Сабақтың басы
Белсенді оқыту
2 мин
Тақырыпты ашу
|
«Жұбыңды тап» ойыны
1.Қиықшалар бойынша қышқылдардың формуласын құрастырыңыз:
2.Әр топ берілген қышқылдардың құрылымдық формуласын жазады:
Сызбанұсқа: Н – О
Бме = О
Н – О
1-топ: Н2SО3, НСІ
2-топ: Н2SО4, НF
3-топ: Н3РО4, Н2S
3.«Ой қозғау» Берілген қышқылдардың формуласы бойынша қандай ұқсастық пен айырмашылық байқалады?
Мына берілген қышқылдарды кестеге орналастырыңыз:
І-топ. НСІ, Н2S, Н3РО4
ІІ-топ. НВr, Н2SО4, Н3ВО3
ІІІ-топ. Н2СО3, НF, Н2SіО3
1 негізді
|
2 негізді
|
3 негізді
|
Оттексіз
|
Оттекті
|
|
|
|
|
|
|
|
Сабақтың ортасы
Кері байланыс
Саралау әдісі
|
(С)
қышқылдық оксидтен
тұздан (НСІ, НNО3)
бейметалдан оттексіз
қышқыл
Р2О5 + Н2О = NаNО3 + Н2SО4 = Н2 + СІ2 =
SО2 + Н2О = NаСІ + Н2SО4 = Н2 + S =
Қышқылдардың химиялық қасиеттері
Металл
(Н дейінгі)
тұз
сутек
+ = +
Қышқыл (НNО3 басқасы)
су
негіздік оксид
тұз
+ = +
негіз
тұз
су
+ = +
тұз (карбонаттар, сульфиттер)
тұз
су
газ
+ = + +
(ҚТ, К) Эксперименттік бөлім: . Мұғалім оқушыларға суретті көрсету арқылы оқушылардан ҚТЕ сұрайды ,тәжірибені демонстрациялайды Оқушылар көрген құбылысты картаға жазады:
Инструкциялық карта:
Тәжірибе
|
Не байқадыңдар?
|
Химиялық реакция теңдеуі
|
НСІ + Zn →
+ Cu →
|
|
|
CuО + НСІ →
|
|
|
НСІ лакмус + NаОН →
|
|
|
НСІ + Nа2СО3 →
|
|
|
Оқушылар оқулықты, планшеттерін пайдалана отырып, өз бетімен жұмыс жасайды.
Қышқылдардың қолданылуы:
Тамақ өнеркәсібі сірке, тұз қышқылы
Бояу, дәрі өндіру
(С)
Қышқыл
Минералды тыңайтқыштар
Мұнай өнімдерін
тазарту
Жуғыш заттар өндірісі
(Ж) Оқушылардың жеке жұмысы
1-топ
Венн диаграммасын сызыңыз.
Оттекті қышқыл Оттексіз қышқыл
Ұқсастығы
Берілген металдардың қайсысы күкірт қышқылымен әрекеттеседі: Мg, Нg, Nа, Аg. Сәйкес реакция теңдеуін жазыңыз.
.
2-топ
Мына берілген заттардың қайсысы тұз қышқылымен әрекеттеседі? Сәйкес реакция теңдеуін жазыңыз.
а) Hg ә) ZnO б) Fe(OH)3 в) AI г) CO2
Мына химиялық реакция теңдеулерін толықтырыңыз:
Са + ... → СаSО4 + ...
СаО + ... → СаСІ2 + ...
АІ(ОН)3 + ... → АІ(NО3)3 + ...
3-топ
Мына берілген реакция теңдеулерін жазып, түзілген қышқылдың атын атаңыз:
Күкірт (ІV) оксиді
Су
?
+ ++
Сутек
Күкірт
?
+ +
Мына теңдеулерді аяқтаңыз:
Fе + НСІ → Са(ОН)2 + Н2SО4 →
Сu + Н2SО4 → К2СО3 +НСІ →
Бағалау критериі:
|
Дескриптор:
|
-Қышқылдарды жіктей біледі
- олардың химиялық
қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін құрастырады
-тәжірибе арқылы күкірт қышқылының химиялық қасиетін анықтайды
|
-Қышқылдарды сутек атомы санына қарай,оттекті,оттексіз қышқылдарды жіктейді;
-металдардың кернеу қатарын пайдалана отырып, қышқылдардың металдармен әрекеттесу теңдеуін жазады.
жәй және күрделі заттармен әрекеттесуін жаза біледі;
-тәжірибеде байқаған құбылыстарын айиады.
|
«ДЖИГСО»
(Т) Сабақ соңында әр топ тапсырманы оқып, өз ойларын қосып постер қорғайды.
Экологиялық проблема
«Қышқыл жаңбырлар және олардың қоршаған ортаға әсері»
Қазіргі күнгі экологиялық мәселелердің бірі – қышқылды жаңбыр. Жаңбыр суы ең таза сулардың бірі болуы керек, бірақ олай емес. Атмосфера құрамына енген өндіріс қалдықтары – күкірт диоксиді және азот оксиді ондағы ылғалмен әрекеттесіп, күкірт және азот қышқылдарын түзеді. Нәтижесінде жерге жауатын жаңбыр мен қар қышқылданады, әдетте рН мәні 5,6-дан төмен жауын-шашынды қышқыл жаңбырлар деп атайды.
Қышқылды жаңбыр көлдердегі судың да қышқылдылығын арттырады. Канада, Швеция, Финляндияның оңтүстігіндегі көлдердің қышқылдылығы жылдан-жылға артып барады.
Көлдің қышқылдануы және ауыр металл иондарымен ластануы балықтардың ұрықтанып көбеюіне ғана қауіп туғызып қоймай, ол планктондардың, балдырлардың және басқа тіршіліктердің жойылуына әрі адам денсаулығына да әсерін тигізеді.
Қышқылданған сулар металл құбырлармен аққан кезде металдарды ерітеді, олардың улы иондары пайда болады. Нью-Иорк аумағынан алынған қышқылды суды қорғасын ыдысқа құйып, бір түн қойғанда металл иондарының мөлшері тиісті мөлшерінен асып кеткен.
Жаңбыр тамшыларында еріген күкірт қышқылы атмосферада тұман түзіп, адамдардың аллергиямен және басқа аурулармен науқастануына мүмкіндік туғызады.
Қышқылды жаңбыр орасан зиян келтіретін болса,
оны болдырмаудың қандай жолдарын ұсынар едіңіз?
Қазіргі химияның міндеті қалдықсыз өнім шығару. Ендеше атмосфераға шығарылатын күкірт оксидтерін сіңіріп алатын қондырғылар табу, оны сол жерде сумен қосып, күкірт қышқылын алу.
Қазақстандағы жауын-шашынның құрамындағы қышқылдардың, әр түрлі элементтердің, олардың қосылыстарының ағзаға, өсімдікке, жануарларға, адам денсаулығына әсерін зерттейтін қазіргі заманғы ең озық құралдармен жабдықталған зертханалар салып зерттеу, сонымен бірге атмосфераның ластануына жол бермеу.
|
электронды оқулықтан тәжірибелер
|
