Сабақтың тақырыбы: Ән айтамыз, ойнаймыз және оқимыз. «Менің Отаным». Ө. Байділдаев үйрену. Сабақтың мақсаты

«Менің Отаным». Ө. Байділдаев - үйрену.

1. 
   Музыка тыңдау, ән айту ережелерін үйрету.
   
2. 
   Өз ойын еркін жеткізе сөйлей білуге үйрету. Есту, есте сақтау кабілеттерін дамыту.
   
3. 
   Отанды сүюге, мейірімділікке, адалдыққа тәрбиелеу.
   

Сабақ Қүрманғазы Сағырбаев күйінің әуенімен басталады. Мұгалім алғашқы музыка сабағын күй атасы Құрманғазының асқақ, шабытты, шат көңілді күйімен бастап, жақсы тілектер айтып, балалармен жақсы байла- ныс орнатып, психологиялык дайындық жасағаны жөн.

Мектептің әдемі ғой әр сабағы,

Қызық-ау әсіресе ән сабағы.

Шәрипа Шара болып би билесе,

Күлипа Күләш болып ән салады.

Бәріміз бұл сабакта тамашамыз,

Үкілі бөрік киіп жарасамыз.

Апайға ән үйреткен ырза болып,

Үйді-үйге өлең айтып тарасамыз.

- Біз бүгінгі музыка сабағында таңғажайып музыка әлеміне саяхатымызды бастаймыз, - деп, оқулықтағы шартты белгілермен таныстыру, олардың міндетін түсіндіру.

Окулықтың алғашқы беттеріндегі ән айтып, би билеп, домбыра тартып түрған, музыка сабағында отырған балалар сурегтерінің өзі-ак оқушылар- ды музыка әлеміне жетелейді. Сондықтан әдемі әстетикалық талғаммен жасалған көрнекі күралдарды, мүмкіндік болса, аспаптың өзін көрсетсе үтымды болар еді және сол аспап орындауында музыкалық шығарма гыңдатылса, баланың музыка тындауға қызығушылығы оянады. Алғашқы сабақтан бастап-ақ музыканы зейін қойып тыңдай білуге үйреткен жөн.

Музыка тыңдағанды, ән айтқанды ұнатасың ба?

Музыка деген не? - деген ой қозғау, ізденіс тудыратын әдіспен, орыидалған күй мен оқулыктағы түрлі түсті суреттерге сүйене отырып, балалардың пікірлері тыңдалады.

Оқулықпен жұмыс:

Сурет бойынша шағын әңгіме ұйымдастырылады:

1. 
   Біздің Отанымыз қалай аталады?
   
2. 
   Қазақстанның табиғаты қандай?
   
3. 
   Саған туған жеріңнің табиғаты несімен ұнайды?
   
4. 
   Суреттен кімді көріп тұрсың, оның қолында қандай аспап бар?
   

Биле-биле, балакан,

Домбыраның күйіне.

Қане, биле, балақан,

Қосылайық биіңе,

Шапалақтап алақан.

Биле талдай бүралып,

Қанатың қақ қаз болып.

Өнеріңе қуанып,

Қол соқсын ел мәз болып.

Өлең мазмүнына карай қимыл-қозғалыстар жасау.

«Ақыл калта» бөлімі оқылып, мазмүны ашылады.

Ән айту бала организміне жайлы тиіп, сөйлеу қабілетін жетілдіруіне, гыпысын тереңдетуіне, дауыс аппаратын шынықтыруына көмектеседі. v )іі айту кезінде баланың негізгі музыкалык қабілеттері - әмоциялық лсерленгіштігі, есту, есте сақтау қабілеті, ырғакты сезінуі дамиды.

Алғашкы сабақтан бастап, оқушыларға ән айту ережелері түсіндіріледі. Әнді мәнерлі, әуенді, жеңіл дауыспен айта білуге, ән айтудың алдында және музыкалық сөздердің аралығында иықты көтермей, демді ішке ала білу және оны сөздерді айтып болғанша үстауға, дауысты және дауыссыз дыбыстарды дұрыс, сөздерді анык айтуға дағдыландыру керек.

• 
  Әннің мазмұны не туралы?
  
• 
  Әуені саған ұнады ма?
  

• 
  «Отан» сөзінің мағынасын әңгімеле.
  
• 
  Өзіңнің ауылың, ата-анаң, достарың сен үшін не болып саналады? «Менің Отаным» такырыбына сурет салу.
  

«Қоңырау». К. Қуатбаев - үйрену.

«Домбыра». Ә. Еспаев - тыңдау.

Музыка сауаты: ән, әуен, ырғақ. Музыка тыңдау, ән айту ережелері.

1. 
   Ән айтуға, музыка тыңдауға үйрету. Хормен ән айтуға дағдыландыру. Музыка тыңдау, ән айту дағдыларын дамыту.
   
2. 
   Білімге, оқуға қызығушылығын арттыру, белсенділікке тәрбиелеу.
   

Сабақ мектеп туралы әдемі ән тыңдаудан басталады (мұғалімнің қалауы бойынша).

• 
  Ән қалай орындалды?
  
• 
  Әннің әуені қандай?
  

Оқулықтағы түрлі түсті сурет бойынша шағын әңгіме ұйымдастыры- лып, берілген мәтін оқылады.

1. 
   Мектепке оқушы неге келеді?
   
2. 
   Қандай көңіл күймен келдіңдер?
   
3. 
   Қандай оқу қүралдарың бар?
   
4. 
   Мектепте сендерді кім карсы алды?Жаздай жақсы тынықтық,
   

Талай жерді аралап,

Табиғаттан сыр үқтық.

Сабақ енді басталды,

Мектебіміз қарсы алды,

Қоңыраудың дауысы Күмбірлетті аспанды.

Жүмбақ

Сағат сайын соғылады,

Тек мектептен табылады.

(Қоңырау)

Ән үйрену: К. Қуатбаевтың «Қоңырау» әні барша баланың өмірінде (юлатын ец маңызды шағы туралы жырлайды. Ән көңілді, сергек, жылдам окпіпдс орындалады.

Дауыс жаттыгуын әннің алғашқы фразасына жасатып, дыбыс Оиіктігін қол қимылымен көрсетіп, таза орындалуына назар аударылады. Сыңғыр-сыңғыр коңырау,

Сыңғырлаған көңіл-ау.

Музыка деген не?

Тыңдаған ән, күй, орындаған әндерден біз әуен, музыка естиміз. Әр музыкалық шығарманың тақырыбы мен мазмүнына байланысты әуені, ырғағы болады. Домбыра, рояль, кобыз, асатаяқты, т.б. ойнағанда әуен естиміз. Әр аспаптың өзіне тән, бір-біріне ұқсамайтын дыбыс бояуы, үні, луепібар.

Сергіту сәті. Тыныстайык тереңнен

Жүгірдің де қарғыдың,

Жарадыңдар барлығың.

Шаршадыңдар дегенмен,

Тыныстаңдар тереңнен.

Қане, «Ү-п!»-деп айтайық,

Демді ішке тартайық,

Енді «Ү-п!» - деп айтайық,

Демді шығар қайтарып.

Босаңсытып денеңді,

Бейжай күйге ен енді,

Басты көтер, тік ұста,

Емін-еркін тыныста.

Музыка тыңдау.

Ә. Еспаевтың «Домбыра» әні жайдары, көңілді, сергек орындалады. Домбыра - әр казак отбасында табылатын музыкалық аспап. Домбы- раны білмейтін казак баласы жок. Өткен сабақта тыңдалған Құрманғазы күйлерін еске түсіріп, үзінді тыңдату аркылы баланың есте сақтау қабілеті арттырылады.

1. 
   Қандай ән үйрендік?
   
2. 
   Қандай аспаптармен таныстық?
   
3. 
   Әуен деген не?
   

1. 
   Музыкалық және шулы дыбыстарды ажырата білуге үйрету.
   
2. 
   Есту, есте сақтау қабілеттерін дамыту. Әншілік тынысты жетілдіру.
   
3. 
   Әсемдікке, сүлулыққа, табиғатты аялай білуге тәрбиелеу.
   

Мұғалімнің калауы бойынша әдемі күй тыңдалады. Өткен сабакта үйренген әндер қайталанады.

- Енді бір сәт тынышталып, қүлақ түрелікші, коршаған ортада тағы да қандай дыбыстар естіледі екен? (Балалар пікірлері тыңдалады.)

Машинаның даусы, кітап парағын ашқанда, балға ұрғанда, жаңбыр жауғанда, күн күркірегенде, құстар сайрағанда шығатын дыбыс, желдің уілі, жапырақтың сыбдыры, судың сылдыры, малдың мөңірегені, ма- ңырағаны, т.б.

Шулы дыбыстарға табиғатта, коршаған ортада болып жатқан дыбыстар тобын жатқызамыз. Шулы дыбыстарда әуен болмайды.

