Салқынбай А., Абақан Е. с

сти-сти
не «коммун и кати вті» стиль ұғымы 
ж а ты р . 
Бұл  кө зқа р а с ты   -  
«функциональды С.» деп атайды. 
Ол  әлеуметтік  лингвистикамен 
түйіседі.
Функциональды  талдау  түсі- 
н іг і  Ш .Б алли  тұж ы ры м ы нан 
басталады.  Онда  тілдегі  мол 
синоним иял ы қ  түлғалар  мен 
қатарлардың  біреулері  стилис- 
тикалық  бейтарап  «фон»  (орта) 
жасаса, басқаларында стилисти- 
калық  бояу,  рең  болады.  Балли 
ондай бояуды -«төмен» (ауызекі) 
ж эне  «жоғары»  (кіта б и )  деп 
б ө л ге н ,  М ысалы: 
«беті»  -  
бейтарап,  «ажары»  -   жоғары, 
«үсқыны»  -   төмен.  Ж оғарыда 
айтылған көзқарастар қазіргі С.- 
ны ң  тар  м ағы надағы   т ү с ін ігі 
болып  табылады.  Бүдан  басқа 
С.-ның екі бағыты бар: тарихи С. 
және көркем әдебиет С.-сы.
Қазақ  тілі  білімінде  стилис­
ти ка   негізінен  осы  соңғы   екі
бағы тта  зерттелуде.  Ә сіресе 
к ө р к е м   ә д е б и е т  С.  ж а қс ы  
зерттелу үстінде.
СТИЛЬ 
(лат. stilus, -  үшталған 
таяқша, жазу  мәнері) -  1) лекси- 
касы, грамматикасы, фонетикасы 
ерекше болатын тілдіңтүрі (ті/щік 
стиль); 2) функциональды стиль; 
3) жалпыға бірдей сөйлеу мәнері: 
шешендік  сөз,  газет  мақаласы, 
ғы л ы м и   л е кц и я ,  тү р м ы с ты қ 
диалог,  эпистолярлы  жанр  (хат) 
т.б.;  4)  жеке  адамның  сөйлеу
м ә н е р і;  5)  Д ә у ір д ің   т іл д ік  
п а р а д и гм а с ы . 
Ж о ға р ы д а ғы  
анықтамаларға ортақ нышан:  әр 
түр л і  тіл  құралдары н  таңдап 
алып, оларды неше түрлі құбыл- 
тып, комбинация құрап сөйлеуге 
болады.  С.-дің  тарихи  бастауы 
ал д ы ңғы   к е з е ң д е гі  тіл м е н  
байланысты  екені  сөзсіз:  қазіргі 
еуропалық  тілдердегі  кітаби  С. 
латы н  т іл ін д е гі  ә д е б и е т к е  
негізделсе, славян тілдеріндегі С.
-  кене  славян  (көне  шіркеу)  тілі 
мен жылнама тіліне негізделген. 
Ал  қа за қ  әдеби  тіл ін ің   С .-д ік 
бастауы  Түркі  қағанаты  дәуірін- 
дегі тілдермен байланысты, кейін
О р х о н -Е н и с е й  
м ү р а л а р ы , 
М.Қашқари,  Ж.  Баласағуни  т.б. 
шығармалары тілдерінің жалғасы 
деуге  толық  болады.  Негізінен 
Еуропада  қала  түрғындарының 
диалекгісі әдеби тілдің нормасын 
қалыптастыруға  негіз  болғаны 
белгілі,  адамдардың  әлеуметтік 
жағдайы (таптарға бөліну) белгілі 
С .-д ің   қал ы птасуы на  ә ке л д і. 
Ежелгі  Румда  тілдің  үш  С.  бол­
таны тарихтан аян:  1) Рум қаласы 
тү р ғы н д а р ы н ы ң   С .;  2)  Ауыл 
(провинция)  түрғындарының  С.;
3)  Бөтен елдерден  келген  адам- 
дардың С.;  1753 ж. Ж.Л.Бюффон 
м ы надай  а н ы қта м а   б е р ге н : 
«Білімді,  ф актілерді,  ашылған 
жаңэлықтарды  басқа  адамдар 
тез игеруі мүмкін,  бүлар адамнан 
тыс  жатқан  нәрселер,  ал  С.  -

жүктеу/скачать 13,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: