Қорытынды. ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4-сабақ
1-тапсырма. «Қарлы кесек » оқыта үйрету ойыны
Бұл кезеңде сынып оқушылары топтасып жұмыс жасайды
Оқушыларды ойынның жоспары, мақсатымен таныстыру (әр топ мүшелеріне бірнеше сұрақ қойылады).
І - топ.
1.Көкқасқа шегіртке неге өте қауіпті зиянкес жәндік болып саналады?
2. Толық түрленіп даму дегеніміз не?
3. Имаго -дегеніміз не?
4. Бунақденелерді зерттейтін ғылым саласы?
5. Бунақденелердің табиғаттағы маңызы?
ІІ - топ.
1. Бунақденелердің зияны
2.Бунақденелердің тыныс алу мүшесі
3.Шала түрленіп даму дегеніміз не?
4. Бунақденелілердің зәршығару мүшесі
5.Бунақденелілердің ми бөліктері
2-тапсырма. Сандық диктант 1 – “ иә”
0- “ жоқ”
1. Бунақденелілер буынаяқтылар типіне жатады
2. Дене бөлімдері: баскөкірек және құрсақ
3. Демтүтік арқылы тыныс алады
4. Масаның ауыз мүшесі-кеміріп-жалаушы.
5. Толық түрленіп даму 4 сатыдан тұрады.
6. Имаго-дернәсілдің бір түрі.
7. Инелік толық түрленіп дамиды.
8. Қанқыз –зиянды жәндік.
9. Жаяушегірткелер -қанатсыз дернәсілдер
10. Энтомология –бунақденелілерді зерттейді
Диктант жауаптары:
1-1, 2-0, 3-1, 4-0, 5-1, 6-0, 7-0, 8-0, 9-1, 10-1
3-тапсырма. «Жүйелеуге кім жүйрік?»
Бунақденелілер систематикасын құру. Алдымен бунақденелілер систематикасын құрмас бұрын өткенді еске түсіре отырып, мына сұрақтарға жауап береміз.
Патшалық нешеге бөлінеді? Бунақденелілер қандай патшалыққа жатады?
2. Бунақденелілер қандай типке біріктіріледі?
3. Буынаяқтылар класы нешеге бөлінеді?
4. Бунақденелілер неше класс тармағына бөлінеді?
5. Бунақденелілер қандай белгілеріне қарай отрядқа бөлінеді?
6. Ұқсас түрлер неге біріктіріледі?
7. Жүйелеудегі ең кіші өлшем бірлікті ата.
Мына бунақденелілерді жүйелейміз: бал ара, зауза қоңызы
Патшалық: жануарлар
Типі: буынаяқтылар
Класы: бунақденелілер
Класс тармағы: қанаттылар
Отряды: жарғаққанаттылар
Туысы: аралар
Түрі: бал арасы
Патшалық: жануарлар
Типі: буынаяқтылар
Класы: бунақденелілер
Класс тармағы: қанаттылар
Отряды: қатқылқанаттылар
Туысы: қоңыздар
Түрі: зауза қоңыз
«Ойлан тап» кезеңі
Суретте берілген бунақденелердің ауыз құрылысының ерекшеліктерін анықтаңдар.
№5 Зертханалық жұмыс
Тақырыбы: «Бау-бақша зиянкестерінің жинақтамасын зерттеу» (демонстрация)
Мақсаты. Бақшаға зиянын келтіретін баунақденелілерді зерттеу
Құрал-жабдықтар: Бау және бақша зиянкестерінің жинақтамасы
Жұмыс барысы.
1. Бунақденелілер қалай көбейеді?
2. Бунақденелілердің сыртқы құрылысын қарап, дене бөлімдерін тап. Оларды суретке жаз.
3. Қарастырылған буынаяқты жәндіктердің 3 класының өкілдерін салыстыра отырып, кестені толтыр.
Класс
|
Дене бөлімдері
|
Аяқтарының саны
|
Зәр шығару жүйесі
|
Қан тарату жүйесі
|
Көзі
|
Шаянтәрізділер
|
Баскөкірек пен құрсақ
|
-
|
Бездер арқылы
|
Ашық
|
Көру мүшесі дамыған
|
Өрмекшітәрізділер
|
Баскөкірек пен құрсақ
|
8 аяқ
|
Сатанбез және мальпигий тамырлары
|
Ашық
|
Көздері қарапайым
|
Бунақденелілер
|
Бас, көкірек, құрсақ
|
6 аяқ
|
Малпигий түтікшелері
|
Ашық
|
Жай және күрделі құрылысты көздер
|
Қорытынды жаса: қандай белгілеріне байланысты бұл жәндіктер бір типке біріктірілген: __________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Үйге тапсырма § Оқып келу. №1 бақылау жұмысына дайындалып келу.
