Сабақтың тақырыбы: Ел ордасы -астана Сабақтың мақсаттары

№29 мектеп Астана қаласы

1. Қазақстан Республикасының астаналарына саяхат жасау. Ел ордасы Астана қаласы туралы жан-жақты мағлұмат беру, білімдерін кеңейту, тапсырмалар арқылы бекіту, сұрақтарға жауап беру.

-Балалар біз көк тудың астында бақытты, алаңсыз өмір сүріп жатырмыз. Сондықтан да сабағымызды «Көк тудың желбірегені» әнімен бастап жіберейік.

Бүгін біз Астана қаласына экскурсия жасаймыз. Оны сендер мына сұрақтарға жауап беру арқылы табасыңдар.

Мұғалім: ия, балалар Астана туралы көп айтуға болады.

1. оқушы Түркістан қаласы Оңтүстік Қазақстан облысындағы Түркістан ауданының орталығы, Шымкент қаласының 225 шақырым жерде Сырдарияның оң жақ жағалауында орналасқан. XV ғасырдан бастап Түркістан деп аталды. Ескі атауы «Шабғар».

2. оқушы. Қызылорда қаласының тарихы бай. Қызылорда XIX ғасырдың ортасында Ақмешіт бекінісі деп аталған. 1908 жылға дейін Ақмешіт кейін Петровск деп аталған. 1925 жылдан бастап Қызылорда деп аталды. 1925-1929 жылдар аралығында Қазақстан астанасы болды.

3. оқушы Алматы Қазақстан Республикасының үшінші  астанасы. Алматы- ең әдемі қалалардың бірі. Ол 1854 жылы бұрынғы «Алмалық» деген қазақ қыстағының орнына салынған Верный бекінісі, кейін Верный қаласы болды. 1921жылдан Алматы қаласы деп аталды. Ал, 1929-1998 жылдарға дейін Қазақстан мемлекетінің астанасы болып саналды.

Аяужан:1980 ж Қара өткелдің бойында Ақмола бекінісінің негізі қаланып, 1982 ж бекініс пайдалануға берілді. 1961 ж Ақмола облысы Целиноград қаласы болып өзгертілді. Тәуелсіздік алғаннан кейін 1992 ж Ақмола атауы қайта қалпына келтірілді.

Жансая: 1997 ж 10 желтоқсанда Президент Н.Назарбаевтың ұсынысы бойынша ресми түрде Алматыдан Ақмолаға көшірілді. Ақмола қаласы Қазақстанның жаңа астанасы болды.

Айсұлу: Қаланың атауы қазақ тілінен алынған. Қазақша ол сөз елдің бас қаласы дегенді білдіреді. 1998 ж 6 мамырда Ақмола қаласына Астана қаласы деген атау берілді. 1998 ж 10 маусымда ҚР жаңа Астанасының тұсаукесер тойы болды.

6 шілде Астананың туған күнін тойлаймыз.

Сен деген туған елдің жүрегісің,

Өзінен бастау алар өрелі ісім.

Шаһарлар толып жатыр, бірақ та сен,

Бәрінен бірегейі, бөлегісің.

Астанам – асқарымдай көрінесің,

Өлең боп көкірегімнен өрілесің,

Бойыма рух беріп тұрғаннан соң,

Анық-ау ұтылмасым, жеңілмесім

Домалап қазағымның өрге тасы,

Думанмен дүрілдесін аспан асты.

Биіктеп Бәйтеректей, зәулімденіп,

Асқақтай бер, елімнің Астанасы!

Астана сөзіне «қамшы» ойыны арқылы математикалық тәсілмен дыбыстық мінездеме беру.

Шарты: әуен ойналып тұрады, қамшыны оқушылар бір-біріне береді. Әуен тоқтаған кезде қамшы кімнің қолында сол оқушы Астана сөзіне математикалық тәсілмен дыбыстық мінездеме берудің кез келген сатысын айтып береді.

Дыбыстарға математикалық тәсілмен дыбыстық мінездеме беру.

Берілгені: Астана =0=------------- ?

Шешуі: Астана сөзінде 6 дыбыс бар. Оның 3-еуі (а) -дауысты дыбыс. Себебі, бұл дыбыстарды айтқанда өкпеден шыққан ауа ауыз қуысында ешбір кедергіге ұшырамай, ауа еркін шығады.

А) тілдің қатысына қарай:

3 (А) = тіл арты немесе жуан дауысты дыбыс

Тіл алды немесе жіңішке дауысты дыбыс жоқ.

Себебі, бұл дыбысты айтқанда тілдің ұшы сәл артқа қарай тартылып, үсті сәл дөңестенеді.

