Сабақтың тақырыбы: Күкірттің қосылыстары. Күкіртсутек

1. 
   Кезең.
   

2. 
   Бірінші бөлігім тасқын су, екінші бөлігім мал құлағына салынатын белгі. (Селен)
   

2-Кезең. Ыстық орындық.(Екі топқа 5 сұрақтан оқылады.)

үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

1.Периодта бейметалл элемент атомының ядро заряды ?(Біртіндеп өседі)

2.Бейметалдардың тотықтырғыш қабілеті неге байланысты?(Электртерістіліктің сан мәндеріне)

3.IV топтың негізгі топша элементтерін ата? (оттек, күкірт, селен,теллур.полоний)

4.Азот топшасындағы бейметалдардың сыртқы қабатында қанша электрон бар? (5электрон)

5.Бейметалл атомдарының сыртқы деңгейінің электорн саны? (3-тен көбірек, 4-8 электрон)

6.Ауаның құрамындағы азоттың мөлшері? (78)

7.Табиғаттың ең қымбат қазынасы? (су)

8. H₂, O₂, N₂ газдарының кристалдық торлары?( Молекулалық)

9. Көміртек пен кремний кристалдық торы? (Атомдық)

10.Кремний жер қыртысында таралуы жағынан нешінші орын алады?(2)

III.Мағынаны ашу. Негізгі бөлім. Жаңа сабақ.

I.Күкірт атомының құрылысы:

Периодтық жүйеде орны ІІ период,VІА

Күкірт атомындағы электрондардың орналасуы.

+16 S )2e)8e)6e

Күкірт атомының электрондық формуласы

1s²2s²2p⁶3s²3p⁴

II.Табиғатта кездесуі. Күкірт бірнеше мыңдаған жылдар бойы адам пайдаланып келе жатқан элементтің бірі. Ол табиғатта бос күйінде және қосылыс түрінде кездеседі. Құрамында күкірті бар минералдың бірі- сульфиді минералдар, мысалы, қорғасын жылтыры PbS, мыс жылтыры Cu₂S, күміс жылтыры Ag₂S, мырыш алдамышы ZnS, пирит FeS немесе темір колчеданы және халькопирит CuFe₂S , екіншісінен- сульфатты минералдар деп атауға да болады. Олар гипс CaSO4*2H₂O, барит BaSO₄, мирабилит Na₂SO₄*10H₂O, кизерит MgSO₄*H₂O, каинит KCl*MgSO₄*3H₂O. Күкірт қосылыстары таскөмір мен мұнай құрамындада болады. Құрамында күкірті бар кен орындары Қазақстанның Орталық Оңтүстік және Шығыс аудандарында көптеп кездеседі. Атырау, Ақтау, Ақтөбе жерінде өндірілетін мұнай мен газдың құрамында күкіртті қосылыстар мол болады.

III.Физикалық қасиеттері Күкірттің бірнеше аллотропиялық түрөзгерісі бар. Олар кристалдық түрдегі ромбты және моноклинді күкірт, аморфты, иілімді күкірт деп аталады. Кәдімгі температурада ромбты күкірт тұрақты болғандықтан, табиғатта көбінесе осы түрі кездеседі. Ол иіссіз, суда ерімейтін сары түсті, морт сынатын кристалл. Күкірт атомындағы жұптаспаған екі электрон есебінен күкірт атомы бір-бірімен байланысып, ашық тізбекті S₂,S₆ молекулаларын түзе алады. S₈ тізбегі тәжге ұқсас тұйықталған жабық циклді ромбты пішінде болады. Ол 119 ⁰С-та балқиды да сары қоңыр түсті сұйықтыққа айналады. Одан әрі қыздырғанда молекуладағы атомдар саны азая бастайды да ашық тізбекке айналады.

S₈→S₆→S₄→S₂

Күкірт кәдімгі иірімді түрөзгеріске көшеді. Күкірт күкіртті көміртекте СS₂ оңай ериді, кейбір органикалық еріткіштерде аздап ериді.

IV.Химиялық қасиеттері Күкірт химиялық реакция кезінде әрі тотықтырғыш, әрі тотықсыздандырғыш қасиет көрсетеді. Енді күкірттің оттекпен әрекеттесуін тотығу тотықсыздану тұрғысынан қарастырайық.

1.Күкірт оттекте көгілдір жалын түзе жанып, күкірт диоксидін SО₂ түзеді.

S⁰ + O₂⁰ = S⁺⁴O₂^-2

тотықсыздандырғыш S⁰ -4e = S⁺⁴ 4 1 тотығады

тотықтырғыш O⁰₂ + 2*2e = 2O ^-2 4 1 тотықсызданады

Мұнда күкірт тотықсыздандырғыш қызметін атқарады.

2. Күкірт металдармен жоғары температурада әрекеттесіп, сульфидтер түзеді.

Қайнап жатқан күкірт буында металдық мыс жинап , мыс (II) сульфидіне айналады.

S⁰ + Cu⁰ = Cu²+S^2-

3.Күкірт сутекпен әрекеттескенде тотықтырғыш қасиет көрсетеді. Нәтижесінде күкіртсутек түзеді.

S⁰ + H⁰2 = H₂ S ^-2

H20 – 2 *1 e- = 2H+ 2 1 тсш тотығады

FeS + 2HCl = Fe Cl₂ + H₂S ↑

Сульфидтердің көпшілігі суда ерімейді. Суда еритін сульфидтер сілтілік металл тұздары Na₂S, K₂S .Күкіртсутек қышқылы мен оның тұздарына қорғасын (II) нитраты анықтағыш реактив болады.

Екі сынауыққа аздап күкіртсутек қышқылының H₂S және натрий сульфидінің Na₂S ертіндісін қосып, үстіне 1-2 тамшы қорғасын (II) нитратын құйса, қорғасын (II) сульфидінің PbS қара түсті тұнбасы түзіледі.

H₂S + Pb(NO₃)₂ = 2 HNO₃+PbS↓

Na₂S + Pb(NO₃)₂ = 2 NaNO₃ + PbS↓

S^-2 + Pb ²⁺ = PbS↓

Қорғасын сульфиді суда да , күшті қышқылда да ерімейді.

Күкіртсутектің емдік қасиеті де бар.Кейбір күкіртсутекті арасан суларымен ревматизм сырқатын емдейді.Сульфидтердің көпшілігі ашық түсті болуына байланысты түрлі түсті бояулар алу үшін қажет.Мысалы, сынап, (II) сульфиді HgS ашық қызыл түс, кадмий сульфиді CdS ашық сары түс береді.Тері илеуге натрий сульфиді пайдаланылады.

Венн  диаграммасы

SO₂ SO₃
Өзіне тән иісі бар,түссіз газ,суда жақсы ериді.

Кәдімгі жағдайда ұшқыш, түссіз сұйықтық, ауада түтінденеді,суда жақсы ериді.

Өзгерісті  жүзеге асыру
1)S →SO₂→SO₃→H₂SO₄ 2)S→H₂S→S→FeS

1)S+O₂=SO₂ 1)S+H₂=H₂S

2)2SO₂+O₂=2SO₃ 2)2H₂S+SO₂=3S+2H₂O

3)SO₃+H₂O= H₂SO₄ 3)S+Fe=FeS

1.Күкірт қышқылындағы күкірттің массалық үлесі қанша екенін тап.

Бер.

Mr(H₂SO₄)= 98г W=32/98*100%=32,65%

H₂S^-2, K₂S^-2, S⁺⁴O₄, S⁺⁶O₃,SO₂,PbS,H₂SO₄,HgS.

Ол атмосфералық су буында еріп, күкіртті және күкіртқышқылдары радикалдар қатысында біртіндеп түзіледі SO2 +O2 +OН- → SO3 + HO˚2 → H2 SO4

Қышқыл жаңбырлардың әсерінің бірі –ағаштардың өлуі, ал олардың табиғи суларға түсуі нәтижесінде балықтар өледі. Бұл өз кезегінде балықпен қоректенетін басқа жануарлардың түрлеріне де әсерін тигізеді. Қышқыл жаңбырлар әртүрлі құрылыстарды бұзып оларды коррозияға ұшыратып, қайтымсыз жағымсыз бұзылыстарға әкеліп соқтырады.

Қоршаған ортаның қышқыл жаңбырлармен ластанбауы үшін қышқыл түзгіш газдардың атмосфераға түсуін болдырмау керек. Өндірістік газ қалдықтарын тазартуды қалдық газдарды жуу арқылы жүзеге асыруға болады/химиялық/, бірақ бұл әдіс қымбат болып табылады. Ад жаңа әдістер, биологиялық /бактериалды бақылау/ әлі талқылану үстінде.