Сабақтың мақсаты: вивариймен және оларға қойылатын талаптармен танысу. Сұрақтар
жүктеу/скачать 214,22 Kb.
|
zts 7
|
№ 7 ЗЕРТХАНАЛЫҚ-ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚ ВИВАРИЙ, ОНДАҒЫ ЖҰМЫСТЫҢ МАҚСАТЫ МЕН ЕРЕЖЕЛЕРІ Сабақтың мақсаты: вивариймен және оларға қойылатын талаптармен танысу. Сұрақтар: 1.Виварийдің құрылысы және мақсаты; 2. Зертханалық жануарларға арналған торлар, стеллаждар және басқа да жабдықтар. 1.Жануарлардың үй ішінде жүру еркіндігі шектеулі. Олар торда, яғни тор ішіндегі микроклиматта тіршілік етеді. Демек, жануарларға арналған бөлменің дизайны жануарларға қажетті микроклиматты қамтамасыз ететін қоршаған орта жағдайларын және қызмет көрсететін персонал үшін ыңғайлы бөлмелердің көлемін құру принципіне негізделуі керек. Виварийлер мен питомниктерде жануарларға күтім жасау үшін қажет үй-жайлар болуы керек. Практика көрсеткендей, бөлменің жалпы алаңының жартысына жуығы жануарларға, ал екінші жартысы барлық түрдегі жазбаларды жүргізуге арналған бөлмеге және т.б. Шағын виварийлерде немесе питомниктерде бұл коэффициенттер қосалқы бөлмелердің таралуына қарай ауысады. Сондай-ақ, жануарларды оқшаулауға, сырттан келетін материалдарды зарарсыздандыруға және т.б. байланысты максималды гигиеналық жағдайларды жасау қажеттілігі пайдалы алаңның азаюына әкеледі. Вивариум (латынша Vivarium - қорық) - ғылыми мақсаттарда және ветеринария мен денсаулық сақтау органдарының практикасында қолданылатын зертханалық жануарларды ұстауға және өсіруге арналған бөлме. Виварийлер сыртқы түрімен де, ондағы жануарлар санымен де өте ерекшеленеді, бұл ғылыми зерттеу сипаттамаларымен анықталады. Виварийлерді сақтау үшін ғана емес, зертханалық жануарлардың санын көбейту үшін де қолдануға болады. Виварийлерде жануарларды өсіру, әдетте, эксперимент үшін жануарлардың белгілі бір түрі, мөлшері, массасы, жынысы мен жасы немесе арнайы тамақтандыру, жарықтандыру және т.б. жағдайында өсіру қажет болған жағдайда қолданылады. Олар кейбір ғылыми зерттеулер жүргізе алады, мысалы, әртүрлі диеталардың ұзақ мерзімді әсерінің нәтижелерін анықтау және т. б. Зертханалық тәжірибеде екі ұғым бөлінеді: виварий - тәжірибе жағдайындағы жануарларды тиісті жағдайда ұстауға арналған бөлме, ал питомник - жануарларды қолданар алдында оларды өсіруге және ұстауға арналған бөлме. Зертхананы жануарлармен үздіксіз жабдықтау білікті мамандар басқаратын және қатаң ветеринариялық-санитариялық бақылаудағы ірі питомниктерді ұйымдастырған кезде ғана мүмкін болады. Виварийлердің құрылысы ең алдымен жануарлардың түрлік құрамымен анықталады, осыған байланысты виварийлер әртүрлі жануарларды - иттерді, мысықтарды, қояндарды, гвиней шошқаларын, ақ егеуқұйрықтарды, тышқандарды ұстауды қамтамасыз ететін мамандандырылған (псарни, маймылдар және т.б.) және жалпы немесе кешенді түрді ажыратады. Виварийге сонымен қатар тұщы су мен теңіз жануарларына арналған аквариумдар, қосмекенділер мен бауырымен жорғалаушыларға арналған террариумдар, құстардың торлары мен торлары және сүтқоректілердің әртүрлі түрлеріне бейімделген басқа да бөлмелер кіруі мүмкін. Қысқы және жазғы, тұрақты және уақытша (серуендеу деп аталатын) бөлмелер бар. Әрбір виварийде жаңадан келіп түскен жануарларға арналған карантиндік үй-жай және ауырған жануарларға арналған изолятор болуы тиіс (жасанды жолмен залалданған жануарлармен жұмыс істеген кезде әрқашан арнайы орналастырылған оқшаулағыштар салу көзделеді). Қазіргі заманғы виварийлерде күрделі операциялардан кейін жануарларға күтім жасау үшін клиникалар ұйымдастырылады, онда жануарлар ерекше қолайлы жағдайлар жасайды және олар үнемі бақылауда болады. Клиникалық үй-жайларды ерекше күтімді қажет ететін жануарларды ұзақ уақыт ұстау үшін де пайдалануға болады. Қажет болған жағдайда клиникаларды орналастыру кезінде жалпы палаталар да, жеке палаталар да көзделеді. Жаңа түскен жануарларды да, операцияға тағайындалған немесе белгілі бір санитарлық-гигиеналық жағдайларды (шартты-рефлекторлық тәжірибелер және т.б.) сақтауды талап ететін ұзақ тәжірибелерде пайдаланылатын жануарларды да санитарлық өңдеуге мүмкіндік беретін арнайы жабдықталған үй-жайлар болуы тиіс. Кейбір жағдайларда виварияда жұқтырған торды, қызметкерлердің арнайы киімдері мен қосалқы жабдықтарды тез өңдеуге мүмкіндік беретін арнайы жабдықталған дезинфекциялық камера болуы керек. Өлген жануарларды ашуға және мәйіттерді сақтауға арналған үй-жай көзделуі тиіс. Виварий азық-түлік пен қосалқы жабдықтарды сақтауға арналған үлестіру, жуу және қойма үй-жайлары бар ас үймен жабдықталады (сурет.1). Виварийді желдетуге көп көңіл бөлу керек. Жануарларға арналған бөлмеден ауаны қарапайым сору арқылы желдетудің әдеттегі әдістері, әдетте, жеткіліксіз. Жануарлардың секрецияларының газ тәрізді ыдырау өнімдерін жою үшін ағынды және шығатын желдету ұйымдастырылған. Виварий үй-жайларында суға төзімді болуы тиіс, мысалы, ағынды арықтары және сенімді басқыштары бар тас немесе цемент едені болуы тиіс, бұл су құбырына қосылған иілгіш шлангтан су ағынымен тез тазалауға мүмкіндік береді. Қабырғаларды жуу және дезинфекциялау үшін олар плиткамен қапталған. Жануарларға арналған салыстырмалы түрде кішкентай бөлмелерге артықшылық беру керек. Олар жануарларды Мазалайтын шу аз, оларды желдету және таза ұстау оңай, соңында олар инфекциялық қауіп төндірмейді. Жануарлардың үй-жайының пішіні кеңістікті үнемді пайдалануға қол жеткізгеннен гөрі төртбұрышты емес, ұзартылған болуы керек (сурет.2). Алайда, кейбір жағдайларда шаршы бөлмелер ыңғайлы, ал бөлменің ортасында жұмыс істеу үшін жеткілікті орын бар. Мысалы,бір немесе екі есігі бар 2,5x5, 0 м өлшемді бөлмеде ұзын қабырғалар бойымен торлары бар сөрелер ыңғайлы. Сондай-ақ, сөрелерді екі жағынан қол жетімді бөлменің ортасына орналастыруға болады, алайда сөрелердің бұл орналасуы үнемді емес. Тәжірибе көрсеткендей, виварийлерде төрт оқшауланған бөлім болуы керек. Бірінші бөлім әлі тәжірибе алмаған жануарларға арналған. Бұл жануарларды өсіруге арналған бөлім, мүмкін сырттан келгендер үшін (карантин) оны сау жануарлардың бөлімі деп атауға ыңғайлы. Екіншісі-тәжірибелік жануарларға арналған. Жануарлар мұнда бірінші бөлімнен келеді және тәжірибе кезінде осында қалады. Олар сау жануарлардың бөліміне оралмауы керек. Бұл бөлімді тәжірибелік жануарлардың бөлімі деп атауға болады. Үшінші бөлімде Жем, таза қоқыс, таза және қосалқы торлар және басқа жабдықтар сақталады. Төртіншісі-торларды, лас төсемдерді, өлген жануарлардың өлекселерін және т.б. тазалауға арналған. Хабарламаға үлкен назар аудару керек-аталған бөлімдер арасындағы байланыс. Идеал жағдайда жануарлардың, жем мен жабдықтардың таза және лас айналым жолдары еш жерде қиылыспауы керек. Жануарларға арналған үй-жайда екі есікті, олардың біреуін таза торды, азықтарды және т.б. жеткізу үшін, екіншісін лас торды жою үшін ұйымдастырған жөн. Осылайша, азық-түлік пен инвентарь ағыны үнемі бір бағытта тазалықтан лас бағытқа өтеді. Торлар мен жабдықтардың басқа да заттары пайдаланылғаннан және тазартылғаннан кейін стерильденгеннен кейін ғана таза секцияларға қайтарылады. Егер жеке таза және лас өтулерді орнату мүмкін болмаса, онда сол ауысуды күннің әртүрлі уақыттарында әртүрлі мақсаттарда қолдануға болады. Мысалы, лас материалдардың қозғалысы үшін - таңертең, ал таза материалдар үшін-күннің екінші жартысында, Мұқият жуудан және дезинфекциядан кейін. Қабырғалық (А) және Орталық (Б) ұяшықтар мен су раковинасы (Г) үшін сөрелерді (В) орналастырумен жануарларға арналған бөлмелердің ұзартылған пішіні жұмыс үшін ең ыңғайлы. Сөрелерді қабырғаға орналастыру, жұмысқа ыңғайлылықтан басқа, орталықтан гөрі үнемді (сурет.2). жүктеу/скачать 214,22 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|