Сабақтың тақырыбы: Қасым Аманжолов «Өзім туралы»

Сабақтың тақырыбы: Қасым Аманжолов «Өзім туралы» өлеңі

Сабақтың презентациясын жүктеп алу: Қасым Аманжолов «Өзім туралы» өлеңі (PDF)

Сабақтың мақсаты: Қасым Аманжоловтың өмірі мен шығармашылығы жайлы білімдерін қалыптастыру, ақынның өзіндік мұратын таныту,өлеңнің идеясы мен тақырыбын ашу

Дамытушылық: оқушылардың ой – өрістерін,сөйлеу мәдениетін, әдеби тіл байлығын, сто технологияоары арқылы өз бетімен жұмысқа,шығармашылыққа дағдыландыру.

Тәрбиелік: Қасым поэзиясы арқылы Отанды,туған жерді сүюге,қастерлеуге, ана тілін қадірлеуге, қайсарлыққа,табандылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа тақырыпты меңгерту.

Сабақтың тегі: Кіріктірілген сабақ

Сабақтың әдісі: әңгімелеу, ассоциация,

рафт, талдау, сұрақ – жауап

Сабақтың көрнекілігі. ақын портреті,қанатты сөздер,

тірек-схема,автор туралы естелік

Пәнаралық байланыс: музыка

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:

А)амандасу б)оқушыларды түгендеу.

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:

- Біз бұдан бұрынғы сабақта кімнің,қандай шығармаларымен таныстық.

Ғабит Мүсірепов кім? Әңгімені неге «Ананың анасы» деп аталған? Әңгімедегі кейіпкерлерді атап беріңіз? «Боранды түнде» әңгімесіндегі кейіпкерлерді атап, мінездеме беріңдер.

ІІІ. Жаңа сабақ:

«Ақынның адал,шыншыл мінезі өзімен бірге өлген жоқ,тамаша өлеңдерінде жүр» Т.Ахтанов

Өкінбен мен де бір күн өлемін деп,

Өкінем ұқсата алмай келемін деп.

Күніне жүз ойланып, мың толғанам,

Өзіммен бірге өлмесін өлеңім деп, -

деп өз өмірін өлеңмен өрген қазақтың өр талантты ақыны, қиын да күрделі заманда туып, адалдық пен ақындықты тұмар етіп,батыл ойлы, шыншыл да сырлы, дауылды поэзиясымен ХХІ ғасыр ұрпақтарының жүрегінде терең із қалдырған Қасым Аманжоловтың өмірі мен өлеңіне тоқталамыз.

Қ.Аманжолов 1911 жылы 10 қазанда Қарағанды облысы Қарақаралы ауданында Қызыл ауылында туған. Әкесі сол жерде қайтыс болады. Әке-шешеден ерте айырылған Қасым жоқшылық,жетімдікті сәби кезінен басынан өткеріп,қой-қозы бағады,тезек тереді,кісі есігінде телміреді.Болашақ ақынның қажырлы, қайратты,тік мінезді,найзағайдай өткір тілді болып өсуіне әсер етті.Алғашында ауыл молдасынан білім алады,кейін ағасының көмегімен Семейдегі интернатта ауысып, онда үш жыл тәрбиеленеді.Одан кейін Семейдегі мал дәрігерлік техникумын оқып бітіреді.Оралдағы пединститутты,Ленинградтағы орман шаруашылығы институтарына түскенмен,денсаулығының сыр беруіне байланысты оқуын жалғастыра алмай, газеттерде редакторлық, кейін теартда қызмет жасаған.Ақын 1941-46 жылдар арасында майданға ілігіп, «қанды қырған,қып-қызыл өрттің ішінде» болды. Әртістік, әншілік өнерге бейім ақын домбыра, күйсандық,мандолина сияқты аспаптарды жақсы ойнап, өзінің бірқатар өлеңдеріне ән де шығарған сазгер болған.

Биыл ақынға 100 жыл толмақшы.Ол бар боғаны 44 жасында үзілді.Соғыс кезінде көп өлеңдері жоғалған,әндері де нотаға түспей қалған.Кейін бар мұрасын жинақтап бастырғанда, 3 том ғана кітап болды.(1955-57)

Енді Қасым туралы естеліктер не дейді? Соны тыңдап көрсек…

(Слайдтағы Сырбай мен Қасымның суретін көрсету)

Мына суретте Ағалы-інілі бауырдай болған дәмдес, рухани дос ақындар Қасым мен Сырбай. Қасым дүниеден өткен соң, олардың балалары отау құрып,екеуі құда да болған. Сырбайдың жұбайы сол күндерді былайша еске алады: «Біз Қасымның үйімен жақсы араласып кеттік.Қасым біз барғанда скрипка тартып немесе домбыра шертіп отыратын.Өзі арықша ғана аққұба жігіт болатын.Ол кезде Қасекең үйі жоқ,күйі жоқ жүрген кезі,К.Байсейітованың дачасында тұрады.Тар, 9 ш/м,өлеңді жерге чемодан қойып,чемоданның үстіне жазады екен.1955 жылы 17 январьда Қасым қайтыс болды.Артынан Сырбайлар 3 томдығын шығарды. 40 өткен соң біз ұлды болдық, атын Қасым қойдық» Ақынның осы бір қысылтаяң жағдайда туған өлеңіндегі:

Берсең бер,бермесең қой баспанаңды,

Сонда да тастамаймын астанамды.

Өлеңнің отын жағып асырармын,

Өзімді,әйелімді ,жас баламды,- деген сөздерінен өмірдің көлеңкелі жақтарын көп көріп,өз заманында тиісті бағасын ала алмағанын,сөйте тұра өлеңді өмірінің өзегі еткен,туған елін ардақтаған ұлтжанды ақын екенін аңғару қиын емес.Өмірінің соңғы жылдары жазылған «Өзім туралы» өлеңі (кей жерлерде аяқталмай қалған делінеді) ақынның өзі туралы толғанысы,сезімі, ақындық мақсаты айтылады.

Мағынаны тану кезеңі

1.Өлеңді мәнерлеп оқу (не айтылғанын сұрау)

2.Ассоциация әдісі бойынша өлең шумақтарындағы негізігі ойларды топтап жазып,мазмұнын ашу

3.Сөздік қоржыны (дәптермен жұмыс)

Жасық - жігерсіз,былжыр,тартымсыз,әлсіз,уытсыз

Көрік – ұста дүкенінде көмірді үрлеп,темірді қыздыру үшін теріден жасалған үрлеуші

Тымырсық – сыр ашпайтын,сөйлемейтін

Торқа – ең қымбат жібек мата

Қазақта қара өлеңге дес бермеген Қасым ақын жырларымен де,азаматтық ,адамдық іс-әрекетімен де өзінен кейінгі толқын інілеріне үлгі бола білген.,қазақтың біртуар азаматтарына ұстаз бола алған.Қасымның сынынан өту Ғафудың ақындық өнеріне де, әншілік өнеріне айтарлықтай әсерін тигізгенін айта кету. Бұл сәт жайлы Ғафу ақын естелігінен дәлел іздесек: «Екеуміз үйді әнге,өлеңге толтырып жіберетінбіз.Ол шығарған әндерін маған ептеп үйрететін. «Дариға», «Туған жер». Сондай-ақ өлеңді шынайы ақындықпен жазу – Қасымның бізге қалдырған аяулы үлгісі»

«Өзім туралы» әні орындалады.

Ой толғау кезеңі

1- топқа тапсырма.

А.С.Пушкиннің «Ескерткіш» өлеңі мен Қасымның «Өзім туралы» өлеңдерінің өзектестігі,үндестігін табу,пікір айту.

Қ.Аманжолов «Өзім туралы»

А.С.Пушкин «Ескерткіш» өлеңінен үзінді

Жоқ, өлмен,жаным жасар өлеңімде,

Шірімей,жасаңғырар денем мүлде.

Бар болса жалғыз ақын ай астында,

Ардақтап қасиеттер мені әр күнде.(аудар. Ғ.Орманов)

2- топтың жұмысы

Абай мен Қасым ойындағы ұқсастық туралы пікір айту. Қандай адам өлмейді ?

Қасым «Өзім туралы»

Барым да, бақытым да осы өлеңім,

Жақыным, жүрегімнің досы өлеңім.

Өмірге келгенім жоқ бостан-босқа,

Мен қайтіп босқа жасап, босқа өлемін.

Абай «Өлсе өлер табиғат,адам өлмес » өлеңінен үзінді

Өлсе өлер табиғат,адам өлмес,

Ол бірақ қайтып келіп ойнап- күлмес…

Көп адам дүниеге бой алдырған,

Бой алдырып,аяғын көп шалдырған

Өлді деуге бола ма айтыңдаршы,

Өлмейтұғын артына сөз қалдырған.

Бекіту.

«Соңғы сөзді мен айтайын» стратегиясы

Әр топтан бір оқушы шығып, сабақтан не білді, не түсінді, не игергенін бір ауыз сөзбен білдіреді.

Қорытынды: Қасым өмірді сүйген ақын.Майданда от кешкен, тұрмыс тауқыметін тартып,дертті болған ақын еш мойымайды,күйзелмейді.Сөзі тозған жоқ,өлеңіескірген жоқ,уақытпен үндесе алмай жатқан жоқ.Қасым сол баяғы Қасым күйінде қалабереді. Тахауи Ахтанов айтқандай «Ақынның адал, шыншыл мінезі өзімен бірге өлген жоқ, тамаша өлеңдерінде жүр» деген. Қасымды өртке тиген дауылдай өлеңдерімен бірге арамызда жүр деп сезінеміз.