Сөзде тіл алды немесе жіңішке дауысты дыбыс жоқ.
Ә) жақтың ашылу дәрежесіне қарай:
3 (А) = ашық дауысты дыбыс, жартылай ашық дауысты дыбыс жоқ

Қысаң дауысты дыбыс жоқ

3 (а) Езулік дауысты дыбыс

А) үн мен салдырдың қатысына қарай:

1 (н) үнді

3 дауыссыздың 2- еуі олар (т,с) қатаң дауыссыздар. Себебі, бұл дыбыстар тек салдырдан тұрады.

1- еуі, ол (н) үнді дауыссыз дыбыс. Себебі бұл дыбысты айтқанда салдырдан гөрі үн басым.Сөзде ұяң дауыссыз дыбыс жоқ.

Ә) айтылу, жасалу тәсіліне қарай:

3 = 1 (Т) шұғыл +1 (с) ызың

1 (н) мұрын жол
1(т) шұғыл дауыссыз дыбыс. Себебі, бұл дыбысты айтқанда дыбысталу мүшелері бір-біріне қатты соқтығысып, ауа кілт үзіліп, шұғыл шығады.

1(с) ызың дауыссыз дыбыс. Себебі, бұл дыбысты айтқанда дыбысталу мүшелері бір-біріне жуысып, ауа сүзіліп шығады.

«Бәйтерек» монументі.

Мұғалім:

Көрініс: Бәйтерек туралы

1.Бұл сөз: айтылу, жасалу, жазылу жолдарына қарай жіңішке

буынды сөз.себебі, сөздің құрамындағы дауысты

дыбыстар жіңішке дауыстылар.

2.Бұл сөз: бәй-те-рек болып үш буынға бөлінеді. Себебі, сөздің

құрамында үш дауысты дыбыс бар. Бәй-рек буындары -бітеу

буындар. Се бебі, буын дауысссыз дыбыстар басталып,

дауыссыз дыбысқа аяқталып тұр;

те – буыны ашық буын. Себебі, буын дауыссыздан басталып,

дауыстыға аяқталып тұр.

3.бұл сөз:

Бәй- болып екі жағдайда тасымалданады. Себебі сөз екі буыннан

те тұр немесе

рек буын жігіне сәйкес тасымалданған

4. Қазақ тіліндегі сөз екпінінің орны біршама тұрақты. Сөзге қосымша жалғанған сайын екпін сөздің соңғы буынана қарай ығысып отырады. Сондықтан бұл сөзде екпін (рек ) буынындағы (е ) дауысты дыбысына түсіп тұр

5. сөзде буын үндестігі жоқ. Себебі, түбір сөз

6. сөзде дыбыс үндестігі жоқ. Себебі түбір сөз.

Бейбітшілік және келісім сарайы (слайд)

Мұғалім:Мына сурет туралы не айтуға болады?
Аяужан:«Бейбітшілік және Келісім Сарайы» — Қазақстан астанасы Астанада бүкіл әлемге әйгілі сәулетші сэр Норман Фостермен салынған пирамида. Сарай 2006 жылы «Бейбітшілік және дәстүрлі дін көшбасшыларының конгресін» өткізу үшін арнайы салынған. Сарайдың 1500 орынды Концерттік залы бар.

«Бейбітшілік және Келісім Сарайын» салу ҚР Президенті Н. Ә. Назарбаевтің идеясы.

Мұғалім сөзі:

Сарай Қазақстан жеріндегі достастық, бірлік пен бейбітшілік нышаны болып табылады. Республика жас елордасында тәуелсіз мемлекеттің бейбітшілік пен келісімге ұмтылысын бейнелейтін Пирамида түріндегі құрылыс салу идеясы Елбасы Н.Назарбаевқа тиесілі. Жоба авторы болып атақты британ сәулетшісі Норман Фостер табылады.

 Ғимаратта орналасқандар:    

   ·        Опера залы;

   ·        Баспасөз орталығы;

   ·        Keops Atrium салтанат залы;

   ·        Көрме павильондары;

   ·        «Құланшы» қазіргі заманғы өнер орталығы бар

-Балалар бүгін бізге қонаққа Украин елінен қонақтар келген екен. Олар біздің қонақжайлы, жомарт , кеңпейіл көңілімізге риза болып, өз өнерлерін көрсетпекші.

Би: Украйн биі.

Қазақ елі монументі (слайд)

Еліміз еңсесін тіктеп, егемендік алғалы бері тәуелсіздікке тәбәрік етер мұндай монументтер саусақпен санарлық қана. Бірақ, дәл осындай күрделі композициялық мәнге ие сәулетті-мүсін кешені бұрын-соңды тұрғызылған емес. Жалпы аумағы 5,2 гектар жерді алып жатқан бұл ескерткіштің ел тарихынан алар орны ерекше. «Қазақ елі» -халқымыздың көне тарихын, мәдениеті мен жетістіктерін әспеттейтін ауқымды кешен.

Монументтің ұзындығы 91 метр. Бұл еліміздің тәуелсіздік алған жылын білдіреді. Оның ұшар басына Самұрық құсы қонып тұр. Бұл тәуелсіз Қазақстанның дамуға, гүлденуге ұмтылған ынта-жігерін бейнелейді. Сондықтан алып сәулетті-мүсін кешенінің «Қазақ Елі» атануы да тегін емес. Бұл – тәуелсіздіктің символы.

Ән: Қазақ елі

Мұғалім: -Балалар, мынау Астананың қай жері деп ойлайсыңдар? Қазақстан картасы –«Атамекен» этно-мемориалдық кешені (слайд)

Арайлы : Бұл Қазақстан картасы –«Атамекен» этно-мемориалдық деп аталатын орын кешені. Бұл мұражай ашық аспан астында орналасқан. Қазақстанның барлық 14 облыстары, Астана және Алматы қаласының обьектілері кішкентай макет ретінде жасалған.

Мұғалім сөзі: Бүгінгі таңда «Атамекен» Қазақстан картасы елорда тұрғындары мен қала қонақтарының ең көп келетін мәдени орындарының бірі.
«Атамекен» Қазақстан картасы» этно-мемориалдық кешені Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың бастамасымен 2001 жылдың 8 қыркүйегінде ашылды.
Этнокешен Астана қаласының мәдени-әлеуметтік маңызы зор орындарының бірі болып саналады. Ол әлемнің 20 шақты осы тектес парктарының ішіндегі үздіктерінің бірі болып табылады. Қазақстанның әлемге әйгілі қалалары, ғимараттары, ескерткіштері кішірейтілген үлгімен жасалып, 1,7 гектар жерге сыйдырылған Этнокешен мақсаттарының бірі халықты рухани-тарихи құндылықтарымызды дәріптеуге, қадірлеуге және сақтауға шақыру. Жас ұрпақты тарихы бай қазақ жерінің мәдениетімен сусындатып, оны қадірлей білуге үйрету. Еліміздің мәдениет, экономика салаларындағы жеткен жетістіктерін насихаттау, Қазақстанның табиғат аймақтарының ерекшелігін көрсету, тарихи құндылықтарымызды сақтау және көбейту болып табылады. 2014 жылы 8 қыркүйекте «Атамекен» Қазақстан Картасы» этно-мемориалдық кешені өзінің 13 жылдық мерейтойын атап өтеді
-Міне балалар, айта берсек, Астананың көрікті жерлерін бүгінгі сабағымызда тауыса алмаспыз. Қазір Астана туралы қысқада нұсқа сөйлем құрап жіберейік

Астана –көрікті қала. Енді осы сөйлемге синтаксистік талдау жасап жіберейік.

1.Сөйлемде екі тыныс белгі бар. Олар (.) және (-)

Нүктенің қойылу себебі, ойды аяқтап сөйлемді тиянақтап тұр.

Сызықшаның қойылу себебі, бастауыш та, баяндауыш та атау тұлғалы зат есімнен болғандықтан бастауыштан кейін сызықша қойылып тұр.

2.Айтылу сазы мен мазмұнына қарай хабарлы сөйлем. Себебі, ой баяндай жеткізіліп тұр.

3. Құрылысына қарай жай сөйлем. Себебі, бірнеше сөзден құралып келіп, тиянақты бір ғана ойды білдіріп тұр.

-Ал, балалар Елордамыз туралы қандай жыр-шумақтарын білесіңдер?

Асар:

Арманы асқарындай Астанамыз

Жыл сайын жеткен жеңіс, асқан асу

Ерен ерлік үлгісі-дастан-аңыз.

Тоғжан:

Тамырын Бәйтерек те тереңдетті

Аз жылда жаңа Астана салып алдық

Қай халық көрді мұндай кереметті.

Домалап қазағымның өрге тасы

Думанмен дүрілдесін аспан асты

Биіктеп Бәйтеректей, зәулімденіп

Асқақтай бер, елімнің Астанасы

Жансая:

Батасын берді Алатау бастап алға.

Ақжарқын Азияға нұрын шашқан,

Тілейміз құт, береке Астанаға.

Дамир:

Бүгінгі Астананың нұры қандай

Европаның төрінде билік айттық

Көрсеттік бейбіт жолды ұғынардай

Арайлы:

Айтпаған шындық сөзді тартар айып

Авторы, сәулетшісі Астананың

Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев! (бәрі бірге хормен)

Ән: Астана. Орындайтын: Жайырбекова Аяулы

Астана көркем де ұлан байтақ екеніне көзіміз жетті. 1999жылы Астана қаласына «бейбітшілік қаласы» медалы мен Құрмет Дипломы тапсырылды. Бұл 100 жылда бір рет берілетін атақ. Осындай атақты Астана қаласы ие болғанына өте қуаныштымыз, мақтан етеміз!

Астанаға бата сөз

Бүгінгі тәрбие сағатымды Е. Хасанғалиевтің «Атамекен» әнімен аяқтаймын.