Оқулықпен жұмыс: Шулы дыбыстар туралы мәтін оқылады.Түрлі сурегтер бойынша әңгіме ұйымдастырылып, шулы дыбыстар туралы түсінктері кеңейтіледі.

Жұмбақ шешу арқылы баланың ойлау қабілеті дамытылып, шулы дыбыстар туралы түсініктері қалыптастырылады.

Шарлап келіп даланы,

Үйіме үйін салады. (Қарлыгаиі)

Орманда жоғары Ағашка қонады.

Тұмсығын балға етіп,

Тоқ-ток соғады. (Тоқылдақ)

Қайталап атымды,

Ән салып аламын.

Кез келген ұяға Жүмыртқа саламын. (Көкек)

Қанаты жок, үшады,

Аяғы жоқ, қашады. (Жел)

Еш тесікте түрмайды,

Ол жокта жер құрғайды. (Су)

Аспаннан домалап,

Көп моншақ төгілді.

Бусанып жон-алап,

Терледі, керілді. (Жаңбыр)

Сергіту сәті: «Нөсер».

1. 
   Қолды барынша жоғары көтеріп, «У-у-у-», - деп желдің дыбысын шығару.
   
2. 
   Жел бірте-бірте күшейіп, дауыс қаттырақ шығады, денені козғалысқа келтіру.
   
3. 
   Қолды төмен түсіріп, тырнақпен партаны тықылдатып, жаңбырдың дыбысын шығару.
   
4. 
   Аяқпен еденді тарсылдатып соғу аркылы нөсерді келтіру.
   

Әтеш шақырады - ку-ка-ре-ку.

Бақа бақылдайды - бақ-бақ-бақ.

Шыбын ызылдайды - ыззз, ызз.

Қой маңырайды - мә-ә - мә-ә.

Сиыр мөңірейді - мө-ө - мө-ө.

Мысық мияулайды - мияу-мияу.

Арыстан ырылдайды - ыррр.

• 
  Мұның бәрі кандай дыбыстар?
  

• 
  Шулы дыбысты неден естідің? Музыкалық дыбысты неден естідің? Түрлі түсті бояумен бейнелеп беріңдер.
  

Балалардың салған суреттерін тақтаның алдында түрған екі қорапшаға салуын сүраймыз. Оның біреуінде домбыра суреті салынған - музыкалық дыбыс, екіншісінде кошақан суреті салынған - шулы дыбыс. Қателескен окушының катесі түзетіліп, тақырып корытылады.

Мысалы:

Домбыра - музыкалық дыбыс.

Иттің суреті - шулы дыбыс.

Қүстың суреті - шулы дыбыс.

5 сынып

Мерзімі: Сыныбы:

тұрмыс-салт,әдеп ғұрып жырларын

баланың бойына сіңіру.

Білімділік мәні: Халық әндерін , күйлерін тыңдау , талдау,

насихаттау.

музыкалық сауаттылығын ашу, есту ,

есте сақтау қабылеттерін дамыту.

Тәрбиелік мәні: Оқушыларға халық музыкасы арқылы

ықпал ету, мәдениетін көтеру ,

ой - өрісін кеңейту.

Сабақ типі: Жаңа сабақ., аралас сабақ.

Көрнекілігі: Видео, DVD, магнитафон таспалары,

ән тексті, суреттемелер, карточкалар.

«Атамұра» бағдарламасы бойынша.

Өнер – халық тарихының шежіресі.Өнерде өмір , тіршілік құбылыстары , адамның күйініш - сүйініші, қуанышы мен қайғысы бейнеленеді.

Қазақ халқының басынан өткен қилы замандар, тіршілігі мен тағдыры ,салт – дәстүрі ,өмір сүрген ортасы мен әдет – ғұрыптары ұлттық өнері арқылы ұрпақтан - ұрпаққа жалғысып,тарих арнасына айналды.Соның ішінде музыканың алатын орны ерекше.

Қазақ музыка өнерінің халықпен бірге жасасып , тарихи әлеуметтік өмірі мен толғаныс - тебіреністерін үздіксіз баян етіп келе жатқан саласы ән мен күйі.

Халық дүниеге келген сәби қуанышынан бастап, азамат тіршілігіндегі оқиғалары , алуан түрлі ойларды ән - әуенмен жеткізе білген.

