Салқынбай А., Абақан Е. с

ПАР-ПЕР
-   стилистикалық  әдіс;  Дыбыс- 
талуында ұқсастық бар сөздерді 
жақындастыру.  П.  міндеті  тексті 
көркемдеу,  те кстің   әсерлігін 
күшейту. П. поэзияда кең қолда- 
нылады  және  фольклорда  көп 
кездеседі.  Мыс.;  «буырқанды- 
бұрсанды,  мұздай  темір  құр -
санды...»  («Қобыланды-батыр»)-
ПАРСЫ  ТІЛІ 
(фарси  немесе 
парсы) -  иран тідцерінің (оңтүстік- 
батыс  тобы)  бірі.  Иран  (ресми 
тіл), Ауғанстан, Пәкістан, Үндістан, 
Ирак,  БАЭ,  ТМД  (Кавказ,  Орта 
Азия) елдерінде таралған.  Ең көп 
зерттелген  диалектілердің  бірі 
Тегеран диалекгісі — қазіргі П.т.- 
нің негізгі  қайнары.  Қазіргі иран 
тілдері ішіндегі  П.т.-не ең жақын 
тұрған тілдер  —  тәжік тілі,  дари 
(фарси-кабули)  тілі.  П.т.  тәжік 
тілінен  вокализмі  мен  етістік 
жүйесімен ерекшеленеді.  П.т.-де 
6 дауысты фонема бар:  і,  е,  ә,  а, 
о,  и; 2 дифтонг: ои, еі.  Консонан­
тизм жүйесінде 22  фонема  бар. 
М орф ологиясы на  аналитизм 
құбылысы  тән,  грамматикалық 
септік  ж эне  род  категориясы 
болмайды.  Етістіктің  жақ,  шақ, 
етіс,  рай  категориялары  бар. 
Сөйлем 
іш ін д е гі 
сө зд е р д і 
байланысгыру үшін изафет қүры- 
лысын пайдаланады.  Баяндауыш 
сөйлем  соңында,  ал  бастауыш 
сөйлем  басында  келеді.  П.т. 
әдеби  мүраларға  өте  бай.  Ең 
кене  жазба  ескерткіштері  IX  ғ.
жатады.  Жазуында  араб  әрпін 
қолданады.
ПАРЦЕЛЛЯЦИЯ 
(фр. рагсеііе
-   бөлік)  -   тұтас  бір  сөйлемнің 
бірнеш е  дербес  ф разаларға 
бөлшектенген көрінісін жасаудағы 
тәсіл. Мыс.:  «Ол... үйдежоқ. Таза 
ауада  серуендеп  жүр»,  деген 
ф разаларды   б ір   сө й л е м ге  
сы йды рсақ,  былайша  айтуға 
болады:  «Ол  үйде  ж оқ,  таза 
ауада  серуендеп  жүр».  Сөйлеу- 
дегі  П.  интонация  арқылы,  ал 
тексте  тыныс  белгілері  арқылы 
беріледі.  ГІ.-ғатүскен бөліктерді 
(сегменттерді)  парцеллят  деп 
атайды .  П.  сөйл еу  ке зін д е  
экспрессия  қүралы  ретінде  де 
пайдаланылады.
ПАУЗА 
(лат. pausa, фек. pausis
-  аялдау, тоқтату) -  сөйлеу кезінде 
кідіріп  қалу.  Сөз  арасындағы  П. 
қызметіне: а) сөйлеуді фразалар 
мен  синтагм ал ар ға  бөлу;  ә) 
сөйлем  беліктері  арасындағы 
байланысты  айқындау;  б)  сөзді 
не  синтагманы  бөлудің эмоцио- 
налңцы-мағыналық құралы  болу 
жатады.
ПАЦИЕНС 
(лат.  patiens  -  
шыдаушы)  -   сөйлемдегі  пассив 
тыңдауш ының  сем антикалы қ 
мінездемесі  (релі).  П.  термині 
жағдайға  араласпайтын  пассив 
қатысушыны белгілейді.
ПЕРИФ РАЗА 
-   б ір   ойды 
көптеген  тәсілмен  ж еткізетін 
стилистикалық  тәсіл.  П.  заттың

п ид-пол
сапасы,  белгісі,  қызметі  бірінші 
қатарда  көрсетіледі.  П.  негізгі 
мақсаты  м әтіннің  әсерлілігін, 
мәнерлілігін арттыру. П. негізінен 
көркем   әдебиетте,  публицис- 
тикада,  ауызекі  сөйлеуде  кез- 
деседі. функциональды аспекгіде
П.  е к іге   бөлінеді:  1)  Қ а й та - 
ланбалы   б ір л ікте р :  ж ал пы ға 
түсінікті оралымдар мен фразео- 
логиялық және  қанатты  сөздер; 
2)  Ситуациялық,  жеке  авторлық 
П .,  о ны ң  м ағы насы   нақты  
контекст  арқылы  негізделеді. 
Көптеген  П.  троптың  негізінде 
қүралады.  П.  грамматикалы қ 
құрылымы  әр түрлі болады.
ПИДЖИН 
(ағылш.  business-  
іс) -  тілдердің араласуы нан пайда 
болған  кұрылымдық-қызметтік 
тіл д е р д ің   бір  түр і.  П .-табиғи 
дамудың нәтижесі емес, ол екінші- 
лік  жасалудың  нәтижесі.  П.-нің 
елу шақты түрі бар, олар Оңгүстік- 
Шығыс  Азия,  Океания,  Африка, 
Латын  Америкасында  таралған. 
Ең  кеп  тараған  П.  түрі  ағылшын 
тігі негізіңце жасалған (П.-инглиш). 
Сонымен бірге француз, португал 
тілінен  шыққан П.-де бар.
ПИКТОГРАФИЯ 
(лат.  pictus -
суретте бейнеленген жэне грек, 
дгарһо-жазамын) -  жазу дамуын-
д а ғы   ке з е ң ;  хабарды   сурет 
арқылы жеткізу. Америка, Африка, 
Австралия,  Сібір  хапықтарында 
болған.  П.-ның  ең  көне  үлгілері 
палеолит дәуіріне жатады.

жүктеу/скачать 13,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: