Сабақтың тақырыбы: Техника қауіпсіздігі және жұмыс орнын ұйымдастыру

Массив типi - күрделi тип. Ол бiр типтi шамалардың бiр ғана ат берiлiп, реттелген тiзбегi. Массивтi бiр қалыпты анықталатын (регулярлық) тип деп те атайды. Массив екi жолмен сипатталуы мүмкiн. Бiрiншiсiнде программаға енгiзiлетiн типтер бөлiмiнде массив <тип атауы> арқылы сипатталады. Сипаттау үлгiсi:

type<тип атауы>=array [T1] of T2;

var<массив атауы>:<тип атауы>;

Мұндағы: array [T1] of T2 - массивтi анықтау; T2 - массив элементтерiнiң типi (оны негiздiк тип деп те атайды); Т1 - индекстiң типi (ол INTEGER, REAL типтерiнен басқа кез келген жай тип болуы мүмкiн. Әдетте ол үшiн аралық тип алынады);

тип атауы - типтi (массивтi) анықтайтын кез келген белгiлеме(айнымалы);

массив атауы - типi тип атауынан тұратын айнымалы;

TYPE (тип), ARRAY (массив), OF - қызметшi сөздер. Бiр өлшемдi (сызықтық) массивтердi сипаттау :

type m1= array [1..10] of real;

m2= array [1..20] of integer;

m3= array [0..25] of char;

var a, b : m1; c : m2; r : m3;

Мұндағы 1..10, 1..20,0..25 - аралық (шектеулi) типтер;

a, b, c, r - типтерi TYPE бөлiмiнде анықталған массивтердiң атаулары (a, b айнымалыларының типi - m1; m1 - REAL типтi 10 элементтен тұратын массив; индекстер - 1..10 шектеулi типiне жататын бүтiн сандар, т.с.с ).

Программаға TYPE бөлiмiн енгiзбей, массивтi VAR бөлiмiнде сипаттау да мүмкiн. Мысалы, a, b массивтерiн мынадай түрде сипаттауға болады:var a, b : array [1..10] of real;

Бірақ күрделi типтердi TYPE бөлiмiнде анықтау программаны оқуды көп жеңiлдетедi және ол программалаудың жақсы тәсiлi.

3. 
   Компьютермен жұмыс
   

1. 
   Массив деген не және оны қандай мақсатта қолданады?
   
2. 
   Бiр өлшемдi массив элементтерiнiң енгiзiлуi қалай орындалады?
   

Қорытынды. Үйге тапсырма: 12 тапсырма. «Жиымдар. Бір өлшемді жиымдармен жұмыс.» оқу

жиымдармен жұмыс жасауға дағдыландыру, жиымның

жазылу форматын үйрету.

Тәрбиелелігі: Оқушыларды шапшаңдыққа, ақпараттық мәдениетке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың барысы:

5. 
   Ұйымдастыру кезеңі.
   
6. 
   Жаңа сабақ
   
7. 
   Компьютермен жұмыс
   
8. 
   Қорытынды.
   

Жаңа сабақты түсіндіру

4. 
   Массивті жариялау.
   
5. 
   Сызықтық массив. Массивті элементтерін еңгізу және шығару.
   

ЭЕМ арқылы шешiлетiн көптеген мәселелер математикалық мағынасы бойынша бiрiктiрiлген немесе мағынасы бiрдей деректердiң жиынын құрайтын көлемдi ақпаратты өңдеуден тұрады. Кеңiстiктегi нүктенi анықтайтын координаттар, сызықтық теңдеулер жүйесiн анықтайтын коэффициенттер матрицасы, функцияның кез келген нүктедегi мәндерi, көпмүшелiктiң коэффициенттерi - осындай бiртұтас деректер жиынын құрайды. Алгоритмде оларды бiр немесе екi индекстi айнымалылар арқылы белгiлеу есептеулердi жеңiлдетедi.

Массив ЭЕМ жадының әрбiр элементiне сәйкес ұяшықтардың тiзбегi орналасқан бiр облысын анықтайды. Мысалы, n=7 болғанда жоғарыдағы массив

Массивке тағы бір анықтама беруге болады: Айнымалы шамалардың бiр ғана атпен аталған реттелген тiзбегi массивдеп аталады, ал тiзбектiң айнымалылары массив элементтерi деп аталады.

Массивпен жұмыс iстеу үшiн оның әр элементiнiң мәнi белгiлi болуы тиiс. Оның жалпы түрi :VAR бөлiмiнде осылай сипатталады. Массив аты ARRAY [n,m] of type.

Массивтi сипаттауға ARRAY of сөздерi қолданылады. Массивте әр элементің нөмiрiн элементтiң индексi деп атаймыз. Индекстердiң саны - массивтiң өлшемi. Индекстiң мүмкiн мәндерi оның диапозоны деп аталады. Диапозон мен өлшемi массивтiң формасы деп саналады.

Мысалы: A: ARRAY [1..10] OF INTEGER;

Массивтi TYPE бөлiмiнде алдын ала белгiлеп алуға болады.

CONST N=10;

TYPE T= ARRAY [1..N] OF WORD;

VAR A:T;

A[1]=15; A[10]=100;

Массивтіенгізужәнебаспағашығарупрограммасы:

PROGRAM mas;

CONST N=20;

I: INTEGER;

A: ARRAY [1.. N] OF REAL;

BEGIN

READLN (A[I]);

FOR I:=1 TO N DO

WRITE (‘ ‘,A[I]:5:1);END.

Массив типi - күрделi тип. Ол бiр типтi шамалардың бiр ғана ат берiлiп, реттелген тiзбегi. Массивтi бiр қалыпты анықталатын (регулярлық) тип деп те атайды. Массив екi жолмен сипатталуы мүмкiн. Бiрiншiсiнде программаға енгiзiлетiн типтер бөлiмiнде массив <тип атауы> арқылы сипатталады. Сипаттау үлгiсi:

type<тип атауы>=array [T1] of T2;

var<массив атауы>:<тип атауы>;

Мұндағы: array [T1] of T2 - массивтi анықтау; T2 - массив элементтерiнiң типi (оны негiздiк тип деп те атайды); Т1 - индекстiң типi (ол INTEGER, REAL типтерiнен басқа кез келген жай тип болуы мүмкiн. Әдетте ол үшiн аралық тип алынады);

тип атауы - типтi (массивтi) анықтайтын кез келген белгiлеме(айнымалы);

массив атауы - типi тип атауынан тұратын айнымалы;

TYPE (тип), ARRAY (массив), OF - қызметшi сөздер. Бiр өлшемдi (сызықтық) массивтердi сипаттау :

type m1= array [1..10] of real;

m2= array [1..20] of integer;

m3= array [0..25] of char;

var a, b : m1; c : m2; r : m3;

Мұндағы 1..10, 1..20,0..25 - аралық (шектеулi) типтер;

a, b, c, r - типтерi TYPE бөлiмiнде анықталған массивтердiң атаулары (a, b айнымалыларының типi - m1; m1 - REAL типтi 10 элементтен тұратын массив; индекстер - 1..10 шектеулi типiне жататын бүтiн сандар, т.с.с ).

Программаға TYPE бөлiмiн енгiзбей, массивтi VAR бөлiмiнде сипаттау да мүмкiн. Мысалы, a, b массивтерiн мынадай түрде сипаттауға болады:var a, b : array [1..10] of real;

Бірақ күрделi типтердi TYPE бөлiмiнде анықтау программаны оқуды көп жеңiлдетедi және ол программалаудың жақсы тәсiлi.

6. 
   Компьютермен жұмыс
   

3. 
   Массив деген не және оны қандай мақсатта қолданады?
   
4. 
   Бiр өлшемдi массив элементтерiнiң енгiзiлуi қалай орындалады?
   

Қорытынды. Үйге тапсырма: 12 тапсырма. «Жиымдар. Бір өлшемді жиымдармен жұмыс.» оқу

жиымдармен жұмыс жасауға дағдыландыру, жиымның

жазылу форматын үйрету.