Салқынбай А., Абақан Е. с
KYP-KXA КҮРДЕЛІ СИНТАКСИСТІК
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| KYP-KXA
КҮРДЕЛІ СИНТАКСИСТІК ТҰТАСТЫҚ - жай сөйлемдерден де, құрмалас сөйлемдерден де тұратын конструкция. Сөйлеушінің нем есе ж азуш ы ны ң ойын мүмкіндігінше жинақы не толық ж е ткізу мақсаты бір сөйлем аясында ға на орындалмай, мазмүн мен құрылымдық бірлік- тің арқасында бірнеше сөйлемнің тіркесе берілуі К.с.т. тек жай сөйл ем д ерд ен нем есе тек құрмалас сөйлемдерден ғана түруы ықтимал. Сондай-ақ жай және күрделі сөйлем түрлері араласы п та кел ед і. М ыс.: «Тәңірбергенге ақ арғымақтың аяңы ұнайтын. Жолға шыққанда осы атты мінетіні содан». К.с.т. қопданылуының елеулі стилистика- лық мәні бар. К.с.т.-та әр сөйлем- нің арасында пауза, интонация байқалады да, осындай құрылымға тән композициялық- мелодикапық заңдылық сақта- лады. К.с.т. қанша сөйлемнен тұрғаны на қарамастан, оның қүрылымы мынадай үш .құрам- дас бөліктен түрады: бастама, аралық бөлік, түйін. Бүл бөлік- тердің әркэйсысыныңсинтаксистік - стилистикалық ж үгі болады. К.с.т. екіге бөлінеді: паралель байланысты К.с.т. және тізбекгес байланысты К.с.т, КҮРДЕЛIСӨЗДЕР деп кемінде екі не одан да көп толық мағыналы сөздерден қүралып, бір бүтін тұлға ретінде қалыптасқан сөзді айтады. К.с. - о баста еркін тіркес- кен, кейін келе түгастыққа айналған түлғалар. Кейбір күрделі сөздер б ір ігу арқы лы пайда болса (қолғап, Сарыарқа, Ақжан), енді бірі қосарлану арқылы (жер-су, шикілі-пісілі, біп-биік, жап-жасыл), тір ке с күйінд е л ексикал ы қ- грамматикалық түтастыққа ие болу (күні кеше, ақ боз ат) арқылы пайда болған. Күрделі сөздердің пайда болуына морфологиялық, лексика- семантикалық факгорлар эсе р етеді. М орф ологиялы қ факторларға морфема жігіндегі дыбыс алмасулар, ықшамдалу, дыбыс үңцесуі жатады. Лексика- семантикалық факторға идиома- лану, лексикалану, делексикалану сияқты процестер жатады. К.с. жасалу жолына қарай: біріккен сөз, қос сез, тіркесті сөз деп үшке неді. жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|