3-компонент Оқылым барысында қандай когнитивті үдеріс іске қосылуы тиіс?
Бір мәтінді немесе бірнеше мәтіннің қосындысынан тұратын ақпаратты оқу адамнан бірқатар ойлау үдерісін талап етеді. Ақпаратты қорытып, түсінудің реті мен логикалық тәртібіне сай жүзеге асуын көрсететін мұндай ойлау үдерісін тәжірибеде «когнитивті ойлау үдерісі» деп атайды. Когнитивті ойлау үдерісіне әдетте жадыны, назар аударуды, қабылдау мен түсінуді, ойлауды, шешім қабылдауды және әсер етуді жатқызамыз.
Қысқартып айтар болсақ, бұл – құзіреттілік пен білім, білік пен дағды. Оқылымның негізгі когнитивті үдерісіне ақпаратты іздеу, түсіну, бағалау мен кері байланыс жасау жатады.
Оқылым стратегиялары мен амалдары
Бұл кезде оқушылар PISA-да көрсетілген 1-деңгейлі тапсырмаларды орындайды. Демек, оқушыларға мәтінді терең түсіну талабы қойылмайды.
Мұнда оқушылар мәтінді тез сүзіп оқиды (skimming). Мәтіннің тақырыбына, оның кіріспе тұсына, мазмұны мен индексіне, шағын аннотациясы мен қорытынды бөлігін оқуға дағдыланады
Осы орайда оқушылар бірнеше мәтінді салыстыра оқиды. Демек оқушылар мәселеге қатысты бірнеше мәтін мазмұнын оқып, көзқарастарды, салыстырады
Оқылымның бұл түрінде шапшаңдықпен қоса ынта қойып оқу талап етіледі.
мұнда ақпараттар мен жарнамаларды талдай оқу міндеті қойылады. Оқушылар кітап мазмұнының қалайша ұсынылғанын талдап айтады. Оқыған кітаптың қандай міндетті арқалайтыны сөз етілуі қажет
Оқу сауаттылығының негізі — мәтінмен жұмысты толық қалыптастыру болып табылады. Әдебиеттік оқу сабақтары тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым дағдыларының ерекшеліктері арқылы іске асады.Сондықтан күнделікті сабақты дағдылар ерекшелігін ескеріп құру, оқу сауаттылығын арттыруда маңызды рөл атқарады. Соның ішінде оқылым дағдыларының ерекшеліктері оқу сауаттылығын арттырудың бірден бір жолы.
