Салқынбай А., Абақан Е. с

ТІЛ -ТІЛ
қарастырылады.  Бұл  екі  деңгей 
сөздерді  морфтарға  жіктейтін 
тіл д е р д е   болады,  ал  та за  
аналитикапық тілдер (қытай тілі) 
грамматикасында  синтаксистік 
деңгей  ғана  болады.  Морфо- 
логияда  мағыналық  тұрғыдан 
алғанда,  сөзжасам  және  сөз 
ө з ге р у   ж е ке   сала  р е тін д е  
қарастырылады.  Т.б.-нің  жеке 
саласы  ретінде семантика тілдің 
сөз қорын зерттейді. Семантика- 
дан тарайтын фразеология және 
семантикалық  синтаксис  те  тіл 
қорымен  айналысады.  Лексика- 
лык семантика (лингвистикалық 
семантика)  сөздердің,  сөйлем- 
дердің  грамматикалық  мағына- 
дан басқа мағыналарын зерттей- 
ді.  Лексикология  саласы  тілдің 
лексикасын (сөз қорын), сөздер- 
дің және фразеологиялық тіркес- 
тердің  лексикалық  мағынасын, 
парадигматикалық  байланыс- 
тарды,  лексиканың  жүйелілігін 
(өріс,  тақырыптық  топтар,  т.б.), 
сездіктерді қарастырады.
Т.б.-ін  түтас  ғылым  ретінде 
қабылдау үшін,  оның салаларын 
ж еке  ж үйелер  қатынасы  деп 
білген жен. Кез келген зерттеуде 
тіл белгілі жалпы лингвистикалық 
үлгімен (эталонмен) салыстыры- 
лады.  Көп  жылдар  бойы  Т.б.-де 
уа қы т  н е гіз гі  ф актор  болып 
есептеліп келдк  XIX ғ. жэне XX ғ. 
басында  тарихи-д иахронд ы қ 
зе р тте у л е р   көл  ж ү р гіз іл д і.
Семасиология сөздердің мағына- 
сының өзгеруін зерттесе,  фоне­
ти ка   д ы б ы стард ы ң  ө зге р у ін  
зерттеп  келді.  Дәстүрлі  этимо­
логия  жеке  сөздердің  тарихын 
зерттеумен айналысты. Тек қана
XX ғ. аяғына қарай, тіл тарихымен 
ты ғы з  байланы ста  болатын 
материалды  және  рухани  мәде- 
ниет  де  зерттеле  басталды. 
Ә л е ум е ттік 
л и н гв и с ти ка д а  
нақтылы  бүгін  өмір  сүріп  келе 
жатқан  диалектілер  зерттеледі. 
Диалектілердің  жергілікті  ерек- 
ш е л ікте р ін   е с ке р е   оты ры п, 
диалектология  мен  аймақты қ 
(ареалды)  лингвистика  тілдерге 
ортақ  заңды лы қтарды   а н ы қ- 
тайды.
Т.б.-нің тарихы,  тілді зерттеу 
ежелден  келе  жатқаны  мәлім. 
Көне  Ш ы ғы стағы   М есопотам 
(шумер  тілі),  Сирия  (Шам),  Кіші 
Азия,  Мысыр,  Үндістан,  Қытай 
елдерінде  жазу  болғандықтан, 
неш е  тү р л і  б е л гі  ү л гіл е р і, 
алфавиттер, сөздіктер жасалған. 
Теориялық  деңгейдегі  зерттеу­
лер  Кене  Ү н д іс та н д а   (Веда 
текстерінің  санскрит  тіліндегі 
жазба ескерткіштері) жүргізілген. 
Панини  жасаған  грамматикада 
(б.э.д. V ғ.) санскрит тілі фоноло- 
гиялы қ  ж әне  грам м атикалы қ 
деңгейде  қарастырылған.  Үнді 
ғалымдарының жетістіктері Тибет 
(Тупут),  Қытай  (Ш ы н),  Коре, 
Жапон, Орта Азия елдерінде кең

жүктеу/скачать 13,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: