін білгісі келеді.Ауыл ақсақалына келіп отбасындағы татулық пен бірлікке қалай жеткендерін айтуын өтінеді.Қарт үнсіз ғана жүз рет «сүйіспеншілік», жүз рет «кешірім», жүз рет «бірлік» деп мұқият жазып шығады.Үш сөзді оқыған патша таң қалып:Осы-ақ па? Иә, – деді ақсақал. – Барлық жақсы отбасылары тек осы қасиеттерден құрылады, – деді де, сәл ойланып, «және шыдамдылық» деген сөзді қосып қойды.

Отбасы – келешек ұрпақ. Онда сүйіспеншілік, татулық, сенім қалыптасады. Мемлекетіміздің негізгі міндеті – отбасыны қамқорлыққа алу. Әрбір баланың туған анасы, туған әкесі болады. Сенің әкең де – сенің атаң мен әжеңнің баласы. Сенің анаң да – нағашы атаң мен нағашы әжеңнің қызы.Ұл мен қыз үшін ата-анадан асқан адам жоқ, сондықтан балалар ата-анаға өмір бойы қарыздар. Ана – ошақ сақтаушысы. Ол бала тәрбиелейді, отбасын тамақтандырады, үйді таза ұстайды. Әке – отбасының тірегі, сондықтан ол отбасын қаржымен қамтамасыз етеді. Бала – ата-анадан туған ұрпақтар, олар ұл, қыз деп аталады. Баласы бар үй бақытты үй деп саналады. Ұл – шаңырақ иесі, ұрпақ жалғастырушы. Қыз – басқа елдің болашақ келіні, болашақ иесі, сондықтан «қыз – қонақ» деп туған-туыстары аялап, мәпелеп өсірген. Аға, әпке, қарындас, сіңлі – бір әке-шешеден туған балалар, үлкен болса – аға, кіші болса – іні, үлкен қыз – әпке, кіші болса – қарындас, қыздар үшін сіңлі болады. Жеңге – ағаның әйелі. Ол жасы үлкендер үшін – келін, жасы кішілер үшін – жеңге, жеңеше. Немере – ұлдың баласы. Немере ата-әже үшін өте ыстық болады. Шөбере – немеренің баласы. Оның ата-ана үшін орны ерекше. Жиен – қыздан туған бала. Қазақ отбасында үлкенді сыйлайды, олардың айтқандарын есте сақтайды, үлкен кішіге ақылшы, қамқоршы, ал кіші көмекші болады.

Отбасы – келешек ұрпақ. Онда сүйіспеншілік, татулық, сенім қалыптасады. Мемлекетіміздің негізгі міндеті – отбасыны қамқорлыққа алу. Әрбір баланың туған анасы, туған әкесі болады. Сенің әкең де – сенің атаң мен әжеңнің баласы. Сенің анаң да – нағашы атаң мен нағашы әжеңнің қызы.Ұл мен қыз үшін ата-анадан асқан адам жоқ, сондықтан балалар ата-анаға өмір бойы қарыздар. Ана – ошақ сақтаушысы. Ол бала тәрбиелейді, отбасын тамақтандырады, үйді таза ұстайды. Әке – отбасының тірегі, сондықтан ол отбасын қаржымен қамтамасыз етеді. Бала – ата-анадан туған ұрпақтар, олар ұл, қыз деп аталады. Баласы бар үй бақытты үй деп саналады. Ұл – шаңырақ иесі, ұрпақ жалғастырушы. Қыз – басқа елдің болашақ келіні, болашақ иесі, сондықтан «қыз – қонақ» деп туған-туыстары аялап, мәпелеп өсірген. Аға, әпке, қарындас, сіңлі – бір әке-шешеден туған балалар, үлкен болса – аға, кіші болса – іні, үлкен қыз – әпке, кіші болса – қарындас, қыздар үшін сіңлі болады. Жеңге – ағаның әйелі. Ол жасы үлкендер үшін – келін, жасы кішілер үшін – жеңге, жеңеше. Немере – ұлдың баласы. Немере ата-әже үшін өте ыстық болады. Шөбере – немеренің баласы. Оның ата-ана үшін орны ерекше. Жиен – қыздан туған бала. Қазақ отбасында үлкенді сыйлайды, олардың айтқандарын есте сақтайды, үлкен кішіге ақылшы, қамқоршы, ал кіші көмекші болады.

Сыйластық

Ата болып ақыл айтып көріңдер,

Әже болып ертегі айтып беріңдер.

Әке болып еркелетіп көріңдер,

Ана болып мейірімділік төгіңдер.
Аға болып үлгі көрсет кішіге,

Іні болып көмектессен ісіне.

Әпке болып мейіріміңді аяла,

Қарындас болып бауырыңда саяла.

Сыйластық

Ата болып ақыл айтып көріңдер,

Әже болып ертегі айтып беріңдер.

Әке болып еркелетіп көріңдер,

Ана болып мейірімділік төгіңдер.
Аға болып үлгі көрсет кішіге,

Іні болып көмектессен ісіне.

Әпке болып мейіріміңді аяла,

Қарындас болып бауырыңда саяла.