Сабақтың тақырыбы: Механикалық қозғалыс. Денелердің қозғалысын сипаттау тәсілдері. Сабақтың мақсаты

Оқушыларға дене импульсі және импульстің сақталу заңы туралы толық түсінік беру.

Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту.

Оқушыларды бірізділікке тәрбиелеу

2.Жаңа сабақты түсіндіру

3.Жаңа сабақты бекіту

4.Үйге тапсырма беру

Денелердің механикалық қозғалысын сипаттайтын физикалық шамаларға дене импульсі жатады.

Жылдамдық вектор болғандықтан, оның массасына көбейтіндісі де вектор болып табылады, яғни дене импульсі – векторлық шама. Импульс әрқашан жылдамдықтың бағытымен бағытталады, SI жүйесіндегі бірлігі секундына килограмм метр .

«Мен ойлай аламын, демек, мен бармын» деген тұжырымын өзінің философиясының негізгі принципі санаған француз ғалымы Рене Декарт «импульс ұғымын енгізген болатын». Алайда, Декарт бұл шаманы «қозғалыс мөлшері» деп еді. Ол кезде масса ұғымы физикада қалыптаспаған, сондықтан, ол импульсті дене шамасы мен оның жылдамдығының көбейтіндісі деп анықтады. Бұл анықтаманы И. Ньютон нақтылай түсті, алайда ол да Декарт сияқты бұл шаманы «қозғалыс мөлшері» деп атады. Импульс термині кейінірек енгізілді.

Уақыттың аралығы ішінде күшінің әрекеті салдарынан дене импульсі өзгереді демек:

Мұндағы дене импульсінің өзгерісі. шамасын күш импульсі деп атайды.

Күш импульсі де векторлық шама болып табылады. Күш импульсі векторының бағыты әрекет етуші күш бағытымен сәйкес келеді.Күш импульсінің SI жүйесіндегі бірлігі – Ньютон*секунд.

Бұл ұғымдарды пайдалана отырып, Ньютонның екінші заңын импульстік түсінік тұрғысынан былайша тұжырымдауға болады: дене импульсінің өзгерісі күш импульсіне тең.

Импульстің сақталатынына тарихта бірінші болып Р.Декарт назар аударады. Өзінің белгісіз оқырманға жіберген хаттарының бірінде ол: «Ғалам кеңістігінде, барлық пайда болған материяда ешқашан артпайтын әрі азаймайтын қозғалыс мөлшері бар деп санаймын, егер бір дене екінші денені қозғалысқа келтірсе, онда ол екінші денеге қанша қозғалыс берсе, сонша қозғалысын жоғалтады», - деп жазды.

Алынған теңдікке көңіл аударып, мына қорытындыға келеміз: өзара әрекеттескенге дейінгі жүйе импульсі өзара әрекеттескенге дейінгі жүйе импульсі өзара әрекеттескеннен кейінгі жүйе импульсіне тең.

Импульстің сақталу заңы және ол былайша оқылады:

тұйық жүйеде өзара әрекеттесетін денелер импульстерінің векторлық қосындысы өзгеріссіз қалады.

Сабақты бекіту сұрақтары

1.Импульстің сақталу заңының мәні неде?

2.Денелердің соқтығысуы негізінде импульстің сақталу заңы қалай көрініс табады?

Үйге тапсырма беру. 12, 13-оқу.

Сыныбы: 10 Күні:05.09.08ж Мұғалімі: Маманова

Сабақтың тақырыбы: Қозғалыстың тәуелсіздік принципі. Еркін түсу. Ауырлық күші әсерінен дененің қозғалысы.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік:

Оқушыларға қозғалыстың тәуелсіздік принципі, еркін түсу , ауырлық күшінің әсерінен дененің қозғалысы туралы толық мағлұмат беру.

Оқушылардың алған білімдерін толықтырып, ой-өрістерін дамыту.

Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақтылыққа тәрбиелеу.

1. 
   Ұйымдастыру
   
2. 
   Жаңа сабақты түсіндіру
   
3. 
   Сабақты бекіту
   
4. 
   Үйге тапсырма
   

Вертикаль жоғары лақтырылған дененің қозғалысын қарастырайық. Лақтыру нүктесін координаталар басы ретінде аламыз. Сонда дененің координатасы :

ал жылдамдық

заңы бойынша өзгереді.

Бұл теңдеулер дененің тек ең жоғарғы нүктеге дейінгі қозғалысын ғана емес, вертикаль жоғарғы лақтырылған дененің барлық қозғалысын сипаттайды. Шынында, бұл теңдеулерді жазғанда математикаға жүгінеміз, теңдеуге t-нің кез келген мәнін қоюға болады.

Итальяндық физик Г.Галилей алғаш рет Жер бетіндегі еркін түсу үдеуін анықтады. Ол атақты Пиза мұнарасынан массалары әр түрлі денелерді лақтыра отырып , осы денелердің 9,8 м/с2-қа тең бірдей үдеумен құлайтынын есептеді. Бүкіләлемдік тартылыс заңын қолданып, ағылшынның ұлы физигі И.Ньютон Жер бетіндегі еркін түсу үдеуін есептеді. Ол шама 9,8 м/с2-қа тең болып шықты.

1. 
   Қандай қозғалыс еркін түсу деп аталады?
   
2. 
   Еркін түсу қозғалыстардың қай түріне жатады?
   
3. 
   Қозғалыс пен траектория теңдеулерінің айырмашылығы неде?
   

Оқушыларға зертханалық жұмысты түсіндіру және орындату.

Оқушылардың физикадан алған білімдерін толықтыру, ой-өрістерін дамыту;

Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақтылыққа тәрбиелеу.

1.Ұйымдастыру

2. 
   Зертханалық жұмысты орындату
   
3. 
   Сабақты бекіту
   
4. 
   Үйге тапсырма
   

Горизонталь бетте көкжиекке әр түрлі бұрыш жасай оқ атқанда оның ұшу қашықтығы мына формуламен өрнектеледі:

Бұл формуладан оқтың -қа дейін ұшу бұрышын өзгерткенде оның ұшу қашықтығы әуелі кейбір мәнге дейін артады да, сосын нөлге дейін кемитіні көрінеді.

Ж ұ м ы с т ы ң о р ы н д а л у т ә р т і б і

1. 
   Дәптерге өлшеулер мен есептеулер нәтижесі жазылатын кесте дайындаңдар.
   

1. Қай бұрышпен атқанда шариктің ұшу қашықтығы ең үлкен мәнге ие болады?

2.Қай бұрышпен атқанда ұшу қашықтықтары шамамен бірдей және осы бұрыштардың қосындысы неге тең? Бұл ұшу қашықтығын анықтайтын формуламен сәйкес келе ме?

Үйге тапсырма беру: Қайталау

Сыныбы: 10 Күні:10.09.08ж Мұғалімі: Маманова

Сабақтың тақырыбы: Галилей түрлендірулері. Инерциялық санақ

жүйелері. Механикалық қозғалыстың

салыстырмалылығына есептерді шешу.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік:

Оқушыларға Галилей түрлендірулері туралы толық мағлұмат беру.

Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту;

Оқушыларды адамгершілікке, адалдыққа тәрбиелеу.

1. 
   Ұйымдастыру
   
2. 
   Үй тапсырмасын сұрау
   
3. 
   Жаңа сабақты түсіндіру
   
4. 
   Үйге тапсырма
   

а/ Жүзгіштің жағдайын бұдан әрі қиындата түейік. Жүзгіш әлсіз, оның υ суға қатысты жылдамдығы ағыс жылдамдығынан екі есе кіші, яғни U=2υ болсын. Ол қанша тырысса да, ағыс оныалып кетеді. Ағыстың ығыстыруы аз болу үшін ол жағаға қатысты қандай 𝛂 бұрышын таңдауы керек? Осы кезде оны қанша қашықтыққа алып кетеді?

υ=