Бағалау.
Үлестірме парақшалар беру.
Отряд
|
Өкілдері
|
Қанаттарына сипаттама
|
Ауыз аппараттарының типі
|
Даму типі
|
Турақанаттылар
|
Азиаттық шегіртке, шекшек, бұзаубас
|
Жұп. Бірінші жұбы-жарғақ қанат, тура қанаттың астына орналасады. Көлденең жүйкелі қанат.
|
Кеміруші
|
Толық емес
|
Теңқанаттылар
|
Бітелер, қалқаншалылар
|
Бірдей жүйкелеген қанаттары жұп. Көп жағдайда бірінші жұбы дамыған.
|
Тұмсығымен шаншып сорушы
|
Толық емес
|
Шалақатқыл-
қанаттылар немесе кандалалар
|
Су кандаласы, төсек кандаласы
|
Жұп. Бірінші жұбы қысқарған немесе мүлде жоқ, екіншісіне қарағанда тығызырақ
|
Шаншып сорушы
|
Толық емес
|
Қатқыл-
Қанаттылар немесе қоңыздар
|
Колорад қоңызы, қиқоңыз, қанқыз
|
Жұп. Қан түсті, қатты да қатқыл. Екінші жұбы жарғақты.
|
Кеміргіш
|
Толық жетілу
|
Қабыршаққанаттылар немесе көбелектер
|
Орамжапырақ,ақшыл ақкөбелек, тұт көбелегі, қаракүйе
|
Жұп. Қанаты қабыршақты, жүйкеленуі торлы.
|
Көбінесе кеміруге бейімделген
|
Толық айналым: жұмыртқа,
дернәсіл,
қуыршақ
|
Қосқанатталар
|
Маса, шіркей, көкбас, сона, бөгелек
|
Бірінші жұп торлы жүйкелеген, жарғақты қанат.
|
Шаншып сорушы немесе жалаушы
|
Толық түрленіп даму
|
Жарғаққанаттылар
|
Бал арасы, астық қиғы, шаншар
|
Екі жұп жарғакты, мөлдір торлы жүйкелі
|
Кеміруші, жалап кеміруші
|
Толық түрленіп даму, құрт тәрізді дернәсіл
|
Сынып: 7 «Ә» пәні: Биология күні: 17.10.16
|
Тақырыбы
|
Бунақденелілер класы
|
Білімділік мақсаты:
дамытушылық:
тәрбиелік:
|
|
Сабақ типі:
|
жаңа сабақ
|
Сабақ өткізілу түрі:
|
мұғалімнің түсіндіруі (ауызша), кітаппен өз бетінше жұмыс, жаттығулар
|
Көрнекі құралдар:
|
Кітап, жұмыс дәптер, слайд
|
Ұйымдастыру
кезеңі:
|
А)Сәлемдесу және түгелдеу.
Ә)Кітап, дәптерлерін тексеру
Б)Зейіндерін сабаққа аудару
|
Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:
Жаңа сабақ:
Білімді бекіту.
Үйге тапсырма
Бағалау.
|
1-карточка
Дұрыс жауапты Д, дұрыс емес жауапты ДЕ деп белгіле:
1.Жалпақ құрттар екі жақты симметриялы, үш қабаттығ көпжасушалы жәндіктер
2. Эктодерма мен энтодерма аралығында дененің үшінші қабаты аралық қабат болмайды.
3.Дәнекер ұлпа ішінен асқорыту, зәршығару және жыныс жүйелерін құрайтын өзек өтеді.
4. Зоология ғылымының паразит құрттарды зерттейтін саласы ихтиология деп аталады.
5. Жалпақ құрттар 6 класқа жіктеледі.
2-карточка
1.Ақ сқламаның жабын жасушасында кірпікшелі жасуша бар
2.Жалпақ құрттарда зәршығару жүйесі бар
3.Жалпақ құрттарда арқы ішек пен аналь тесігі бар
4. Ақ сұламаның қарапайым көзшелері бар
5. Ақ сұлама жұмыртқадан дамып, піллә түзбейді
3-карточка
1.Аралық қабат қиымылын ........................... реттейді.
