Сабақтың тақырыбы: XV-XVIII ғасырдағы Қазақ хандығының қоғамдық құрылысы



Дата07.05.2017
өлшемі157,16 Kb.
#15677
түріСабақ
Қызылорда облысы ,Қармақшы ауданы №121 орта мектеп Бүркітбаева Гүлназ Бердібек қызы

Күні: 15.02.2013 ж.

Сыныбы: 10 "Б"

Сабақтың тақырыбы: XV-XVIII ғасырдағы Қазақ хандығының қоғамдық құрылысы

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға қазақ хандығының басқару жүйесі ханның сайлану дәстүрі мен қазақ халқының әлеуметтік құрамын меңгерту

Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін,сөйлеу мәдениетін дамыту,теориялық білімді игеру және зерттеу қабілеттерін қалыптастыру

Тәрбиелік: Туған халқына, Отанына тарихи тұлғаларға елінің тарихи кезеңіне құрмет етіп,

саяси-тарихи көзқарасын қалыптастыру, патриоттық тәрбие беру

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Ауызша баяндау, сұрақ-жауап, сызбамен жұмыс, семантикалық карта, дискуссиялық өрнек

Сабақтың көрнекілігі: Интербелсенді тақта

Пәнаралық байланыс: Әдебиет,География

Сабақ жоспары:

І. Ұйымдастыру бөлімі

ІІ. 1. Үй тапсырмасымен жұмыс

2. Үй тапсырмасын бекіту

ІІІ. Сергіту сәті: "Ханталапай" асық жүйесі

IV. Жаңа сабақ

Жаңа сабақ жоспары:

1.Қазақ хандығының басқару жүйесі

2. Хан сайлау

3.Хан міндеттері

4. Әлеуметтік құрама

5. Дала заңы "Жеті жарғы"

6. Билер кеңесі

7. Меншік мәселесі

8. Салықтар мен міндеткерліктер түрі

9. Қорытындылау

І. Ұйымдастыру бөлімі

Оқушылардың сабаққа әзірлігі, өткізу барысымен таныстыру



ІІ. Үй тапсырмасымен жұмыс

1. Тарихшы Қазақ хандығының құрылуы жайлы баяндайды.

2. Атақты хандардың кезеңіндегі Қазақ хандығының саяси жағдайы жайлы оқушылар жазбаларын оқиды.Керей - Жандос, Жәнібек-Айгерім, Қасым-Нұрлан, Хақназар-Айжан, Тәуекел-Айбек, Есім хан-Гүлжан, Әз Тәуке-Ақбота.

ІІІ. . Сергіту сәті: "Ханталапай" ойыны сұрақтарға жауап

1. Жәнібек пен Керейдің алдына қойған мақсаты

2. "Қасым ханның қасқа жолы" неше тараудан тұрады?

3. Қазақ хандығын құрған сұлтандарды ата?

4. "Есім ханның ескі жолы" неліктен солай атаған?

5. Керей мен Жәнібекке жер берген хан?

6. Қазақ хандығының ең алғаш ту тіккен жері?

7. Керей мен Жәнібек қазақ руларын қай хандықта бөліп әкетті?

8. Қазақ хандығы қашан құрылды?

9. Тәуке хан кезіндегі қазақ елінің астанасы?

10. XY-XYIII ғасырдағы атақты қалалар?

IV. Жаңа сабақ

Оқушылар баяндауы.Мұғалім түсіндірмесі.Қазақ хандығының басқару жүйесі қазақ халқының мемлекеттік құрылымы. Билік сатысы мен басқарушысы.



Қазақ хандығының құрылымы


Ауыл



Ата - аймақ

Жүз

Ру

Арыс

Хандық

Ұлыс



Билік жүргізу құқығы



Соғыс жариялауға, билік жасау құқығы

Шет мемле-кеттермен келіссөз жүргізу құқығы

Өзіне бағынышты адамдарды жазалауға құқылы

Заң шығару,бұйрық беруге құқылы



Әскерді басқару



Мемлекеттің сыртқы саяси бағытын белгілеу

Елдің бірлігін сақтау, қылмыстың алдын алу

Халықтың бейбіт тұрмысын, тыныштығын қамтамасыз ету

Елді сыртқы жаудан қорғау


2. Хан сайлау

Көне заманнан бері хан сайлау дәстүрі берік сақталған. Қазақтың ханы сайлану арқылы жүзеге асырылатыны елші Тевкелев "Қырғыз-қайсақта... Мұрагерлік жолмен хан болмайды, сайлау арқылы ғана хан болады." деп атап көрсетеді.

Біртұтас Қазақ ордасы тарихында Керей ханнан Абылай ханға дейінгі аралықта аты мағұлым 20 хан өтіпті. Хан сайлау арқылы билік ағадан ініге, ағаның баласының, одан інісінің балаларына көшу дәстүрі болған. Түрік қағанатының төртінші әміршісі Мұқаннан негізделген Қазақ ордасы алғашқы ханы-Керей, Керейден шөбере інісі - Жәнібек, одан Керейдің баласы Бұрындық, Бұрындықтан - Әдік, Қасым...

Төрт ғасырға жуық уақытта бұл дәстүр екі рет бұзылды. Соңғысы-Абылайдың ұлы Уәлидің хан болуы.




Шыңғыс ұрпақтары,қожалар, сұлтандар

Қарашалар

Қазақ халқы

Қарашалар

Қарапайым адамдар

Тайпа ақсүйектері

Ақсүйектер

Құлдар,күңдер еркі жоқ адамдар

Малшылар,егіншілер бас еркі бар

Жергілікті ру-тайпа билері, бай-шонжарлар

Салық төледі

Салықтан босатылды


5. Дала заңы - "Жеті жарғы"

Дала заңдары "Қасым ханның қасқа жолы", "Есім ханның ескі жолын" дамытып, "Жеті жарғы" заңын қалыптастырған-Тәуке хан, "Жеті жарғы" жеті тараудан тұрады. Қылмыс жасаған адамды қылмыскер деп танымайды, керісінше оларды "күнәһар" деп атайды. Қылмыстық жауапқа тарту 13 жасқа толған мөлшерден басталады.



Тәуке ханның "Жеті жарғы" заңы

1.Жер дауы

2.Жесір дауы

3.Құн дауы

4.Бала тәрбиесі және отбасы

5. Қылмыстық жауапкершілік

6.Рулар арасындағы жауапкершілік

7.Ұлт қауіпсіздігін қамтамасыз ету.














Жер иелену



Вақф

Иқта

Сойырғал

Салық

Інжу

Зекет

Харадж

Тағар

Баж

Меншік жер

Хан

Дін иелері,қарам жер

Жер иеленудің түрі

Хан тұқымы

Шару мүліктік жер

Мал басының ханға салығы

Жер салығының өкімінің 3/2 бөлігі

Саудаға салынады

Әскерлердің азығы


8. Қорытындылау

Семантикалық карта "Мағынаны айыру"



Мазмұны

Заң атауы

Жерге меншік атауы

Лауазым атауы

Салық атауы

1

Би













2

Зекет













3

Вақф













4

Харадж













5

Сұлтан













6

Жасауыл













7

"Жеті жарғы"













8

Иқта













9

Ақсақал













10

"Қасым ханның қасқа жолы"



















Мазмұны

Келісемін

Келіспеймін

1

Хандық билік мұрагерлік жолмен берілуі







2

Қарапайым халық "қараша" деп аталды







3

Тағар,құшыр,зекет-егін салығы







4

"Ұлыс " сөзі "ел" деген мағынаны береді







5

Феодалдар, ақсүйектер салық төледі







6

Ханның уәзірі болған жоқ







9. Үйге тапсырма 21, 105-109 беттер тест құрастыру.

Бүркітбаева Гүлназ Бердібек қызы .Қызылорда облысы ,Қармақшы ауданы №121 орта мектептің тарих пәнінің мұғалімі

Достарыңызбен бөлісу:




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет