СабырбаеваР.Қ. қазақ әдебиеті кафедрасының доцент м а., ф.ғ. к
жүктеу/скачать 2,2 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Әдебиеттер: Негізгі әдебиеттер
- ДӘРІС 3. Зар заман ақындары
| Дәрісті бекіту сұрақтары:
Исатай мен Махамбеттің халықты көтеріліске бастауының себептері мен мақсаттары неде? Көтерілістің шешуші кезеңдеріндегі оқиғалар ақынның қай шығармаларында суреттеледі? Махамбеттің іс-әрекеттері мен ой танымының көтеріліс басылғаннан соңғы бағыты қалай өрістеді? Исатай-Махамбет бастаған ұлт - азаттық күрес тарихы баяндалатын қандай зерттеу еңбектері бар? Әдебиеттер: Негізгі әдебиеттер: 23, 24, 25. Қосымша әдебиеттер: 6, 7, 8 Тапсырма:1.Махамбет өлеңдерін көркемдік ерекшелігіне талдаңыз. 2. «Махамбеттің Баймағамбет сұлтанға айтқаны»өлеңінің шығу тарихын,композициялық ерекшелігін жазыңыз. ДӘРІС 3. Зар заман ақындары – қазақ әдебиеттану ғылымына алғаш рет 1927жылы М. Әуезов енгізген термин, зар заман кезеңінде ғұмыр кешіп, отарлық езгіге түскен қазақ халқының тағдырын мұң-зармен жырлаған ақындар шоғыры. Зар заман ақындары шоғырының белгілі өкілдері: Дулат Бабатайұлы, Шортанбай Қанайұлы, Мұрат Мөңкеұлы, Әбубәкір Кердері, Албан Асан, т.б. Әуезов Зар заман ақындары дәуірін Абылай хан тұсынан Абайға дейінгі жүз жылға ұластырып, Нарманбетпен аяқтайды. Зар заман ақындары тұсынан қазақ әдебиеті жазбаша сипат алатынын атап көрсетеді. Дәстүрлі қазақ қоғамындағы бұрынғы қалыптасқан құндылықтардың өзгеруі, елді басқару жүйесінің басқа сипатқа ауысуы, отаршылдықтың белең алуы, халықтың қатты күйзелуі Зар заман ақындарын тарих сахнасына шығарған. Зар заман ақындары халқының жай-күйін ойлаған ұлт қайраткерлері ретінде танылды. Олардың шығармалары халықтық салт-дәстүрлерді қаймағы бұзылмаған қалпында сақтауға, ұлттық болмыс-бітімнен ажырамауға үндейді. Ресей империясы отарлаушыларының озбырлығы мен сұрқия саясаты Зар заман ақындарының өлең-жырларында жан-жақты суреттеледі. Қазақ халқының шұрайлы жерлерін тартып алып, ұрпағын аздырып, діннен аулақтату сықылды империялық пиғылдың жүзеге асуына қарсыласу қозғалысы Зар заман ақындарының қайраткерлік поэзиясын өмірге әкелді. Бұрынғы жыраулар поэзиясымен үндесіп жататын өршіл рух, әсіресе, Мұрат Мөңкеұлының жырларынан айқын байқалады. Зар заман ақындары шығармаларындағы ұлттық болмысты, қазақы қадыр-қасиетті сақтап қалуға үндеген ой-пікірлер жанайқаймен, шарасыздықпен, соңғы төзімді сарқа айтылғандығымен ерекшеленеді. Мұндай бодандықтың бұғауына бас игісі келмеген ұлт қайраткерлерінің өршіл үні айқын аңғарылады. Зар заман ақындарының шығармаларында сары уайымға салыну, қайғы-мұңға берілу сарыны да байқалады. Бұл кезең ақындары келер күннен үміт жоқтығына налиды, тығырықтан шығатын жол таппай қиналады. Олар елдің басына түскен нәубетті ақырзаманның келгені деп ұғады. Бұл жердегі ақырзаман – ғаламдық апат, жарық дүниедегі көзге ілінген нәрсенің тып-типыл болуы турасындағы емес, отаршылдықтың шеңгеліне мықтап түскен ұлттың күйреуі сипатындағы ақырзаман. Халықты қан қақсатқан зобалаңның себебін Зар заман ақындарының бірі адам қолымен жасалған зұлымдықтан, екіншілері діннің бұзылғандығынан деп топшылайды. Әсіресе, Шортанбай ақын шарасыздықтан дінді таяныш қылады. жүктеу/скачать 2,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|