Бұлшық еттердің үзақ уакыт бойы шаншылып немесе олардың жаншылып, дененің амалсыз жағдайында ұзақ уақыт бойы ишимияға ұшырауы кезінде: 1) алғашкы екі күнде (ерте кезеңде) закымданған бұлшық еттердің көлемді өлі еттенуі мен жүрек-қан тамыр кызметінің жеткіліксіздігі өсерінен аяк-колдьщ ісінуі; 2) бүйрек кызметінің жеткіліксіздігі (2-3 күннен соң байкалып, 3—5 аптаға созылады) (аралық кезеңі); 3) буындардағы сіресімдермен, көп козғалмаушылыкден, некроз аумағындағы жаралар мен жарақаттанудан жүйке қабынуы (кеш кезең) байқалады. Үзак уақыт бойы шаншылу синдромының клиникалык өту ауырлығы шаншылудың көлемі мен ұзақтығына байланысты төрт түрге бөлінеді: — аса ауыр (8 сағаттан астам уакыт бойы қол-аяқтың шаншылып қалуы; бұл кезде ауыр шок кұбылысы байқалып,1-2 тәулікте жүрек-қан тамыр қызметі мен өкпе қызметінің жеткіліксіздігі салдарынан өлімге соқтырады);
— ауыр (4—6 сағат бойы аяктың немесе колдың шаншылып калуы; бұл кезде шок құбылысы байқалады,14—21 тәулік бойы бүйрек кызметінің бұзылуы, өлім-жітім 50—70 пайыз жағдайда);
— орташа ауырлық (кезугінде 4 сағат бойы қол немесе аяқтың шаншылуы, жеңіл шок кұбылысы артериялык қысымның тұрақсыздануы, жедел бүйрек кызметінің жеткіліксіздігі омегоанурия ұзақтығы — 5—14 күн, станционарлық емдеуден кейінгі жазылып шығуы — 2—2,5 ай, өлім-жітім жағдайының мөлшері 30 пайыздан аспайды);
— жеңіл, кемінде 4 сағат бойы (аяқ-қол шеткі белшектерінің жұмсак тіндерінің шаншылуы). Шок қүбылысысимптомы өлсіз білінеді, қысқа уакытты олигоанурия (1—2 күн), ауру жазылады.
Ұзақ уақыт бойы шаншылу синдромы кезіндегі өзгерістер бүлшық ет, бүйрек, бауыр, өкпе және бүйрек үсті безінің зақымдану жағдайында байқалады. Белгілер: зақымданған қол-аяқта байқалады—көлемінщ ұлғаюы, ісіну, жара, қанталау, сүйықтыкка толған көпіршіктер, жарақаттанған заттан калған іздер; сонымен қатар бұлшық еттердегі, бүйрек жөне бүйрек үсті бездеріндегі патоморфологиялық өзгерістер. Үзақ уақыт бойы шаншылу синдромы кезеңдері бойынша негізгі клиникалық белгілер
Ерте кезең (жаракат алған соң 1—3 төулікте) шок құбылысына төн қан айналым бұзылуы басым болады.
Білінуі — ауру сезімі, қозғалыс шектеулігі жөне қол-аяктың ісінуі, жаншылуы, қанталау, соңына карай — ісіну, кол
аяктағы тамырдың соғуы өлсіз. Одан ары қарай ісіну мен ауру сезімі ұлғайды, көбіршік пен өлі еттену учаскелері пайда болады, кол-аяк суынып, козғалыс шектеледі,сезгіштік бұзылады (жарақаттар мен жүйке тамшығының ишимия есебінен); жалпы жағдайы нашарлайды, кан қысымы төмендейді, тамыр соғуы жиіленеді, оған өлсіздік,енжарлық, талғаусыздық косылады, дене қызуы төмендейді.
Аралық кезең (2—3 күннен соң): жедел бүйрек қызметі жеткішксіздігінщ клиникалык симптомдары өсе түседі, ауру сезімі, терінің жансыздануы мен жұлынып қалуы азаяды,дене қызуы мен қан қысымы көтеріледі. 4—5 күннен кейін аурудьщ жағдайы нашарлайды (олигоанурия, ОЖЖ, тыныс алу органдары, жүрек-қан тамыр жүйесі жағынан өзгерістер).
Кеш кезең (жаракат алған соң 1—1,5 айдан кейін): жарақат симптомы мен сол жердің білінуі басым болады;
бүйрек қызметі біртіндеп қайта калпына келеді; кол-аяқтың ауруы мен сезгіштігі өте баяу өтеді.
