Сабақтың тақырыбы: Қазыбек би мен Бұқар жырау, Сырым мен Малайсары шешендік сөздері Сабақтың мақсаты

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару. Түрлі ұлт өкілдерінің амандасу салттарын ұсыну арқылы сабаққа деген психологиялық жағдаят жасау

4. жануарлардың дыбысы арқылы чынып оқушыларын топқа бөлу.

1. 
   Байдалы бидің көңіл айтуы туралы мазмұндау.
   
2. 
   Тайкелтірдің төрелігі шешендік сөздерінің мазмұнын сұрау
   
3. 
   Дәптердегі кестені толтырып келу тапсырылған.
   

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Оқушыларға кіріспе сұрақтар қойып, негізгі бөлімге көшемін.

Шешендік өнердің өкілдерін атайық: Қазыбек, Әйтеке, Төле би, Сырым мен Малайсары батыр әрі шешен, Байдалы би, Бөлтірік шешен, Жиренше шешен аңыз кейіпкері болса да, Байдалы би, Тайкелтір би, Тезек төре (Шоқанның өлгенін Шыңғысқа естірткен), Тіленші би т.б

І топ тапсырмасы

Шешендік өнердің қазақ үшін қандай пайдасы болды? Шешен, билердің қызметі қандай болған?

Қазақ өмірінде қандай орын алуы мүмкін? (Оқушы жауабы, мұғалім толықтыру)

• 
  Заң
  
• 
  Тәртіп
  
• 
  Әділеттік
  
• 
  Тәрбие
  
• 
  Тапқырлық
  
• 
  Салт-дәстүр.
  

Өз бетіңмен түсініп оқып, дәптерге сызба түрінде түсір.

Сырым Датұлы – 1712-1802 өмір сүрген қазақ батыры. Ресейдің қазақтарды отарлау саясатына қарсы күрескен Кіші жүз қазақтары көтерілісінің көрнекті басшысы, атақты батыр, әйгілі шешен. Кіші жүздің Байұлы тайпасының Байбақты руынан шыққан. Асқан ақылдылығының арқасында өз ортасында тым ерте танылып, әділдігімен аты шыққан «Бала би» атанады. Ол қайтыс болғанда оның асында 2000 жылқы, 2500 қой сойлып, 5000 күбі қымыз ішілген және бірнеше жүз ақшаңқан киіз үйлер тігілген. Ол, бір жағынан, байлығы болса, екінші жағынан, беделі болса керек.

ІІІ топ. Өз беттеріңмен түсініп оқып, дәптерге сызба түрінде түсір

Малайсары би әрі батыр 1700-1756 жылдар аралығында өмір сүрген. Павлодар облысы, Май ауданында туған. Орта жүздің батыры. Әкесі-Тоқтауыл батыр, балуан, анасы-Мөлдір қалмақ қызы, қарындасы Гауһар (Қабанбайдың жары) - ерлігі аңызға айналған қаһарман қыз. Малайсары Абылай ханның бала кезден сенімді серігі болған. Ш.Уәлихановтың айтуынша Абылай Малайсарының батырлығын, ақыл, қайратын жоғары бағалаған. Малайсары қазақтардың Ресейдің қол астына кіруіне қарсы болды. Қазақ-қалмақ соғысын тоқтатып, екі ел арасын бейбіт қатынас орнатуға атсалысты.

1. 
   Оқушыларға шешендік сөздермен алдын ала танысып келуге берілген. Сондықтан әр топтан үзінділер оқытамын. «Қазыбек би мен Бұқар жырау», «Сырым мен Малайсары» шешендік сөздері.
   

Сырым ат жалын тартып жас кезінде атақты Малайсары биден бата алуға келді.

Сырым жайласып отырғаннан кейін:

-«Үйіңнің алдында төбе болса, ерттеулі тұрған атпен тең, аулыңда ақылгөй қарт болса, жазып қойған хатпен тең», деуші еді. Сізге сәлем беріп, бата алғалы келдім, - депті.

Малайсары жүзі жадырап, шешіліп сөйлеп кетіпті:

-Жайыңа енді түсіндім, балам. «Кісі болар баланың кісіменен ісі бар, кісі болмас баланың кісіменен несі бар?»дейді халық. Топқа керіп сөз бастайтын, атқа мініп қол бала екенсің . «Асыл тастан, ақыл жастан» деген. Азуын алдырып, ақылын шалдырып отырған шалдан не сұрайсың? Бітпеген ісім көп...

ІІІ топ:

-Бала сөзіңе сендім. Байұлының бір жігіті біздің елдің малшыларынан жазым болуы рас еді. Ердің құны мың қой, үлесе келсе, үй басына бір қой. Бір қойдан Әлімнің үйі кедейленіп қалады деп жүргенім жоқ, жоқтаушысы кездеспей жүр еді. Іздеушісі болса, табылмас жоқ болмайды. Билігін өзіңе салдым, төрелігін айта ғой, - дейді.

-Бір қора қойдың бір жазғы төлімінен біз де Байұлын байытайын деп келгеніміз жоқ. Ағайын арасындағы қатынасты қалпына келтірейік деп келдік. Егер билікті маған берсеңіз, жорта емес, жортуылда маған «жазым» деп отырсыз ғой. Ерімнің құны жарты құн болсын және қой емес, қозы емес, елу жылқы болсын,-деген екен Сырым.

Келесі тапсырма:

І топ жоспар

Жоспар.

Сырымның Малайсарыға бата алуға келуі

ІІ.Негізгі бөлім

Малайсарының бітпеген ісін айтуы

Ақсуат биге келуі

Құнға елу бие сұрауы

Бата беруі, бата сөздің жұмбағын шешуі

ІІІ. Қорытынды бөлім.

Сырым мен Малайсарының ыммен қоштасуы

Сөздік жұмысын жүргізу.

ІІ топ. Тақтамен жұмыс

Үш бұтақты шедір – аттың алдыңғы екі аяғымен артқы бір аяғын қосып салынатын тұсау. Шедір үш аяққа бірдей салынады.

Төскей – таудың қия беткейі, биіктеу баурайы.

1. Қазыбек би мен Бұқар жыраудың шешендік сөздері туралы оқу.