ТЖ зақымдайтын факторлары және олардың жіктелуі. Төтенше жағдайлар кезінде адамдарға, жануарлар мен өсімдіктер әлеміне, сондай-ақ халық шаруашылығы объектілеріне зиянды немесе зиянды әсер етуі мүмкін түрлі факторлар туындайды. Адамдар қайтыс болады немесе денсаулығына қауіпті, олардың жұмыс қабілеттілігін едәуір төмендетеді, ал халық шаруашылығы объектілері толығымен немесе ішінара жойылады, бұл олардың өндірістік мүмкіндіктерінің төмендеуіне әкеледі. Бұл факторлар әдетте зақымдаушы деп аталады.
ТЖ пайда болу себептері:
Сыртқы: табиғи апаттар; электр энергиясын, газды, суды, технологиялық өнімдерді күтпеген жерден тоқтату; терроризм; соғыс.
Ішкі: технологиялардың күрделілігі, персоналдың жеткіліксіз біліктілігі, жобалау-конструкторлық жұмыстар, жабдықтың физикалық және моральдық тозуы, төмен еңбек және технологиялық тәртіп, жеке қорғану және қауіпсіздік құралдарын елемеу, адамның зорығу, шаршау және асқыну процесінің дамуына себеп болатын жұмыста қолайсыздық факторларының болуы. Жұмыстағы ыңғайсыздық факторларына монотонды және бірсарынд жұмыс, ақпараттың шамадан тыс жүктелуі, уақыт факторының қысымы, қозғалыс белсенділігінің жеткіліксіздігі, сыртқы әсерлер (шу, діріл, температура) жатады.
ТЖ туындау шарттары:
* қауіп көзінің болуы (жарылғыш, улы заттар);
* қауіп факторларының әсері (газдың шығуы, жарылыс, өрт);
* зақымдану ошағында адамдардың, а/ш алқаптарының және жануарлардың болуы.
ТЖ даму кезеңдері:
Техногендік ТЖ құрылымы бойынша оларды қалыптастырудың, дамытудың және аяқтаудың бүкіл кезеңін шартты түрде бес негізгі кезеңге (фазаларға) бөлуге болады):
1. Шығу сатысы - ТЖ-ға әкелетін жағымсыз әсерлердің жинақталуы болатын ТЖ үшін жағдайлардың немесе алғышарттардың пайда болуы (дәнекерлеу жұмыстарын жүргізу, жанғыш материалдарды сақтау, ескі электр сымдары, табиғи белсенділіктің күшеюі, топырақтағы улы химикаттардың, көму орындарындағы улы және радиоактивті заттардың көбеюі). Төтенше жағдайдың пайда болу сәтін анықтау өте қиын, кезең бір тәулікке, айларға, кейде жылдар мен онжылдықтарға созылуы мүмкін.
1. ТЖ зақымдайтын факторлардың немесе қауіп көздерінің сипаты бойынша бөлінеді:
А. физикалық және химиялық;
В. физикалық, химиялық, биологиялық, психофизиологиялық;
С. физикалық, химиялық, биологиялық, психофизиологиялық, радиациялық, жылулық;
Д. физикалық, химиялық, биологиялық, жылулық, мутациялық;
Е. химиялық, биологиялық, радиациялық, жылулық;
2. Жер сілкінісіндегі ... баллдар жойқын апатты деп аталады:
А. 2;
В. 6;
С. 8;
Д. 11–12;
Е. 1-4.
3. Көшкіннің себептері көбінесе:
А. беткейдің шайылуы және адамның ауылшаруашылық қызметіне байланысты;
В. еңістікті шайып кету, қатты жаңбыр және жел;
С. беткейдің шайылуы, оның нөсерлі жауын-шашынмен шамадан тыс ылғандануы, жер сілкінісімен немесе адамның іс-әрекетімен (жарылыс жұмыстары және т. б.) батпақтануы;
Д. ауа-райының күрт өзгеруі және беткейдің қатты жауын-шашынмен сулануы;
Е. жер сілкінісі және ауа-райының күрт өзгеруі;
4. Антропогендік ТЖ - бұл:
А. бұл табиғи және жансыз табиғи әлемге зиянды әсер ететін, табиғи апаттарға, жойқын апаттар мен аварияларға әкелетін адамның экономикалық қызмет факторларының әсерінен тіршілік ету ортасының сапалы өзгеруі;
В. қоғам тудыратын және қоғамда болып жатқан оқиғалар: күш қолданумен ұлтаралық қақтығыстар, терроризм, тонау, зорлық-зомбылық, мемлекеттер арасындағы қайшылықтар (соғыс), аштық;
С. індеттер, эпизоотиялар, эпифитотиялар;
Д. табиғи ортаның қалыптан тыс өзгерістері: биосфераның ластануы, озон қабатының бұзылуы, шөлейттену, қышқыл жаңбыр;
Е. бұл ғимараттардың кенеттен құлауына, цунамиге әкелетін адамның экономикалық қызмет факторларының әсерінен тіршілік ету ортасының сапалық өзгеруі.
5. Қар құрсауы - бұл:
А. су буының конденсациясы нәтижесінде жер бетіндегі ауаның бұлдырлығы;
В. қуатты бұлттардан жауын-шашын түрінде түсетін тығыз мұздың бөлшектері;
С. қардың көп түсуі, желдің жылдамдығы 15 м/с жоғары, қар жауу ұзақтығы 12 сағаттан астам;
Д. жердің суық бетіне жауын-шашынның немесе тұманның қатып қалған тамшылары;
Е. қар жауу ұзақтығы 2 сағаттан астам;
0
|
1-C, 2-E, 3-A, 4-В, 5-А
|
0
|
1-Е, 2-В, 3-С, 4-А, 5-С
|
1
|
1-В, 2-Д, 3-С, 4-А, 5-С
|
0
|
1-D, 2-C, 3-E, 4-Д, 5-А
|
0
|
1-C, 2-A, 3-E, 4-B, 5- В
|
