«Ой шақыру»
Адамның даму индексі (HumanDevelopmentIndex) әлемнің елдеріндегі және өңірлеріндегі адам материалының даму дәрежесін сипаттайды. Индексті Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдарламасы (БҰҰДБ) жасады және БҰҰ адамның дамуы туралы баяндамаларының арнайы сериясы шеңберінде пайдаланылады. [37, 39]
АДИ-ды жыл сайын Біріккен Ұлттар Ұйымы Даму бағдарламасы (БҰҰДБ) өзінің жұмысында талдамалық әзірлемелермен қатар ұлттық институттар және халықаралық ұйымдардың статистикалық деректерін пайдаланатын тәуелсіз халықаралық сарапшылар тобымен бірлесіп есептейді. Индекс БҰҰ адамның дамуы туралы баяндамаларының арнайы сериясында жарияланады.
Әлем елдерінің экономикалық және әлеуметтік прогресін бағалаумен бірінші баяндама адамның даму ұғымын былайша қалыптастырды: «Адамның дамуы таңдау спектрін кеңейту процесі. Таңдаудың барынша маңызды элементтері – ұзақ және аман-сау өмір сүру, білім алу және лайықты өмір сүру деңгейіне ие болу. Таңдаудың қосымша элементтері саяси еркіндікті, кепілдендірілген адам құқықтарын және өзін-өзі сыйлауды қамтиды». Бұл көзқарастар жүйесі адамның өмір сапасын арттыруға, барлық салаларды оның мүмкіндіктерін кеңейтуге және жетілдіруге бағдарларанған. Адамның даму тұжырымдамасы жалпы ұлттық өнім көрсеткішіне негізделген, адамды тек қана экономикалық дамудың қозғаушы күші ретінде қарастырған және экономикалық өсуді қоғамдық прогрестің басты мақсаты деп жариялаған экономикалық дамудың «классикалық» деп аталатын теориясын ауыстырды.
Экономикалық өсу мен тиісінше табыстардың өсуі арасындағы тікелей байланыстың жоқтығын дәлелдеу ретінде АДИ экономикалық өсу және денсаулық және білім деңгейлеріндегі өзгерістер арасындағы әлсіз корреляцияны келтіреді. 70-жылдардан бастап қазіргі уақытқа дейін әртүрлі өңірлерде жүргізілген өлшеулер нәтижесінде АДИ зерттеушілері елдердегі денсаулық сақтау және білім жүйелері дамуының олардың экономикаларының даму жағдайына тікелей тәуелділігін анықтады.
Қазақстан 2011 жылғы рейтингте 0,745 АДИ-мен 68 орын алады және БҰҰДБ бағасы бойыншажоғары дамыған мемлекеттер тізімінің ортасында орналасқан. Жалпы, елдің көрсеткіштеріне әлеуметтік теңсіздік, экологиялық проблемалар, сондай-ақ, өмірдің ұзақтығының төмен болуы теріс әсер етеді. Зерттеу авторлары Қазақстанда (посткеңестік кеңістіктегі мұнай және газ экспорттаушы басқа да елдерде) экономиканың саралануына емес, табиғи ресурстарды пайдалануға өте күшті екпін жасалатынын көрсетеді, бұл соңғы жылдардағы тұрақтылыққа және адам дамуының тұрақтылығына елеулі әсер етуі мүмкін.
2010 жылғы адамның дамуы туралы баяндамада «адамның дамуы» ұғымының анықтамасы айталықтай толықты. Жоба авторларының пікірі бойынша адамның дамуын адамның таңдау мүмкіндіктерін кеңейту ретінде анықтау негіз қалаушы, бірақ жеткіліксіз болып табылады. Адамның дамуы ұзақ уақыт ішінде позитивтік нәтижелерді сақтауды және адамдарды қанаушылыққа алып келетін және құрылымдық әділетсіздікті күшейтетін процестерге қарсы әрекет етуді болжайды. Сондықтан әлеуметтік әділеттілік, тұрақтылық және адам құқықтарына құрметпен қарау сияқты принциптер негізгі болып табылады. Бұған сүйене отырып, ұйым сарапшылары адамның даму проблемалары бойынша тәжірибеге және ғылыми зерттеулерге сәйкес келетін нақтыланған жаңа мынадай ұсынысты ұсынды: «Адамның дамуы ұзақ, аман-сау өмір сүру және шығармашылық өмір, олардың пікірі бойынша құндылығы бар басқа да мақсаттарды жүзеге асыру; планетадағы дамудың әділеттілігін және тұрақтылығын қамтамасыз етуге белсенді қатысу еркіндігін кеңейту процесін білдіреді».
АДИ-дың бұл анықтамасы тұрғысында төрт парадигмалардан тұрады және үш көрсеткіштермен өлшенеді.
Адамның әлеуетінің дамуы парадигмаларына мыналар жатады:
1. табысты арттыруға және экономикалық өсуге бағытталған тиімді қызмет нәтижесі ретінде өнімділік;
2. қабілеттерді іске асыруға және ізгіліктерді пайдалануға мүмкіндіктер теңдігі деп түсінілетін теңдік;
3. тек қана қазіргі емес, сондай-ақ, болашақ ұрпақтарға өркениет мүмкіндіктеріне қолжетімділкті қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін тұрақтылық;
4. дамудың тек қана адамдардың мүддесінде емес, сондай-ақ, олардың күш-жігерімен жүзеге асырылатындығын болжайтын мүмкіндіктерді кеңейту.
Адамның дамуының үш құрамауышы мыналар:
1. Әл-ауқаты:адамның нақты еркіндіктерін олар өркендей алатындай кеңейту.
2. Құқықтарды және мүмкіндіктерді кеңейту, сондай-ақ, агенттілік: адамның және топтардың әрекет ету және құнды нәтижелер алу мүмкіндігі.
3. Әділеттілік: әлеуметтік әділеттілікті арттыру, уақыты жағынан нәтижелердің тұрақтылығын қамтамасыз ету, адам құқықтарын құрметтеу және қоғамның басқа да мақсаттары.
|
Слайдта көрсетілген ресурстарды талқылайды
Видеороликтан тақырыпқа сай берілген түсініктерді дамыту арқылы, мәтіндегі тапсырмаларды орындау барысында ой өрісін жетілдіру арқылы бәсекелеседі
Слайдта берілген сұрақ жауапты орындайды
Сұрақ жауап арқылы сұраққа жауап береді, логикалық ойлай білуі мен сыни көзқарасы таныта білу дағдылары қалыптасады
|
Смаликтер арқылы
ҚБ өзін өзі бағалау
|
