Сабақтың таұырыбы: Карбон қышқылдары О

жүктеу/скачать 191,7 Kb.

Дата	06.05.2020
өлшемі	191,7 Kb.
	#66364
түрі	Сабақ

Байланысты:
Карбон қышқылы

Сабақтың таұырыбы: Карбон қышқылдары О

Карбон қышқылдары дегеніміз: Молекуласында карбоксил топ – СООН немесе С

ОН
О

Карбон қышқылдарының жалпы формуласы: R- СООН немесе С

ОН

Физикалық қасиеттері. Қаныққан карбон қышқылының алғашқы үш мүшесі: құмырсқа, сірке және пропион қышқылдары өткір иісті, сұйық заттар, суда ерімейді. Май қышқылының жағымсыз иісі бар, суда нашар ериді, жоғарғы карбон қышқылдары С₁₀-нан бастап қатты заттар. Гомологтық қатарда молекулалық массаларының өсуіне қарай суда ерігіштігі кемиді, қайнау температуралары өседі. Құрамында бірдей көміртек атомдары бар спирттер мен карбон кышқылдарының қайнау температураларын салыстырайық. Спирттерге қарағанда сәйкес карбон қышқылдарының қайнау температуралары едәуір жоғары. Олардың қайнау температураларының жоғары болу себебі, екі карбон қышқылы арасында молекулааралық сутектік байланыс түзіліп, димерленеді. Карбон қышқылы молекулалары арасында біреуінің оттек атомы мен екіншісінің гидроксил тобындағы сутек атомының арасында екі сутектік байланыс түзіледі.
Номенклатура бойынша атау беру:

Қышқылдарды атау барысында карбоксил топ жағынан нөмірлейді.

Мысалы:

6 5 4 3 2 1

CH₂–CH₂ –CH – CH₂– CH₃- CООН – Аталуы:4-пентил, 6-бутил гексан қышқылы

| |

С₄Н₉С₅Н₁₁

Химиялық қасиеттері

Карбон қышқылдарының қышқылдық қасиеті карбоксил тобына байланысты.

СН₃СООН « СН₃СОО^- + Н⁺ (1)

Көміртегі атомының электрон бұлттары оттегі атомына қарай ығыстырылған.

Сондықтан көміртегі атомы оң зарядталып, көрші гидроксил тобындағы оттегі атомының электрон бұлттарын өзіне тартады. Сөйтіп, гидроксил тобындағы оттек пен сутектің арасындағы байланыс әлсірейді, бұл сутек ионының бөлінуіне әкеліп соғады, (1) теңдеуде көрсетілгендей. Құмырсқа қышқылы (К_D = 10^-4) қалған карбон қышқылдарына қарағанда күштірек, қалған қышқылдар үшін К_D = 10^-5.

1. Тұз түзу. Карбон қышқылдары металдармен, сілтілермен, карбонаттармен әрекеттесіп тұздар түзеді:

2RCOOH + Mg → (RCOO)₂ Mg + H₂↑

RCOOH + NaOH → RCOONa + H₂O

2RCOOH + Na₂CO₃→ 2RCOONa + CO₂ ↑ + H₂O

Мысалы: СН₃СООН + Мg → (CH₃COOH)₂Mg + H₂ ↑

магний ацетаты

2. Күрделі эфир түзу. Карбон қышқылдары спирттермен әрекеттесіп, күрделі эфирлер түзіледі, су тартатын концентрлі күкірт қышқылы қатысады.


сірке қышқылы	метанол	метилацетат

3. Амидтер түзу:

а) Карбон қышқылының аммоний тұзын қыздырғанда амид, су түзіледі.

ә) Карбон қышқылдарының хлорангидридтері аммиакпен әрекеттескенде амидтер түзіледі.

СН₃СОСl + NH₃ → CH₃CОNH₂+ HCl

4. Галогендеу реакциясы. Карбон қышқылдары галогендермен орын басу реакциясына түседі. Орын басу реакциясында карбоксил тобына жақын жердегі сутегі атомы галоген атомына ауысады.

5. Ангидридтер түзу. Карбон қышқылының екі молекуласы қосылып, ангидридтер түзеді, қышқылды дегидратациялап Р₂О₅ қатысында:

2СН₃СООН → (СН₃СО)₂О + Н₂О

6. Тотықсыздандыру реакциясы. Күшті тотықсыздандырғыш (LiAIH₄) әсерінен карбон қышқылдары спирттерге дейін тотықсызданады.

Қаныққан бір негізді карбон қышқылдары өсімдіктерде бос күйінде немесе күрделі эфир күйінде кездеседі.

7. Тотығу реакциясы. Монокарбон қышқылдары тотықтырғыштар әсеріне берік, тек құмырсқа қышқылы көмір қышқылын түзіп, тотығады.

Құмырсқа қышқылы құрылысының ерекшелігіне байланысты тотықсыздандырғыш қасиет көрсетеді, альдегидтер тәрізді «күміс айна» реакциясын береді.

Құмырсқа қышқылының тағы бір ерекше қасиеті – оның концентрлі күкірт қышқылымен қыздырғанда айырылуы:

жүктеу/скачать 191,7 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: