Сабақтың тақырыбы: Сақ тайпаларының қоныстануы,сақтар қоғамының құрылымы Сабақтың мақсаты: Білімділік

А) оқушыларға сақ туралы алғаш мәліметтер, сақ тайпаларының қоныстауы, сақ қоғамы туралы мәлімет беру;

Ә) қазақ халқының тарихы бойынша білімдерін толықтыру, оқушының қосымша деректерді тауып пайдалану, ой-өрісін, ойлау, сөйлеу қабілетін, өз бетімен жұмыстану дағдысын дамыту;

Б) оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру, оқушыларды өз елінің тарихи құндылықтарын құрметтеуге үйрету, елін, жерін сүйетін отансүйгіш, дарынды ұрпақ тәрбиелеу.

А)оқушыларды түгендеу;

Ә)оқушыларды сабаққа қызығушылығын арттыру

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

Көшпелі бақташылық-шаруашылықтың негізгі түрі

1. Көктемгі жайылым қайда орналасқан?

2. Малшылар қыс жақындағанда қай жерге қоныстанған?

3. Көшпелілердің баспанасы туралы әңгімелеп бер.

ІІІ. Өткен сабақты бекіту:

Мини-тест

1. Көктемгі жайылым қалай аталады?

А)жайлау Ә)көктеу

Б)күзеу В)қыстау

2. Киіз үйдің негізі:

А)уық Ә)кереге

Б)шаңырақ В)ағаш қаңқасы

1. Сақ туралы алғаш мәліметтер

2. Сақ тайпаларының қоныстануы

3. Сақ қоғамы

Ақыл-ойлы данамыз

Тарихи дерек іздеп біз,

Көне дәуір тамырын,

Терең іздеп табамыз.
Зерттеушілерге сақтар туралы мәліметтер беретін ежелгі мәтіндердің екі тобы белгілі. Олар: парсы патшаларының тастағы сына жазбалары және грек-рим авторларының шығармалары.Парсы патшалары Дарий мен Ксеркстің бұйрығымен жазылған мәтіндер мен грек және латын тіліндегі деректердің арасынан Геродот пен Страбон айтуға болады.

Сақтар б.з.д. І мыңжылдықта Орта Азия мен Қазақстан жерін мекен еткен ежелгі тайпа. Олар ежелгі дүние өркениеттерімен қарым-қатынас жасаған. «Сақ» сөзінің мағынасы парсы жазбаларында «құдіретті еркектер » деп түсіндіреді, ал иран жазбаларында «жүйрік атты тулар»дейді.Ежелгі грек авторлары сақтарды «азиялық скифтер»деп атады.

Грек авторлары Ктесий «сақ әйелдері ержүрек келеді,соғыс қаупі төнгенде ерлеріне көмек көрсетіп,ұрысқа араласады»деп баяндайды.

Арал теңізінің сотүстік-шығыс жағасын мекендеген сақ тайпаларын жазба деректерде дайлар,аргипейлер,исседон,массагеттер деп атайды.Бұл тайпалар Қазақстанның Орал тауының оңтүстік өңірлерінде, Солтүстік, Орталық аймақтарында мекендеген .

Сақ қоғамы жауынгерлер,абыздар,малшылар мен егіншілер деп аталатын үш топтан тұрады.Жауынгерлерге ежелгі үнді-ирандық тілінде «ратайштар»,яғни «арбада тұрғандар» деп атаған. Абыздардың танымал белгісі болып тостаған мен айрықша бас киімдері саналады. Малшылар мен егіншілердің «сегізаяқты» деп аталатындары да болған. Бұл соқаға жегетін екі өгізі барлар дегенді білдіреді.

Сақ жауынгерлері қызыл және сары-қызыл,абыздары ақ,ал малшылар мен егіншілер сары мен көк түсті киімдер киген. Сақ қоғамында әйелдерді құрметтеп,қастерлеген,сыйлаған.Сақ әйелдері тайпа көсемі болып та сайланатын.Мысалы,сақтарды патшайым Томирис басқарды.

Гректерді сақтарды аса жоғары құрметтеп,оларды әлемге ең әділ,ең шыншыл халық деп есептеген. Ежелгі грек географы Страбонның айтуынша,сақтар жақсы шбандоздар болған.Олар «садақпен,қылышпен және қола балталармен қарулаған,сауыт киген».
Тірек-сызбамен жұмыс.

Сақтардың дереккөздердегі атаулары.

Парсы жазбалары иран жазбалары грек авторлары

«құдіретті еркектер» «жүйрік атты турлар» «азиялық скифтер»

Яксарт - Сырдария өзенінің сақ заманындағы атауы.

Окс- Әмудария өзенінің сақ заманындағы атауы.

Ратайштар - «арбада тұрғандар» (үндіиран тілінде) - сақ қоғамындағы жауынгерлердің атауы.

«Сегізаяқтылар» - сақ қоғамындағы малшылар мен егіншілердің атауы.

Сақ қоғамы.

Абыздар жауынгерлер малшылар мен егіншілер

1.Геродот Қазақстанның ежелгі тұрғындарын қалай атады?

А)сақтар Ә)массагеттер

Б)азиялық скифтер В)дайлар

2.Иран жазбаларындағы «сақ»сөзінің мағынасы

А)тиграхауда Ә)массагеттер

Б)парадарайа В)жүйрік атты тулар

3.Сақ қоғамында ақ түсті киім кигендер

А)патшалар Ә)жауынгерлер

Б)малшылар В)абыздар

Дұшпанға қатал

Досқа адал

Геродот массагеттер

Абыздар ақ түсті киім киген

Картамен жұмыс:

Нашар оқушылармен жұмыс жасау

Картадан сақтардың орналасқан жерін көрсет: Тиграхауда, Хаомаварга, Парадарайа

ҮІ.Бекіту:

«Таза тақта» ойын

Оқушыларды білімдеріне сай бағалау

№14 Сақтардың мекендеген жері.Сақ қоғамы (оқу,мазмұнын айту)