2.Сыртқы қабат қиымылын ............................реттейді.
3. Ішкі қабат қиымылын .................................реттейді.
4. Кірпікшелі құрттардың ....................... мүшелері бар.
5. ......................қорғаныш және тірек қызметін атқарады.
2-карточка
1.Жалпақ құрттар ...................... жәндіктер
2............................. әртүрлі мүшелер мен мүшелер жүйесі түзіледі.
3. Жалпақ құрттардың басым бөлігі ..............................
4. Құрт, ішекқұрт грекше ...................................... деп аталады.
5. ......................қорғаныш және тірек қызметін атқарады
Жауаптары:
1.Қиғаш бұошық еттер 2. Сақиналы бұлшық еттер 3. Біріңғай салалы бұлшық еттер 4. Аузы, асқорыту, зәршығару және жыныс 5.Сірқабық
1. Қосжынысты (гермафродит), 2. мезодермадан, 3. паразит құрттар, 4. гелминс, 5.Сірқабық
1 — жұмыртқа, 2 — онкосфера дернәсілдері, 3 — финна, 4 — басы бар финна, 5 — ересек құрт.
Таспа құрттардың тағыда бір өкілдері-доңыз цепені, эхинококк түрлері бар. Біздер бұл паразиттерді жұқтырмау үшін, қандай санитарлық гигиеналық талаптарды ұстануымыз керек?
Санитарлық- гигиеналық талаптар:
• 1. Адамдар тек дұрыс өнделген етті пайдалану қажет.
• 2. Қолды жиі жуу керек.
• 3. Шикі піскен етті жеуге болмайды.
Таспа құрттар класы. Жалпақ құрттардың көпшілігінің пішіні жапыраққа немесе таспаға ұқсас. Таспа тәрізді жалпақ құрттардың денесі бунақты. Бас бөлігінде бунақ болмайды. Жалпақ құрттардың ішекқуыстылардан айырмашылығы – денесі екі қабаттан емес, үш қабаттан тұрады. Ұрықтың дамуы кезінде эктодерма мен энтодерма аралығынан аралық жасушалы қабат – мезодерма пайда болады. Мезодермадан әр түрлі мүшелер мен мүшелер жүйесі түзіледі. Дене жабынын цилиндр тәрізді жасушалардан тұратын жабын ұлпасы – эпителий қаптайды. Эпителий жасушаларында кірпікшелер бар. Еркін жүзетін жалпақ құрттардың (мысалы, ақ сұлама) жабын жасушаларында да кірпікшелі жасушалар бар. Жалпақ құрттардың паразиттік жолмен тіршілік ететін түрлері де бар. Олардың дене жабынының құрылысы ерекше, эпителий ұлпасында жасуша болмайды, оны тығыз түзіліс қаптайды. Ол түзіліс сірқабық деп аталады. Сірқабық қорғаныш және тірек қызметін атқарады.
Жармасқақ. Бұлар – әсіресе жануарлардың және адамның ішкі мүшелерінде паразиттік ететін эндопаразит жәндіктер. Олардың денесі жалпақ, таспа тәрізді болғандықтан, класс таспа құрттар деп аталған. Паразиттік тіршілікке ерекше бейімделген құрттың бірі – сиыр цепені. Ересек цепень (жармасқақа)– адамның ішегінде, ал дернәсілдері мүйізді ірі қараның, яғни сиырдың денесінде дамиды. Бұл жәндік ішекке қармақшасымен және сорғыштарымен жармасып алады, сондықтан жармасқақ деп аталған. Дененің алдыңғы бөлігінде қысқа мойынды басы болады. Басында 4 дөңгелек сорғыштары бар. Дененің сыртын сірқабық қаптайды. Жүйке жүйесі басында жүйке жасушаларының жиынтығын түзіп, екі желілі жүйке құрттың денесін құйрығына дейін бойлай созылады. Оның көзі, асқорыту және тынысалу мүшелері, қанайналым жүйесі болмайды. Зәршығару жүйесі дененің ең соңғы бунағында екі өзектен қосылып, сыртқа ашылатын зәршығару түтіктерінен қүралады. Сиыр цепені – гермафродит жәндік. Сиыр цепенінің тіршілік әрекеті өте күрделі. Ол денесінде жұмыртқадан дернәсілдің екі түріне ауысады: біріншісі – қармақшалы дернәсіл; екіншісі – таспақұрттың көзге байқалмайтын, мойынға жалғасқан басы бар кішкене көпіршігі – финна.
Бекіту.
Графикалық диктант: «иә» - «жоқ».
Мына кестені толтырып, жалпақ құрттар өкілдерінде мынадай жүйе бар болса “+”, жоқ болса “-” белгісін қойыңдар (5минут).
1. Сиыр цепенінің басында 4 дөңгелек сорғыш болады
2. Таспа құрттардың асқорыту және тынысалу жүйелері болады
3. Сиыр цепені гермафродит жәндік
4. Сиыр цепені кірпікшелі құрттар класына жатады
5. Таспа құрттың сезім мүшесі –қарапайым көзшелер болып табылады
Жауабы:
• 1. ия 2. жоқ 3. ия 4. жоқ 5. жоқ
186 бет оқу. 108 - суретті салу. Терминдерді дәптерге жазу және жаттау.
Оқушылардың білімін бағалау.
|
4-сабақ
1-тапсырма. «Қарлы кесек » оқыта үйрету ойыны
Бұл кезеңде сынып оқушылары топтасып жұмыс жасайды
Оқушыларды ойынның жоспары, мақсатымен таныстыру (әр топ мүшелеріне бірнеше сұрақ қойылады).
І - топ.
1.Көкқасқа шегіртке неге өте қауіпті зиянкес жәндік болып саналады?
2. Толық түрленіп даму дегеніміз не?
3. Имаго -дегеніміз не?
4. Бунақденелерді зерттейтін ғылым саласы?
5. Бунақденелердің табиғаттағы маңызы?
ІІ - топ.
1. Бунақденелердің зияны
2.Бунақденелердің тыныс алу мүшесі
3.Шала түрленіп даму дегеніміз не?
4. Бунақденелілердің зәршығару мүшесі
5.Бунақденелілердің ми бөліктері
2-тапсырма. Сандық диктант 1 – “ иә”
0- “ жоқ”
1. Бунақденелілер буынаяқтылар типіне жатады
2. Дене бөлімдері: баскөкірек және құрсақ
3. Демтүтік арқылы тыныс алады
4. Масаның ауыз мүшесі-кеміріп-жалаушы.
5. Толық түрленіп даму 4 сатыдан тұрады.
6. Имаго-дернәсілдің бір түрі.
7. Инелік толық түрленіп дамиды.
8. Қанқыз –зиянды жәндік.
9. Жаяушегірткелер -қанатсыз дернәсілдер
10. Энтомология –бунақденелілерді зерттейді
Диктант жауаптары:
1-1, 2-0, 3-1, 4-0, 5-1, 6-0, 7-0, 8-0, 9-1, 10-1
3-тапсырма. «Жүйелеуге кім жүйрік?»
Бунақденелілер систематикасын құру. Алдымен бунақденелілер систематикасын құрмас бұрын өткенді еске түсіре отырып, мына сұрақтарға жауап береміз.
Патшалық нешеге бөлінеді? Бунақденелілер қандай патшалыққа жатады?
2. Бунақденелілер қандай типке біріктіріледі?
3. Буынаяқтылар класы нешеге бөлінеді?
4. Бунақденелілер неше класс тармағына бөлінеді?
5. Бунақденелілер қандай белгілеріне қарай отрядқа бөлінеді?
6. Ұқсас түрлер неге біріктіріледі?
7. Жүйелеудегі ең кіші өлшем бірлікті ата.
Мына бунақденелілерді жүйелейміз: бал ара, зауза қоңызы
Патшалық: жануарлар
Типі: буынаяқтылар
Класы: бунақденелілер
Класс тармағы: қанаттылар
Отряды: жарғаққанаттылар
Туысы: аралар
Түрі: бал арасы
Патшалық: жануарлар
Типі: буынаяқтылар
Класы: бунақденелілер
Класс тармағы: қанаттылар
Отряды: қатқылқанаттылар
Туысы: қоңыздар
Түрі: зауза қоңыз
«Ойлан тап» кезеңі
Суретте берілген бунақденелердің ауыз құрылысының ерекшеліктерін анықтаңдар.
Достарыңызбен бөлісу: |
