т ТАБУ (полинезия сөзі) - кей-
бір сөздерді, есімдерді, сөйлем-
дерді атауға тиым салу. Т. құбы-
лысы тілдің магиялық қызметімен
байланысты, яғни сөз арқылы
қо р ш а ға н әл ем д і ө з ге р т у ге
болады деген нанымнан туын-
дайды. Т. барлық тілдерде бар.
Ең көп тараған Т. адам есімімен
байланысты: туыстардың атын
айтуға тиым сапынған, сонымен
қа та р құ д а й д ы ң , п а тш а н ы ң
(и у д а и з м д е )
аты н
а та у ға
болмайды. Т. эвфемизм түсіні-
гімен тығыз байланысты болады.
Т ү р кі тіл ін д е гі табу с ө зд е р д і
Ә.Ахметов зерттеді.
ТАБЫС СЕГТТІК - етістікпен
байланысып, сөйлем де үнемі
тура толықтауыш болатын грам-
матикалық септік. Түлғалары: -
ды, -ді, -ты, -ті, -ны, -ні, -н. Сүрауы
- кіі^ді? нені? Т.с. жалғауы бірде
аш ы қ, бірде ж асы ры н түр д е
қодцанылады. Сөйлеіоде тек тура
толықтауыш болады да, сабақты
етістікгермен ғана байланысады.
Мыс.: «Кең даланы, таза самал-
ды, орманды, суды, сағынатын
ж ұ р т ы лғи бір м ұңды әндер
салатын» (Ғ.Мүсірепов).
ТАВТОЛОГИЯ (фек. tautologia,
tauto - бірдей және logos - сөз) -
т е к с т м а ғы н а с ы н қа й т а л а п ,
мағынасы бірдей артық сөздерді
қолдана сөйлеу. Т. плеоназмға
жақын түрса да, тілдік норма мен
жүйеге кірмейді. Т. қо л д а н у-тіл
сауатты лы ғы мен л о ги ка л ы қ
ойлауды ң тө м е н гі д ә р е ж е д е
екенін көрсетеді. Ғылыми және
ресми стильде Т. сөйлемдерді
қолдануға болмайды.
