Саламандық декларация Мүмкіндігі шектеулі балаларды жалпы білім беретін ортаға кіріктіру мақсатында 2009 жылғы Қазақстан Республикасы инклюзивті білім беруді дамыту тұжырымдамасының жобасы әзірленген, сонымен қатар 2010 жылдың 1 ақпанында ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы бекітілді.Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі инклюзивті білім беру қағидаларына бет бұрды.
Бұл арнайы қажеттілігі бар балалар үшін мектептерде, мекемелерде жағдай туғызып, оларды жалпы білім беру жүйесіне қосу. Әрбір бала, мүмкіндігінше қажетті деңгейде білім алуы тиісті. Әлемдік педагогикалық қауымдастық үшін 1994 жылы Испанияның Саламан қаласында ЮНЕСКО ұйымдастыруымен өткізілген ерекше қажеттіліктері бар адамдарға білім беру бойынша Бүкіләлемдік конференция айқын оқиға болды. Нәтижесінде, педагогикаға «инклюзивті білім беру» термині енгізілді және инклюзивті білім берудің негізгі принциптері жарияланды. Аталған конференцияда қабылданған Саламандық декларация, «инклюзивті білім беруді» білім беруді дамытудың басты бағыты ретінде жариялады. Мұндай тұғырдың ерекше айырмашылығы сонда, бұл білім беру жүйесі әрбір баланың ерекшеліктері мен қажеттіліктеріне бейімделуі керек, мұнда жалпы білім беретін мектептерде бірлесіп оқытумен қатар, бірқатар балалар арнайы мекемелерде де оқи алады.
Мүмкіндігі шектеулі балаларға білім беру сияқты маңызды саланың қалыптасуы, көп жағдайда әрбір нақты елдің дәстүрлері мен деңгейіне тәуелді болады. Сондықтан, аталған құжаттарда БҰҰ мүше елдердің білім беру жүйесін жетілдірудің жалпы бағыттары мен принциптері анықталады. Осылайша, жоғарыда аталған халықаралық құжаттарды жүзеге асыру нәтижесінде, өткен ғасырдың 90-жылдары, білім беру саласында мүгедектіктің жаңа идеологиясымен байланысты және «инклюзивті білім беру», «инклюзивті тұғыр» ұғымдарында жалпыланған бағыт дами бастады. Инклюзивті тұғыр балалардың алуан түрлі білім алу қажеттіліктерін түсінуді және осы қажеттіліктерге сәйкес, балаларды білім беру үдерісіне аса толық қатыстыру, қоғамдастықты баулу, білім берудегі дискриминация мен сегрегацияны жою арқылы қызмет ұсынуды қамтиды.
Саламан Декларациясына сәйкес инклюзивті білім беру саясатының міндеттері мынадай:
Әрбір бала білім алуға құқылы және оны алуға тиіс.
Әрбір баланың дара қабілеттері, қызығушылықтары, қажеттіліктері және оқуға деген мұқтаждықтары болады.
Білім беру жүйесіне оң өзғерістер, яғни осы мұқтаждықтарды қанағаттандыру мақсатына орай өзгерту.
Осыған орай, инклюзивті білім берудің негізгі 8 принципі туындайды. Яғни ол мына принциптер:
1. Адам құндылығы оның мүмкіндігіне қарай қабілеттілігімен, жеткен жетістіктерімен анықталады.
2. Әрбір адам сезуге және ойлауға қабілетті.
3. Әрбір адам қарым-қатынасқа құқылы.
4. Барлық адам бір-біріне қажет.
5. Білім шынайы қарым-қатынас шеңберінде жүзеге асады.
6. Барлық адамдар құрбы-құрдастарының қолдауы мен достығын қажет етеді.
7. Әрбір оқушы үшін жетістік кежетуөзінің мүмкіндігіне қарай орындай алатын әрекетін жүзеге асыру.
8. Жан- жақтылық адам өмірінің даму аясын кеңейтеді.
Саламан декларациясы төмендегі мәселелерді қарастырады:
әр баланың білім алуға негізгі құқығы бар және ол білімді қолдауға және білімді қолдауға қабілетті болуы керек;
білім беру жүйесін жобалау және білім беру бағдарламаларын осы сипаттамалар мен қажеттіліктердің алуан түрлілігін ескеретіндей етіп жүзеге асыру қажет
ерекше білім беру қажеттіліктері бар адамдар жалпы білім беретін мектептерде білім алуға қол жеткізуі керек, бұл оларға осы қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін ең алдымен балаларға бағытталған педагогикалық әдістер негізінде жағдай жасауы керек;
осы инклюзивті бағыттағы жалпы білім беретін мектептер - кемсітушілік қатынастармен күресудің, қоғамдастықтарда қолайлы жағдай жасаудың, инклюзивті қоғам құрудың және барлығына білім берудің ең тиімді құралы; сонымен қатар, олар көптеген балаларға нақты білім береді және білім беру жүйесінің тиімділігі мен нәтижелілігін арттырады.
Саламандық декларация:
жекелеген айырмашылықтарға немесе қиындықтарға қарамастан барлық балаларға қол жеткізе алатындай етіп, білім беру жүйесін жетілдіруге саясат пен бюджеттік тұрғыдан жоғары басымдық беру;
барлық балалар негізгі мектептерде оқитын инклюзивті білім беру қағидасын заң түрінде немесе саяси декларация түрінде қабылдайды, егер басқаша жасауға мәжбүр себептер болмаса;
демонстрациялық жобалар әзірлеу және инклюзивті мектептерде тәжірибесі бар елдермен алмасуды ынталандыру,
орталықтандырылуға және ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалар мен ересектерге арналған білім беруді жоспарлауға, бақылауға және бағалауға кең қатысуға негізделген тетіктер құру;
физикалық және ақыл-ой кемістігі бар адамдардың ата-аналарының, қоғамдастықтары мен ұйымдарының білім берудің ерекше қажеттіліктерін қанағаттандыруға байланысты жоспарлау мен шешім қабылдау процестеріне қатысуын ынталандыру және жеңілдету;
осындай қажеттіліктерді ерте анықтау және нақты шараларды қабылдау, сондай-ақ инклюзивті білім берудің кәсіби аспектілері бойынша стратегияларды әзірлеуге көбірек күш салу;
мұғалімдерді даярлау бағдарламаларымен алдын-ала және жұмыс орнында оқытудың жүйелі түрде алмасуы арқылы ерекше қажеттіліктері бар адамдарға инклюзивті мектептерде білім беру мәселелерін қамтамасыз етеді.