Сабақтың тақырыбы: Ядролық реакциялар. Жасанды радиоактивтік Ауыр ядролардың бөлінуі Сабақтың мақсаты

_______________Иманқұлов Ғ.С.

Оқу ісінің меңгерушісі

Күні: 18.02.2015ж

Уақыты: 9⁴⁵

Сыныбы: 11 б
Сабақтың тақырыбы: Ядролық реакциялар. Жасанды радиоактивтік

Ауыр ядролардың бөлінуі

- түрлі-түсті геометриялық фигуралар (∆ □ O) арқылы оқушыларды үш топқа бөлу

- Спикер сайлау

ІІ. Миға шабуыл

1. 
   Атом сөзі нені білдіреді? (Бөлінбейді)
   
2. 
   В.Крукс сиретілген газдардағы электр разрядын зерттеу барысында нені ашты? (Катодтық сәулелерді)
   
3. 
   Сутек спектрінде қандай сериялар бар? (Бальмер)
   
4. 
   Ең шеткі электронның радиусы (10^-10)
   
5. 
   Атомның алғашқы моделін ұсынған ғалым. (Томсон)
   
6. 
   Атомның дискретті энергетикалық деңгейлерінің дәлелдейтін тәжірибені жасаған ғалымдар (Франк пен Герц)
   
7. 
   Кез келген қозғалыстағы бөлшек толқындық қасиетке ие деп айтқан .... (Де Бройль)
   

8. 
   Жарықты еріксіз сәулеленудің көмегімен күшейту не деп аталады? (Лазер)
   
9. 
   Мейман жасаған лазерде жұмыстық дене ретінде не алынды? (Рубин)
   
10. 
    Нейтронды ашқан ғалым .... (Чедвик)
    
11. 
    Массалық сандары бірдей, зарядтық сандары әр түрлі нуклидтерді .... деп атайды. (Изобаралар)
    
12. 
    Атом ядросын түгелімен жеке нуклондарға ыдырату үшін қажетті минимал энергияны .... деп атайды. (Ядроның байланыс энергиясы)
    
13. 
    Ядролық зарядтары бірдей, ал массалық сандары әр түрлі элементтердің атомдарын ... деп атайды. (изотоптар)
    
14. 
    Ядродағы нуклондарды ыдырап кетуден сақтап, оның берік байланысын қамтамасыз ететін ... деп аталады. (Ядрорлық күштер)
    
15. 
    Радиоактивтілікті ашқан ғалым (Беккерель)
    

1. 
   Радиоактивтік құбылысты .... ашқан
   

ә) ағылшын физигі Ф.Содди

б) поляк геохимигі М.Кюри

в) аме\рикандық юиолог Т.Морсон

г) француз зерттеушісі А.Беккель

2. 
   Жарық толқыны жиілігінің 2 есе артуымен фотонның импульсі ...
   

ә) 4 есе артады

б) 2 есе артады

в) 4 есе артады

г) 2 есе артады

3. 
   Шығу жұмысы 13,2 ∙10^-19Дж металл пластинкаға жиілігі 2∙10⁵Гц жарық түседі. Пластинадан ұрып шығарылатын фотондардың кинетикалық энергиясын есептеп шығарыңыз (h=6.6∙10^-3Дж∙с)
   

ә) 2∙10¹⁵ Дж

б) 3.3∙10^-19Дж

в) 6.6∙10^-55Дж

г) 3.3∙10¹⁹Дж

4. 
   Гамма – сәуле шығару бұл ...
   

ә) протондар ағыны

б) электрондар ағыны

в) гелий атомы ядролардың ағымы

г) нейтрондар ағыны

5. 
   Эйнштейн формуласын пайдаланып атомдық ядроның байланыс энергиясын және ядролық реакциялардың энергетикалық шығуын есептеу кезінде масса мәнін ... өрнектеу керек.
   

ә) МэВ-мен

б) кг- мен

в) Дж - мен

г) граммен

6. 
   Жартылай ыдырау периоды 10 мин радиоактивті изотоптың 10⁶ атомы бар. 20 мин ішінде ... ыдырайды.
   

ә) 7,5∙10⁶ атомы

б) 25∙10⁶ атомы

в) 5∙10⁶ атомы

г) 10³ атомы

7. 
   Біліктің меншікті ұзындығы 2 м. Егерде біліктің ұзындығы 0,25 м өзгерсе, онда ол .... жылдамдықпен қозғалады
   

ә) 1,5∙ 10⁶ м/сек

б) 1,5∙ 10⁸ м/сек

в) 1,5∙ 10⁷ м/сек

г) 1,5∙ 10^-7 м/сек

8. 
   4 г радиоактивті кобальт бар. Егер де оның жартылай ыдырау периоды 72 тәулік болса, онда 216 тәулікте .... ыдырайды.
   

