Сабақтың тақырыбы: Ыбырай Алтынсарин әңгімелерінің тәрбиелік мәні. Сабақтың мақсаты: білімділік

Оқушылардың ойын бір ортаға топтау үшін мынадай ой тастаймын: - Біздің бүгінгі және ертеңгі, болашақтағы мақсатымыз не?

Балалар осы сұраққа мына түрде жауап береді:

- Оқу, білім алу. – Тәрбиелі, саналы азамат болу. – Өзімізден кейінгі ұрпақтарға үлгі - өнеге көрсету.

- Ол үшін не істеу керек? - Үлкенді тыңдап, кішіге қамқорлық көрсетіп, сабақты зейін қоя тыңдау керек.

- Біз ата – бабаларымыздың салт – дәстүрін жаңғыртатын, жаңалыққа ұмтылатын ізденімпаз оқушыларымыз!

Білімді мейірімді


Келер ұрпақ

намысты өнерлі

кішіпейіл инабатты

тату жігерлі

Әрдайым ізденіп оқып, Ыбырай Алтынсариннің өлеңдерінде айтып кеткен жақсы қасиеттерді бойымызға сіңірсек, келер ұрпақтың белсенді азаматы боламыз.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

Ыбырай Алтынсариннің өмірі мен шығармашылығы. Өлеңдерін жатқа айту. Өлеңдерінің сюжетіне сурет салу.

Слайдта Ыбырай Алтынсариннің суреттері, оқыған мектептері көрсетіледі.

ІІІ топ – «Ақылдылар». Ыбырайдың ұстаздығы, аудармалары туралы айтады.

І топ

1. 
   Ыбырайдың өлеңдерін жатқа айту. Әр топ – бір – бір өлеңнен.
   
2. 
   Әр топ Ыбырай өлеңдерінің сюжетіне салған суреттерін талдайды.
   
3. 
   Үй тапсырмасын «Ойлан, тап» бөлімі бойынша қорытындылаймыз. Әр топқа алты сұрақ қойылады:
   

2 Балқожа би кім? / Атасы/.

3 Қай жылы мектепке қабылданды? / 1850 жылы/

4 Ыбырайдың арман еткен мектебі қай қалада қай жылы ашылды?

5 Кімге жолдаған хатында 14 қазақ баласын оқытуға аш қасқырдай кіріскенін баяндайды? /Н.И.Ильминский/

6 Оның қандай шығармалары бар? / «Кел, балалар, оқылық», «Өзен», «Өнер – білім бар жұрттар», т.б./

ІІ топ

1Ыбырай қай жерде дүниеге келген? / Қостанай обл, қазіргі Алтынсарин ауд./

2 Ыбырай неге әкімшілік қызметтен гөрі мұғалім болуды армандады?

3 Ғалым, профессор В.В.Григорьевпен қай жылы қай жерде танысады? /1859 жылы, Орынборда/

4 Қай жылы Торғай облысы мектептеріне инспектор болып тағайындалады? /1879/

5 «Қазақ хрестоматиясын» жазудағы басты мақсаты не?

6 Ол қазақ балаларына алғаш қай жерде мектеп ашады? 1879/

Балаларға арнаған қандай оқулықтың авторы? /1879 жылы, Орынборда/

1 Ыбырай мектепті қай жылы аяқтап шығады? / 1857 ж./

2 1887 жылы қай жерде қыздар мектебін ашты? / Ырғыз/

3 «Қазақ хрестоматиясы» қай жылы қай жерде басылып шықты? /\

4 Қай жылы Омбыда тұңғыш мұғалімдер мектебі ашылды? /1881ж./

5 «Қазақ хрестоматиясын» жазуға не себеп болды? Ыбырайдың оны жазудағы мақсаты қандай?

6 «Қазақ хрестоматиясы» деп аталатын оқулығы қай өлеңімен басталады және қай жылы жарық көрді? / «Кел, балалар, оқылық»/.

Жаңа тақырыпты слайд арқылы түсіндіремін.

Жаңа сабақты бастамас бұрын сабақтың мақсаты мен құрылымын хабарлау.

«Қазақ хрестоматиясына» кірген әңгіме – новеллаларында Ыбырай жастарды еңбекті сүюге, оқу – өнерге ұмтылуға, Отанын, елін сүйетін патриоттық сезімге, талапты, жігерлі, кішіпейіл болуға үндейді. Жалқаулықты, қиянат жасауды , надандықты сынап, жас ұрпақты ондай әдеттерден аулақ болуға шақырады. Еңбекті сүю және қадірлеу – Ыбырай әңгімелерінің негізгі тақырыбы. Оны жазушы шағын әңгімелерде үгіт, өсиет түрінде берсе, кей шығармаларында халықтың қоғамдық санасын тәрбиелейтін реалистік суреттер арқылы бейнелейді.

Әңгімелеріне қысқаша тоқталып кетемін. Тірек – сызбалар арқылы оқушылармен біріге отырып әңгіме мазмұнына шолу жасап, түсінік қалыптастыру. Кейіпкерлерін ауызша атап көрсету. Үнтаспадан «Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш» әңгімесін тыңдау.

Еңбек пен өнер тақырыбына арналған әңгімелері	Адамгершілік тақырыбына арналған әңгімелері
«Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш», «Жан-жануарлар айтысы», «Бай баласы мен жарлы баласы», «Қыпшақ Сейітқұл», «Мұңсыз адам», «Лұқпан әкім», «Зеректік», «Білгеннің пайдасы», «Талаптың пайдасы», «Атымтай жомарт», «Силинші ханым», «Дүние қалай етсең табылады?», «Сәтемір хан», «Салақтық», «Надандық».	«Әдеп», «Әке мен бала», «Асыл шөп», «Бақша ағаштары», «Алтын шекілдеуік», «Қарға мен құрт», «Сауысқан мен қарға», «Тәкаппарлық», «Байұлы», «Бір уыс мақта», «Аурудан аяған күштірек», «Мейірімді бала», «Таза бұлақ», «Әділдік», «Өтіріктің залалы», «Жамандыққа- жақсылық», «Үш ұры», т.б.

Еңбекті сүюге

Оқу-өнерге ұмтылуға



Отанын, елін сүйетін патриоттық сезімге

Жігерлі




Ыбырай

әңгімелерінің

мақсаты



Кішіпейіл



Талапты



Надандыққа қарсы тұруға тәрбиелеу

Жалқаулыққа бой ұсынбау

Белгілі ғалым Қажым Жұмалиев «Ыбырай Алтынсарин қазақ әдебиетінде көркем әңгіменің негізін салушы, атасы болды. Көркем әңгімелердің композициялық құрылысын шебер етіп құруда да оның өзінше еңбегі бар» деп жазды.

ІҮ. Жаңа тақырыпты бекіту.

1. 
   «Әдебиет лотосы». Бұл бөлім бойынша әр топта оқушы – тексеруші сайланады. Әр оқушыға кесте парақшасы таратылады. Бұл кестеде Ыбырай әңгімелеріне талдау жасалады.
   

2. 
   «Өнерлінің өрісі кең...». Аталған Ыбырай әңгімелерінің бір эпизодын алып, әрбір топ өзінше кейіпкерлерді бейнелеп көрініс көрсетуге тырысады. Талап етілетін мәселе- әңгіменің негізгі идеясын, көздеген мақсатын жете таныту.
   
3. 
   Үш топқа үш түрлі тапсырма беріледі.
   

Ойтолғау. 1. Әңгімеден бойларыңызға қандай қасиет жинадыңдар, нені ұғып, нені үйрендіңдер? Әңгіме бізді неге, қандай қасиеттерге тәрбиелейді деп ойлайсыздар? Сол туралы өз ойларыңызды қысқаша жазыңдар. 2. Әңгімедегі нақыл, өсиет сөздердің мағынасын түсіндіріңіздер. Мысалы: «Молалы жерде су болады, сулы жерде ел болады», т.б.

Топтастыру әдісімен сабақты қорытындылау:

Ақын Ағартушы Педагог


Ыбырай

Алтынсарин

Жазушы Оқулық авторы

Ғалым Шағын әңгіме шебері

Ү. Қорытындылау. Ыбырай - жалаң үміттің емес, өз кезінің ең әсерлі, ықпалды жаңашыл жазушысы. Оқушы жастардан бастап, бүкіл халыққа пайдалы ең жақсы әдет – салттарды, өмірге тиімді кәсіп түрлерін, озат оқу – білімді, адамгершілік қасиеттерді сіңіру үшін күресті. Бұл мәселелер Ыбырай кезінің сол дәуір ұсынған ең келелі де керекті жаңа тілектері еді.

Ыбырай шашқан тәлім – тәрбие ұрығы зая кеткен жоқ. Ыбырай мектебі кейін қазақ ішінде білім ошағының жүздегкен жаңа орындарына негіз болды.