Сондай- ақ тіршіліктің бүкіл тауқыметін, ауыртпалығын көтере жүріп , бесік тербеткен аналар да өздеріне алдымен әнді серік еткен. Қыз ұзату, үйлену тойлары,халықтық ойын – сауықтар барлығы да ән – күй аясында өтеді.

Өлімге қарсы күресіп, мәңгілік өмірді көксеген Қорқыт , ұлы ғұлама ғылым әл – Фараби , бейбіт , тыныш өмірді аңсап , Желмаясын желдіріп, дүниені кезген Асанқайғы бабалармыз үміт- армандарын музыка тілімен жеткізді.Одан бергі Құрманғазы, Тәттімбет, Дәулеткерей, Абыл, Біржан сал, Ақан сері, Мұхит, Қазанғап, Дина, Сүгір және тағы басқа дарын иелері халқының бастан кешкен тауқымет – тағдырларын музыкамен суреттеп өтті.

Сөйтіп , халқымыздың музыкалық рухани қазына, мол мұрасы сан ғасырлар бойы басынан кешкен тұрмыс- тіршілігімен жұптаса

жалғасып келеді. Сендер, балалар, бүгінгі күннің ұрпақтары, сол ата-бабаларымыздан қалған асыл мұраларды көкейге тоқып , бойға сіңіріп өссеңдер,тарих тағлымы жалғаса бермек.

Музыкалық шығарма тыңдау:

Құрманғазының күйі « К і ш к е н та й »

Құрманғазының бірінші тырнақалды күйлерінің бірі – «Кішкентай» отызыншы жылдардың аяқ кезінде

шығады. Құрманғазы бұл күйді «кішкене інісінің үлкен ағасы - Исатайға арнауы» депті.

Сондықтан күй «Кішкентай» атанып кетсе керек.

Дауыс ашу жаттығуларын орындау.

* Дұрыс тыныс алу - әншілік өнердегі басты

алғышарттардың бірі, оларды үнемі орындау қажет.

Әндету:

Елім – ай.

1. Қаратаудың басынан көш келеді,

Көшкен сайын бір тайлақ бос келеді,

Елім – ай, елім – ай!

2. Қарындастан айырылған жаман екен ,

Қара көзден мөлтілдеп жас келеді ,

Елім – ай , елім – ай!

3.Мына заман қай заман? Қысқан заман .

Басымыздан бақ – даулет ұшқан заман .

Елім – ай, елім- ай.

4. Шұбырғанда ізіңнен шаң борайды,

Қаңтардағы қар жауған қыстан жаман .

Еліма – ай , елім – ай.

5. Бауырынан айырылған жаман екен ,

Күн бар ма екен көрісер есен – аман!

Елім – ай , елім –ай !

Қорытындылау:

* Тарихи оқиғаларға арналған ән – күйлерді ата.

* Аңызға құрылған қандай ән – күйлерді білесің?

* Халықтың тұрмыс – тіршілігіне , салт – дәстүріне

байланысты шыққан ән – күйлерді есіңе түсір.

Үйге тапсырма:

Халық әні «Елім – ай » жаттау, әндету.

Халық музыкасы дегеніміз не?

Қандай халық күйшілерін білесің?

Қазақ халық аспаптарын ата.

Бағалау: «5» - «4» - «3» -

Мерзімі: Ашық сабақ Сыныбы:

әңгімелеу, аспаптар үнің таныту,

олардың шығу тарихын білуге,

насихаттауға ,ұрпақтан - ұрпаққа

жеткізу, баланың бойына сіңіру.

Білімділік мәні: Халық әндерін , күйлерін тыңдау ,

талдау, насихаттау.

музыкалық сауаттылығын ашу, есту ,

есте сақтау қабылеттерін дамыту.

Тәрбиелік мәні: Оқушыларға халық музыкасы арқылы

ықыласын көтеруге ықпал ету, сахна

мәдениетін қалыптастыру , ой - өрісін кеңейту.

Сабақ типі: Жаңа сабақ., аралас сабақ.

Көрнекілігі: Аудио, видео, DVD, магнитафон таспалары,

ән тексті, суреттемелер, карточкалар.

«Атамұра» бағдарламасы бойынша.

-Иә, балалар біздің бүгінгі өтетің жаңа тақырыбымызды жазамыз.

- Қанекей қандай қазақтың ұлттық музыкалық аспаптарын білесіндер?(домбыра, қобыз,шертер, жетіген,асатаяқ , дауылпаз , даңғыра , дабыл,шаңқобыз , сыбызғы , сазсырнай , мүйіз сырнай , үскірік , ұран т.б)