ә) 3,5 г

в) 1,3 г

9. 
   Егерде қашықтық радиоактивті сәуле шығару көзінен 4 есе артса, онда радиацияның қарқындылығы ...
   

ә) 4 есе артады

б) 8 есе артады

в) 16 есе артады

г) 4 есе артады

10. 
    Жарық қандай бетке (ақ немесе қара) үлкен қысым түсіреді?
    

ә) бірдей қысым түсіреді

б) қара бетке

в) ақ бетке қысым түсірмейді

г) ақ бетке


IV. Жаңа сабақ (15 минут)

а)Постер қорғау

І топ Ядролық реакциялар

ІІ топ Жасанды радиоактивтілік

ІІІ топ Ауыр ядролардың бөлінуі

Ядро энергиясы босануының екі тәсілі бар - жеңіл ядролардың синтезі және ауыр ядрорлардың бөлінуі.

Ядролардың бөлінуінің немесе қосылуының (синтезінің) кез келген реакцияларын кезінде екі заң орындалады.

Электр зарядының сақталу заңы: ядролар пайда болатын зарядтық сандардың (Менделеев кестесіндегі реттік нөмір) қосындысы бөлшектенетін ядролардың зарядтық санына тең.

Массалық сандардың сақталу заңы: ядролар пайда болатын массалық сандардың қосындысы (ядродағы нуклондардың саны) қосындысы бөлшектенеиін ядролардың массалық санына тең.

Өте жоғары температура кезіндегі энергияның бөлінуі ілесе жүретін жеңіл ядролардың қосылуы термоядролық реакция (термоядролық синтез реакциясы) деп талады. Термоядролық рекциялар жұлдыздар энергиясының негізгі ткөзі болып саналады.

Атомдық ядроның бөлінуі - бұл ядроның бірнеше біршама жеңіл атомдық ядроларға ыдырау құбылысы. Ауыр элементтердің (уран мен плутонний) бөлінуі негізінде атомдық электрстанциялар жұмыс істейді.

Ядроның ыдырауы кезінде басқа ядролардың бөліну реакциясын тудыруға қабілетті бөлшектер (нейтрондар) бөлінгенде, ауыр элементтердің бөлінуі тізбекті реакция арқылы бола алады. Егерде ядролық отынның массасын ең аз сандық массадан артыратын болсақ, онда тізбекті реакциялар мүмкін болады.

1940 жылы Г.И. Флеров пен В.Петржак уран ядроларының өздігінен (тосын) бөлінуін анықтады.

1938 ж уран ядросын нейтрондармен атқылаған кезде басқа элементтердің пайда болатынын ашты.

Ядролық реакциялар топтастырылады:

• 
  Ондағы қатысатын бөлшектердін тегі бойынша – нейтрондардың, зарядталған бөлшектердің, γ – кванттардың әрекетімен болатын реакциялар;
  
• 
  Олардың бөлшектерін тудыратын энергия бойынша – аз, орташа және жоғары энергиялар кезіндегі рекциялар;
  
• 
  Ондағы қатысатын ядролардың тегі бойынша - жеңіл (А<50); орташа (50<А<100) және ауыр (А<100) ядролардағы реакциялар;
  
• 
  Болатын ядрорлық түрленулердің сипаты бойынша – нейтрондарды, зарядталған бөлшектерді шығару реакциялары; кармау рекциялары (осы реакциялар жағдайында құрама ядро ешқандай бөлшек шығармайды, бір немесе бірнеше γ – квант сәулелелерін шығара отырып, негізгі күйге өтеді.
  

Қазақстандағы өзекті мәселелердің бірі, ол атом электростанциясын салу қажет пе? Әлде қажет емес пе?

Қазақстанда атом энергиясын салуды жақтайтындар немесе атом энергиясының пайдалы, әрі тиімді жақтарын көздейтіндер.

Қазақстанда атом энергиясын салуды жақтамайтындар немесе атом энергиясының зиянды жақтарын көздейтіндер.

Бітістіруші топ

• 
  І деңгей
  

Жауабы:

• 
  ІI деңгей
  



• 
  ІІI деңгей
  

Жауабы: 1,2 Мэв