Салқынбай А., Абақан Е. с

АРАБ - АРАБ
е ң б е гі  аса  зор  б ол ған.  Ол 
«аруда»  теориясының  негізін 
қалады.  «Айн  кітаб»  сөздігінде 
ол  дыбыс  ж үйесін  көмейлік, 
тілдік,  тістік  және  еріндік  деп 
қарастырған.  Аль-Халел  фоне- 
тикалық құбылыстарды талдау- 
да  3  а сп е ктіге   мән  берген: 
дыбыстардың басты сипаттама- 
сына,  грамматикапық құрылым- 
дар  жасалу  кезінде  дыбыстар- 
ды ң  орны на,  д ы б ы ста р д ы ң  
өзгеруіне.  Ғалым  қысқа дауыс- 
ты  фонемаларды  ажырату  үшін 
б е л гі  ж ү й е с ін е   ө з ге р т у л е р  
е н г із г е н .  Араб  т іл ін ің   Куф 
м е к т е б ін ің   ө к іл д е р і  -   Абу 
Жаббар  Мохамед  ар-Руаси  ең 
алғашқы  «куфия»  грамматика- 
сын  жасаған.  А .т.б.д.  тілдің 
негізгі  грамматикалық  талдау 
аспектілері  мынадай  болған: 
«ан-нахв» -   есім  мен  етістіктің 
өзгеруі;  «ас-сарф» -   сөзжасам 
мен  фонетикалық  өзгерістер; 
«махаридж аль-хуруф»- дыбыс- 
тарды ң  артикуляциясы   мен 
орны.  X  ғ.  бірінші  жартысында 
Б а ғд а т  м е кте б ін д е   А .т.б .д . 
үшінші бағыты пайда болады,  ол 
Ибн  Д ж инни  е ң б е кте р ін д е гі 
лексикологиялық  мәселелерді 
(сө з  бен  мағынаның  байла- 
нысын,  сөзжасамды)  қамтиды.
АРАБТІЛІ 
-  семит тілдерінің 
б ір і.  И рак,  С ирия,  Л и ва н , 
Израиль,  Иордан,  Кувейт,  Сауд 
Аравиясы,  БАЭ,  Йемен,  Египет,
Судан,  Ливия,  Тунис,  Алжир, 
Мальта,  Морокко,  Мавритания, 
Батые Сахара, Сомали, Джибути, 
Чад,  Ауғанстан,  Иран,  Түркия, 
Кипр,  Өзбекстан  т.б.  елдерде 
тараған.  Сөйлеушілер саны  192 
млн.  адамғажуық.  Барлықараб 
елдерінің  ресми  тілі,  олардан 
басқа  Сомали  жэне  Джибути 
Республикаларының ресми тілі. 
Б Ұ Ұ -н ы ң  ресми  қы зм ет  тілі. 
Көне  замандардан  А.т.-де диа- 
лектілер болғаны белгілі. Тайпа- 
лар диалектісі VI—
VII  ғғ.  болған. 
Олардың  ішінен  шығыс  және 
батыс  топтары  ерекшеленген. 
Кейін  тайпалық диалектілердің 
орнына  қалалық және  ауылдық 
диалектілер  пайда  болады.  Қа- 
зіргі диалектілер 5 топқа бөліне- 
ді:  шығыс (месопотам);  аравия- 
лық; орталық араб; египет-судан; 
солтүстік африка (мағриб) тобы. 
А.т-нің  классикалық  үлгісі  ис- 
ламға дейінгі поззияда (V-VI ғг.) 
және Құран тілінде қалыптасқан. 
Әдеби  А.т.  қазіргі  әдебиет  пен 
іс-қағаздарда сақталып  келеді. 
А.т.-нің фонетикалық ерекшелігі 
тіс  аралық  ф рикативтер  мен 
үнді  -  g  аффрикатының  болуы. 
Морфологиясында 3 септік бар. 
А.т.-нің ең көне жазба ескерткіш- 
теріне сабей  әрпімен жазылған
-  самуд,  лихьян,  саф  жазулары 
(б.э.д.  V-б .э .  IV  ғғ.);  набатей 
әрпімен жазылған -  немар жазуы 
(IV ғ.); арамей әрпімен жазылған

жүктеу/скачать 13,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: