Сабақтың тақырыбы: §26-27. Моңғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуы. Сабақтың мақсаты

№47 Жалпы білім беретін орта мектебі

• 
  Оқушыларды Монғол империясының тарихымен таныстыру;
  
• 
  Шыңғысханның қазақ жеріне шапқыншылығы мен оның ауыр зардаптарын көрсету;басқыншыларға қарсы халықтар күресі мен ұлыстардың құрылуы туралы түсінік беру.
  
• 
  Жалпыдан негізгі мәселені ажырата алу үшін танымдық қабілеттерін дамыту, отанымыздың тарихынан сабақ алып, дұрыс қорытынды шығаруға, үйрету;
  

• 
  Оқушыларды Отанын қорғауға батылдыққа, ерлікке ұлтжандылыққа тәриелеу
  

Әдісі: интерактивті

1 Моңғол империясының құрылысы.

2 Заңы,шаруашылығы.
Моңғол империясының қоғамдық құрылысы
(Империяның құрылымы слайд арқылы интерактивті тақтадан көрсетуге болады).

1155 ж ақпан – Темучин – 1227 ж тамыз 1206 ж Монғол құрылтайы (Онон – Керулен жағасы «ШЫҢҒЫС ХАН»

Меркіт, найман, керейлер монғол, татар, қият

Қытай деректерінде Монғолия халқы “татарлар” деп аталған. Шыңғыс хан мен халқы өздерін монғолдар деп, ал мемлекетін Монғол мемлекеті деп атаған.

XІІ ғасырда монғол тайпалары Орхон мен Керулен аралығында мекендеді.

• 
  XІІ ғ. аяғы-XІІІ ғ. басы - әскери-феодалдық монғол мемлекеті құрылды. Астанасы- Қарақорым.
  

1. 
   Оң қанат- баруңғар.
   
2. 
   Сол қанат- жоңғар (зұңғар).
   
3. 
   Орталық- гол (кул)
   

• 
  Түмен- 10 мың әскер, басқарушысы – түменбасы;
  
• 
  Мыңдық - 1 мың әскер, басқарушысы – мыңбасы.
  
• 
  Жүздік- 100 әскер, басқарушысы – жүзбасы.
  
• 
  Ондық- 10 әскер, басқарушысы – онбасы.
  

1962 ж Кендітау жерінде Гурван көлі жағасында үлкен мәрмәрден ескерткіш орнатылған, онда төмендегі Шыңғыс ханның өсиет сөзі жазылған: «Құлаш денем құласа құласын, құраған елім, қолымдағы байрағым құламасын».

аймаққа бөлінген

оң қанат-баруңғар

Сол қанат-жоңғар

Орталық –кул

Қанаттар түмендерге бөлініп басқарылды.

Түмен-10мың әскер,басқарушысы-түменбасы.

Мыңдық-1мың әскер,басқарушысы-мыңбасы.

Жүздік-100мың әскер,басқарушысы-жүзбасы.

Ондық-10 әскер,басқарушысы-онбасы.
Хан–Уәзір-Түменбасы-Мыңбасы-Жүзбасы-Онбасы.

Шыңғыс ханның жаулаушылық жорықтар жүргізудегі мақсаттары:

• 
  билігін күшейту,
  
• 
  ішкі тартысты болдырмау,
  
• 
  ақсүйектердің талабын орындау,
  
• 
  халқын жаңа жайылымдармен қамтамасыз ету.
  

• 
  Жорыққа шықпастан бұрын сауда керуенін жіберіп, ол ел туралы мәліметтер алған.
  
• 
  Дінге қысым көрсетпеген.
  
• 
  Жаулап алған елдердің соғыс техникасын, халқын шапқыншылық соғыстарға пайдаланған.
  

Ол екі бөлімнен тұрады.

- Алдағы болатын жоспарлар талқыланды.

-Соғысты бастау мерзімі шешілді.

-әрбір он отбасынан қанша адам әскерге алыну керектігі қарастырылды.

-Империяның ішкі мәселелері қарастырылды.

«Жасақ» заңының талабын орындамаған хан тұқымы білік (білім) деген түрік сөзімен аталған Шыңғысханның нақыл сөздеріне сәйкес қатаң жазалған.

Шыңғысхан «киіз туырлықты халықтарды» біріктіру ұранын көтеріп,Орталық Азияның барлық көшпелілерінің бірлігі жөнінде насихат жүргізді.
Моңғол тарихы туралы деректер:

«Шыңғыснама»авторы :Қажы ибн Маулана Маулана Мұхаммед,ХҮІғасыр.

«Моңғолдардың құпия шежіресі» .
1-тапсырма Тарихи оқиғалар мен олардың нәтижелерін сәйкестендіріңіз :

1Қазақстан Моңғол шапқыншылығы

2 Орта Азияға арабтардың келуі

3 Жетісуға соғдылардың көшіп келуі
А)Біртұтас қазақ хандығының құрылуын тездетті.

В)Сауда мен отырықшылық дами бастады.

С)Халықтардың этникалық құрамы бұзылып,қазақ халқы қалыптасуының аяқталуы ұзақ жылға кешеуілдетті.

Д)Халықтардың арасында тұңғыш рет моңғолоидтық белгілер қалыптасты.

Е)Қазақстанға ислам діні ене бастады.

Ж) Қазақстанда тұңғыш рет мемлекеттік бірлестіктер құрылды.

1. 
   1207-1209жж
   
2. 
   1207-1208жж
   
3. 
   1211-1215жж
   

«Мәуереннахрдың бірнеше саудагері өзара келісе отырып,

Шыңғысханның ордасына түйеге артып тауар алып келді. Хан олар әкелген тауардың бәрін алды.Бір теңге тұратын затына 10теңге төледі,қошемет көрсетіп ,ас-су берді. Мұның үстіне кінәздеріне әр саудагерге бір адамнан қосып жіберуді бұйырды:барлығы 450 адам аттанды.Үшеуін Шыңғысхан Мұхаммед сұлтанға елшілікке жіберді.Бұлар-хорезмдік Махмұд ,бұхаралық Әлиқожа және үшіншісі отырарлық Жүсіп (Юсуф) еді,бұларға мына сөзді айтуды міндеттеді: «Сіздердің саудагерлеріңіз бізде болып,құрмет-сыйға бөленді,біз де сол сияқты өз тарапымыздан сіздерге бірнеше кісі жөнелтіп отырмыз,жаксылап күтіп ,сыйымен жібереді деп сенемін.Менің балам болғын,Алла тағала сен екеуімізге әлемді берді,егер мен әкең болсам ,сен менің ұлым болсаң,онда біз бір-бірімізге достық рәуіште боламыз,барлық жол қауіпсіз болады,барлығы да тыныштықта хам ризалық өмір сүреді».Елшілер Отырар келді.Отырардың билеушісі Иналшық Мұхаммед сұлтанға анасы жағынан туыс еді.Мұхаммед сұлтан оған Қайырхан деген жаңа ат берген болатын.Саудагерлер өздерін таныстырды;олардың бірі Иналшықты білетін еді,сол Қайырхан деудің орнына Иналшық деп атап қалды.

Бұл сөзге ренжіген ол саудагерлерді қамауға алуды бұйырды да ,Мұхаммед сұлтанға Отырарға бірнеше тыңшы келіпті деп мәлімдеді.Мұхаммед сұлтан істің анығына жетпей,олардың басын кесіп,тауарын тартып алуды бұйырды.Қайырхан оларды өлтіріп,тауарын алды.Бір саудагер қашып құтылып, Шыңғысханға келді де,өздеріне не істегенін айтты.Мұны істеген Шыңғысхан өте қатты күйінді,кінәздерін шақырып алып,кеңесіп......шешім қабылдады »: Хорезмшахы Мұхаммедке соғыс ашу.

(Адам аттарын) ғана теріп жазу.

Әл-Фараби,Айша,Торы,Әл-Бируни,Жеңісхан,Гаухар-Шахназ, Жошы,Арыстан баб, Темүжін, Сүлеймен Бақырғани, Жебе, Жүсіп-Зылиқа,Шағатай,Әли,Жүсіп Баласағұн,Әли-Максиди, Ахмет, Төле,

Хамиадани,Мөңке,Ибрахим,Үгедей.

«Осы жер «Інду» деп атаған.Ол «Жасау»деген мағынаны берген.Жерден немесе онда тұратын халықтан түсетін алым-салық інжу болып ,ханның қазынасына немесе оның ұрпақтарының қолына түсетін.Інжулік иеліктер хандық өкіметтің немесе ұлысттың орталығы орналасқан шұрайлы жерлерінде болған.Мысалы,Алтын Орда хандарының Інжулік жерлері Еділ бойында болса,Шағаттай мемлектінің інжулік жерлері Шу,Талас алқаптарының шұрайлы өңірлерін алып жатқан ».