Сабақтың мақсаты: романның мазмұнын меңгерту
жүктеу/скачать 1,98 Mb.
|
өлеңдері: «Кедейге», «Байлыққа», «Ұлы күні», «Жазғы қалып», «Мал», «Ауылда» «Мырқымбай», «Қуаныш», «Кедейдің кейістігі», «Көш», «Бүгін», «Қора сор», «Бөліс», «Қанжар», т.б. поэмалары: «Кемпірдің ертегісі» (1927), «Қанай» (1926), «Бөліс», «Өтірікке бәйге», «Хан күйеуі», «Байдың қызында» (1917), «Қашқан келіншек» (1921), «Рәзия қыз» (1919), «Маржан» (1923), «Досалыдан бір дастан» (1931). әңгімелері: «Сексен сом», «Айранбай», «Шапайдың хаты», «Күлтай болыс», «Ақталған еңбек» повестері: «Шұғаның белгісі» (1915), «Раушан коммунист» (1927), «Әміржанның әңгімесі» (1932), «Берен» (1935), «Он бес үй» (1930), «Қырманда» (1933) романы:аяқталмаған «Азамат Азаматыч» драматургиясы: «Шаншар молда», «Ауыл мектебі», «Жасырын жиылыс», «Келін мен шешей», «Қос қақпан», «Амангелді», «Майдан», «Талтаңбайдың тәртібі», «Көзілдірік», «Біздің жігіттер», «Неке қияр». Білімді бекіту: Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады. Үйге тапсырма: Үйге Б.Майлиннің өмірбаянын оқып келуге беремін. Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11 Сабақтың тақырыбы: Қазіргі Әдебиет Сабақтың мақсаты: а) логикалық ойлау қабілеттерін өмірге деген көз қарасын дамыту. Шығармашылық белсенділіктерін шыңдау; ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу; б) оқушылардың ойлау қабілеттерін,ауызша және жазбаша пікір айту дағдыларын қалыптастыру;
Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын. б) Жаңа сабақты түсіндіру: Әдебиетті кезеңге бөлуде қазіргі әдебиетке 1960-1980 жылдарда жазылған көркем шығармалар кіреді. Бұл кезеңнің ерекшелігі «түрі ұлттық,мазмұны социалистік» реализм әдісінің шеңберінен шықпай,қатал сынақ пен тексеруден өтуінде.Кеңестік жүйе әдебиет шығармаға көп шектеу қойғаны да мәлім.Десек те,тамыры тереңге тартқан,арнасы кең,мәуелі қазақ әдебиеті үшін де 60-80 жылдар сәтті кезең болды. Қазақ әдебиетіндегі көне түркі дәуірінен басталып,ауыз әдебиеті мұрасымен толығып,жыраулар өлеңдерімен жарақтанған,көркемдіктің небір үлгісін мөлдірете төккен ХІІІ-ХІХ ғасырлар ақындары мен Абайдың өлмес мәңгілік жырларына сусындаған, «елім», «ұлтым», «халқым» деп жыр жазып қана қоймай,өмірін арнаған Ахмет,Жүсіпбек,Міржақып,Мағжан,Сәкен,Бейімбет,Ілияс, туындыларын,М.Әуезов,С.Мұқанов,Ғ.Мүсірепов сынды классиктер шығармаларымен ерте танысқан ұрпақ әдебиетке жаңа ізденістер,тың жаңалықтар әкелді. Әдебиетті насихаттайтын,сиясы кеппеген шығарманы оқырманға жеткізген «Жұлдыз», «Жалын» журналдары мен «Қазақ әдебиеті» газеті көркемдік әлемнің жаршысы болды.Әдебиетте тақырып көлемі кеңейіп,шеберлік талай талантты танытты. Әдебиеттегі сын,теория,тарихы жағынан зерттеудің жан-жақтылығы,тереңдігі,жаңашылдығы да көркем әлемнің қуаты мен әсем суретіне әсер етті. Қоғамдағы,табиғаттағы,ғылымдағы жаңа ашулар мен жаңалықтар әдебиетте өз ізін қалдырды.Тарихқа қайта көз салып,көркем әлеммен сабақтасты.Ел,ұлт,халық тағдыры талқыға түскен шақта ту ұстаған ерлер бейнесі сомдалды Қазіргі кезеңдегі қоғамдық өзгеріс,қазақ салт-дәстүріне ықпал ететін түрлі әлеуметтік жағдайларға көркемдік тұрғыда баға берілді.Осы тұрғыда қазақ әдебиетінде қазіргі адам,қазіргі қоғам көрінісіне баға берген шығармалар да көп жазылды. Туған жер, өскен ел,Отан,атамекен,атажұртқа деген ұлттық көзқарас,таным мен қоғам өзгерісі,қақпақылына түскен адам көңіліне,жанына үңілген көркем шығармалар туды. Білімді бекіту: Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады. Үйге тапсырма: Қазіргі қазақ әдебиеті тақырыбын оқып келуге беремін. Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11 Сабақтың тақырыбы: Қазіргі қазақ прозасы Тарихи тақырып Сабақтың мақсаты: а) логикалық ойлау қабілеттерін өмірге деген көз қарасын дамыту. Шығармашылық белсенділіктерін шыңдау; ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу; б) оқушылардың ойлау қабілеттерін,ауызша және жазбаша пікір айту дағдыларын қалыптастыру;
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару. ә) Үй тапсырмасын пысықтау: Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын. б) Жаңа сабақты түсіндіру:
Қазақ әдебиетінде тарихи тұлғалар бейнесі поэзия,проза,драма жанрында 60-90 жылдарға дейін жасалды.Кейінгі Ә.Әлімжановтың «Ұстаздың оралуында» әл-Фараби,Ә.Нұршайықовтың «Ақиқат пен аңызында» Бауыржан Момышұлы, Ш.Мұртазаевтің «Қызыл жебесінде» Тұрар Рысқұлов,С.Жүнісовтың «Ақан серісінде» Ақан Қорамсаұлы сияқты ел есіндегі жандардың бейнелері сомдалды.Бір-біріне тілі,мазмұны,көркемдік әдісі жағынан түрлі сипатымен ерекше бұл шығармалардағы ортақтық көркем бейнемен тарихи шындық сабақтастығы, жеке тұлғаның ғана емес,ел шежіресінің де суреттеуін беруінде. Қазақ әдебиетінде осы кезеңдегі жазылған шығармалардың бір тобы Ұлы Отан соғысы тақырыбына арналған.Бауыржан Момышұлының «Москва үшін шайқас», «Бір түннің оқиғасы»,Қасым Қайсеновтың «Партизан соқпақтары», Әди Шәріповтың «Қапастағы жұлдыздар»,Тахауи Ахтановтың «Қаһарлы күндер» т.б. шығармаларында соғыс қасіреті,ұрыстағы жауынгерлер жан дүниесі,өлім мен өмір арпалысы,Отан үшін от кешкен ерлер ісі суреттеледі. 60-90 жылдары қазақ әдебиетінде замандас бейнесін суреттеп,бүгінгі күн тақырыбына арналған шығармаларда О.Бөкеев,Д.Исабеков,З.Шашкин, М.Мағауин,С.Мұратбеков,Т.Әбдіков,Қ.Жұмаділов,Д.Досжанов,Қ.Найманбаев, Т.Нұрмағанбетов өз стильдерімен,өз кейіпкерлерімен ерекшеленді. Ауыл тақырыбы,қоғамдық өзгерістер тұсындағы жылдар,ғасырлар қалыптастырған салт-дәстүр,таным іргесінің сөгілуі,алдыңғы толқын мен кейінді кеңес тәрбиесімен көз ашып,молынан сусындаған ұрпақ арасындағы көзқарас түрлілігі О.Бөкеев,Қ.Жұмаділов,Т.Әбдіков,О.Сәрсенбаев,Д.Исабеков т.б. туындыларында көркем бейнеленді. Шаруашылық,өндіріс тақырыбына З.Шашкиннің «Теміртауы»,Т.Ахтановтың «Бораны»,З.Қабдоловтың «Жалыны» т.б. жазылды. Білімді бекіту: Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады. Үйге тапсырма: Қазіргі қазақ әдебиеті тақырыбын оқып келуге беремін. Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11 Сабақтың тақырыбы: Қазіргі қазақ поэзиясы Сабақтың мақсаты: а) логикалық ойлау қабілеттерін өмірге деген көз қарасын дамыту. Шығармашылық белсенділіктерін шыңдау; ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу; б) оқушылардың ойлау қабілеттерін,ауызша және жазбаша пікір айту дағдыларын қалыптастыру;
Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын. б) Жаңа сабақты түсіндіру: Қазақ әдебиетіндегі ірі өзгеріс тап сол 60 жылдардан басталғандай.Бұған тікелей әсер еткен – сол қоғамның ішіндегі өзгеріс.20 жылдардан әдебиеттегі жаңашылдыққа революция себеп болып,бұған дейінгі әдебиет жарамсыз деп,сан қилы айдар тағылып,тізімнен шығарылып тасталып,орнына жаңа ағым,тіпті соның ішінде поэзияда жаңа форма,жаңа тармақ қолданылғаны белгілі.Сөзімізге В.Майковский,С.Сейфуллин,С.Мұқанов жырларының құрылысы куә бола алады.Яғни 60-жылдардағы әдебиеттегі,өлеңдегі жаңа түр,соны ізденістерге негізгі арқау болған Кеңестер Одағы Компартиясының ХХ съезіндегі «Жеке басқа табынушылықты» әшкерелеген баяндама еді.Демек,60-80 жылдар поэзиясының өзгеруіне бұрынғы сораптан шығып басқа түр,сипат алуына,тармақтардың еркін кестелеуіне қатып қалған қасаң қағидалардан шығуына басты себеп – қоғамдағы «жылымық» еді. Екінші себеп,осымен сабақтасып кетеді.Өйткені бұл мезеттерде қазақ әдебиетінде ХХ ғасырдың маңдай алды ақындары С.Сейфуллин,І.Жансүгіровтер оралды.Көп күрес,теке тіреспен С.Торайғыров еңбектері өзінің шын бағасын алды.Тіпті Шәкәрім мұрасын да кейіндері ақтамаққа қадам жасалды.Тарих сахнасының пердесі бүтіндей ашылмаса да,арғы жақтан Шәкәрім,Мағжан сұлбалары байқалғанымен оқырманға жетпесе де Сәкен,Сұлтанмахмұт,Бернияз,Ілияс жырлары үлкен олжа еді.Осының өзі-ақ – қазақ өлеңінің дәрежесін көтеріп,қыр асырып тастады.Сәкен өлеңдерінің биік пафос 60-жылдар ақындарына ауысты. «Сыр сандық» сияқты сыршыл өлеңдер туа бастады.Бірақ Сәкеннің Маяковскийден әкелген баспалдақты тармақтарын да әсіре қолданып,форма қуушылыққа салынып кету де байқалды.Бұл үрдіс Т.бердияров,О.Сәрсенбаев, Ж.Қыдыровтардың шығармаларында көрініс берді.Есесіне Ілияс жырындағы қара өлеңнің айнымас қалыбы М.Мақатаев,Т.Молдағалиевтерден көрінді.Тіпті тақырып ұқсастығының бар екеніне көз жеткізугеболады.Б.Күлеевтің «Қайың» өлеңіндей М.Мақатаевта «Сен адам бола бастасаң,мен қайың бола бастайын» секілді тіркестері,Сәкеннің «Аққудың айрылуы» поэмасында сабақтастық бар екендігі күдік тудырмаса керек. Үшінші себеп,Ұлы Отан соғысы фашистерге қарсы кекпен бірге әрбір солдаттың ішкі әлемінің нәзік қылына қол созғызды.Бұл орыс әдебиетіндегі А.Твардовскийдің Василий Теркиндей бейнесін сомдатты.Бірақ Б.Майлиннің жоқтығынан Мырқымбай бұл соғысқа қатыса алмады.Есесіне Қ.Аманжаолвтың Абдолла бейнесі жасалды,майдангер жүрегіне желкен салған «Дариға,сол қызы» дүниеге келді.Ж.Саиннің «Есімде Айдар өзені»,Д.Әбілевтің «Жылама», Ғ.Ормановтың «Гүлі», «Орамалы», орыс ақындары О.Лебедев-Кумач,К.Симонов, М.Исаковскийдің,А.Сурков,А.Твардовский шығармаларымен үзеңгілес,теңдес келе алады.Осының бәрі 60-жылдар ақындарына тікелей әсер етті.Лирикалық қаһарман бейнесін ашу үшін соны үрдіске,әр қырлы тармақ,бунақ,ұйқасқа жүгінуге алып келді. .
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11 Сабақтың тақырыбы: Қазіргі қазақ драматургиясы Сабақтың мақсаты: а) Қазіргі қазақ драматургиясы туралы түсінік беру; ә) адамгершілік қасиеттерге баулу,үлгі-өнеге ету; б) шығармашылық ізденіске бағыттау,ой бөлісу, өз ойын көркемдеп еркін айтуға баулу,мәнерлеп оқуға дағдыландыру,ізденімпаздыққа төселу; Сабақтың түрі: аралас сабақ Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,түсіндіру т.б. Сабақтың көрнекілігі: бүктемелер,кітаптар т.б. Пәнаралық байланыс: тарих Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару. ә) Үй тапсырмасын пысықтау: Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын. б) Жаңа сабақты түсіндіру: 60-90 жылдары қазақ драматургиясы да жемісін мол берген кезең болды. Қазақстандағы көптеген қазақ драма театрларының ашылып жұмысын істей бастауы, сахнаға жаңа туындыларды қажет етті. М.Әуезов,Ғ.Мүсірепов,Ж.Аймауытов сынды классиктердің драмалық шығармалары қатарына Ә.Тәжібаевтың («Сағынамын күн сайын»),Т.Ахтановтың («Сәуле», «Күтпеген кездесу»),С.Жүнісовтың («Ажар мен ажал»), Ш.Мұртазаевтың («Сталинге хат»),Қ.Мұхамеджановтың («Жат елде»),Д.Исабековтың («Әпке») т.б. шығармалары қосылды. Қазіргі қоғам,адамдар арасындағы қатынас,адамгершілік,ізгілік қасиеттерді жоғары қою негізгі ой өзегі болып қала берді. .
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11 Сабақтың тақырыбы: Тәуелсіз қазақ әдебиеті Сабақтың мақсаты: а) логикалық ойлау қабілеттерін өмірге деген көз қарасын дамыту. Шығармашылық белсенділіктерін шыңдау; ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу; б) оқушылардың ойлау қабілеттерін,ауызша және жазбаша пікір айту дағдыларын қалыптастыру;
Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын. 1. Қазіргі қазақ драматургиясына кімдердің шығармасын жатқызуға болады? 2. М.Шахановтың қандай поэмасы бар? б) Жаңа сабақты түсіндіру: Бүгінгі таңдағы әдебиет пішін ерекшелігімен,тақырып еркіндігімен ерекше.Бұл әдебиеттің өсуі,өнуі елдің егемендік алуымен тікелей байланысты.Сондықтан да осы әдебиет өкілдері жаңа бағытта,соны соқпақтарға оңай қол соза алды. Тәуелсіз әдебиеттің бастауында Т.Әбдікәкімов,Т.Кеңесбаев, А.Қани,А.Алтай,Р.Мұқанова,А.Кәріпжанов, М.Райымбекұлы,С.Қалиев, А.Кемелбаева,Ә.Балқыбектер тұр.Бұның ішінде ой,философиялық тереңдікке құлаш ұрған түркі-қазақ ойының орманынан қанып ішкен Т.Әбдікәкімовтың «Ақшам хаттары», «Қас сақ аңқымасы» секілді туындылары тәуелсіз әдебиеттің ғана емес,қазақ әдебиетінің жетістігі,М.Райымбекұлының «Ай» кітабы, А.Кәріпжановтың «Санадағы суреттері»,Ә.Балқыбектің «Метамарфоза» еңбегі,А.Қанидың «Ар алдында» - бәрі біздің алған ірі де құнды биігіміз,Т.Кеңесбаевтың «Қызғыш құс»,Д.Рамазановтың «Көкжал» секілді туындылары да тәуелсіз әдебиеттің қарымын танытуда.Тәуелсіз әдебиет жаңа басталып,өлмес,өшпес жолға бет алды. .
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11 Сабақтың тақырыбы: Қазақ балалар әдебиеті Сабақтың мақсаты: а) қазақ балалар әдебиетінен мәлімет бере отырып,ерлікке,адамгершілікке баулу; ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып, оқушыларды елін, жерін, Отанын сүюге тәрбиелеу; б) оқушылардың білімін бақылау арқылы мәнерлеп оқуға үйрету.
Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару. ә) Үй тапсырмасын пысықтау: Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын. б) Жаңа сабақты түсіндіру: 60-90 жылдары қазақ әдебиетінде балаларға арналған әңгіме,повестер сан жағынан ғана көбейіп қоймай,бала таным,сезіміне жақындығымен де ерекшеленді. М.Ғұмар «Құпия дәптер», «Алыстан келген қонақ», С.Сарғасқаев «Сұлутөрдің балалары», Т.Нұрмағанбетов «Қош бол,ата»,С.Асылбеков «Рабиғаның махаббаты», Н.Серғалиев «Қарақыз», Н.Дәутаев «Ақ көгершін», Н.Мұраталиев «Жасылкөлдің құпия тұрғыны» М.Қабанбаевтың «Арыстан мен виолончель», «Сурет салғым келмейді» шығармалары балалар өмірінің әр қырын,бал дәуреннің тәтті,ащы тұстарын көркем бейнелейді. Қазақ әдебиетінде балаларға арналған шығармалар дегенде ауызға алдымен ілігері балалар әдебиетінің классигі – Б.Соқпақбаев.Жазушының «Балалық шаққа саяхат», «Жекпе-жек», «Менің атым Қожа» повестері әдебиетке жаңа бейне,тың ізденіс,серпіліс әкелді.Қазақ баласының әр кезеңдердегі ішкі жан дүниесі,көңілтолқынысы,мөлдір балалықты ерте есейткен қоғам,орта арасындағы қатынастар оқушыны бейжай қалдыра алмайды. Білімді бекіту: 1. С.Мұқановтың өскен ортасы жайлы не білесіңдер? Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады. Үйге тапсырма: С.Мұқановтың өмірбаянын және шығармаларын оқып келу. Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11 Сабақтың тақырыбы: Сәбит Дөнентаев. «Уақ-Түйек» өлеңдер жинағы. Сабақтың мақсаты: а) Сәбит Дөнентаев туралы мәлімет беру,өлеңнің мазмұны,тақырыбы, идеясын ұғындыру; ә) өлеңмен жазылған шығармаларды мәнерлеп оқу,талдау,ой-пікірлерін айта білуге,жұмыстарына баға беруге тәрбиелеу. Сабақтың көрнекілігі: Сәбит Дөнентаев портреті,шығрмалары,сызба-нұсқалар, кодоскоп,тест сұрақтары,бағалау парағы. Сабақтың әдісі: түсіндірмелі. Пәнаралық байланыс. тарих,география. Сабақ барысы: І.Ұйымдастыру.Оқушыларды түгелдеп,сабаққа дайындығын тексеру. ІІ.Үй тапсырмасын сұрау. 1-топ.Спандияр Көбеевтің өмірі мен шығармашылығы. 2-топ. «Қалың мал» романы. 3-топ. Спандияр Көбеевтің қазақ әдебиетіндегі орны. ІІІ.Жаңа сабақ. І. «Қызығушылықты ояту» кезеңі. 1. «Ой қозғау» стратегиясы. Үш топқа үш сұрақ қойылады. 1-топқа: Сәбит Дөнентаевтың өмірбаянын айт. 2-топқа: «Айқап» журналы және «Қазақ» газеті туралы не білесіңдер? 3-топқа: Астарлап айту деген не? Мысал келтір. 2. «Топтастыру» стратегиясы. Ақын өміріне,ақындық қасиетке байланысты сөздерді теріп алып топтастыру. Ақынның ақындық,тұлғалық бейнесін жасау. мазмұнды қысқа өлеңнің шебері қазақ ақыны сыншыл ақын  
қазақ өлеңін жалғастырушы мысалшы  
жүктеу/скачать 1,98 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|