Сабақтың тақырыбы: Көміртек Сабақтың мақсаты

1. 
   Жер бетінде кездесетін элементтердің миллионері болып саналатын көміртек туралы терең мағлұмат беру. Интернет желісі бойынша алынған мәліметтер оқушы саласы мен ой өрісіне ықпал етеді.
   
2. 
   Оқушыға кез келген білім саласын меңгертудің тиімді, жеңіл жолдарын тауып, жұмыс істей білуге үйрету.
   
3. 
   Бәйге қызығын арттыру, пәнаралық және пәнішілік білім-біліктерін дамыту.
   

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі.
   
2. 
   Үй тапсырмасын сұрау.
   

1. 
   Қанша бейметалл элемент бар? Олардың Д.И Менделеевтің периодының кестесіндегі орнын көрсетіңіздер.
   
2. 
   Қандай бейметалл элементтер оргоногендер қатарына жатады.
   
3. 
   Бейметалдардың электрон тартқыштығы, электр терістігі, тотықтырғыш қасиеттері периодтарда және топшаларда қалай өзгереді?
   
4. 
   Бейметалдардың кристалдық құрылымындағы атомдар арасында химиялық байланыс қандай?
   
5. 
   Қандай оксидтер тұз түзбейтіндер деп аталады?
   

3. 
   Жаңа сабақ.
   

а) көміртектің периодтық жүйедегі орны

ә) қасиеттері

б) кристалл тор құрылысы

1. 
   Д.И Менделеевтің периодтық жүйесі.
   
2. 
   Кесте
   
3. 
   Көміртектің түрлі модификацияларының құрылыс сызбасы.
   

«Жұмбақ тас» слайды бойынша оқушылар жұмыс жүргізеді. Көміртек – тіршілікке тірек, өмірге өзек элементтердің бірі. 1781 жылы француз ғалымы А. Лавузьенің «жай денелер кестесі» деген еңбегінде көміртекті латынша «карбонеум, карбо-көмір» деп жазған.

Орысша «углерод» «көміртек» деген атауды аудармашы Р. Бөкейханов пайдаланады.

С – ІІ период, ІV топ, негізгі топшада орналасқан, реттік нөмірі-6. Аr- 12. Валенттілігі ІІ, ІV. Тотығу дәрежесі 4, 0, +2, +4. Қалыпты жағдайда көміртек химилық инертті. Температураны жоғарылатқанда оның әрекеттесу қабілеті күшейеді. Су буларын қыздырылған көмір немесе кокс арқылы өткізгенде «су газы» деп аталатын сутекпен көміртек (ІІ) оксидінің қоспасы алынады:

С + Н₂О – СО + Н₂ Н=132 кдж

1000 С-дан төмен болғанда, көміртек СО2 газына дейін тотығады: С + 2Н₂О – СО₂ + 2Н₂

Жоғары температурада көміртек (кокс) металдармен әрекеттесіп карбидтер түзеді.

Кальций карбидін ацетилен алу үшін қолданады:

СаС₂ + Н₂О – Са(ОН)₂ + С₂Н₂

Адсорбция. Көмірдің адсорбцияның қабілеті жоғары. Адсорбция дегеніміз – көмірдің немесе басқа қатты сұйық заттардың өз бетінде газ, бу немесе еріген заттардың сіңіру қабілетін айтады.

Тәжірибе. Активтелген көмірді сия ерітіндісіне қосып шайқап сүзіп көреміз, фильтратта түссіз сүйықтық су қалады. Себебі еріген сия молекулаларын көмір сіңіріп алады.

Көміртектің қасиеттеріне сүйеніп атом құрылысын біліп шығуға мүмкіндік туады. Алдымызда тұрған көмір, алмаз әшекейлері мен графит стержендерін «туысқан ағайындар» деп атауға болады ма деген сұраққа жауап іздедік.

Қойылған сұрақтың шешу жолдары:

• 
  Физикалық денеге жататын бұл заттардың құрамын анықтау;
  
• 
  Кристалл тор құрылысын оқып білу;
  
• 
  Зат қасиеттерімен танысу.
  

Бұл кестеден кейін оқушылар бастапқы сұраққа жауап ала алады, яғни алмаз да, графит те бір элементтен тұратын «туысқан ағайындар».

Кесте бойынша оқып білгеніміздің мазмұнына тоқтала кетсек:

Көміртектің түрлі модификацияларының құрылыс сызбасы: Көміртек атомының электрон орбитальдары әртүрлі геометриялық пішінде болады. Ол электрон орбитальдарының гибридизациялану дәрежесіне байланысты: тетраэдрлі-sp3-гибридизация, тригоналды- sp2-гибридизация, диогоналды-sp-гибридизация болып бөлінеді.