Салқынбай А., Абақан Е. с



Pdf көрінісі
бет247/336
Дата14.12.2021
өлшемі13,56 Mb.
#126888
1   ...   243   244   245   246   247   248   249   250   ...   336
Байланысты:
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік

РЕДУКЦИЯ 
(лат.  reductio -  
кейін  шегіну,  азаю,  қысқару)  -  
дыбыстың артикуляциялық және 
акустикалық сипатының өзгеруі. 
Дауысты  дыбыстардың  редук- 
циясы мол  кездеседі.  Сандық Р.
-   е кп ін   болм ауы нан  д ы б ы с 
үзақтығының азаюы; сапалық  Р.
-  сол себептерден артикуляция- 
ның  өзгеруі.  Мыс.:  қат(ы)нас,
тәж(і)рибе, ад(ы)раңцау, көб(і)рек, 
дәр(і)гер,  қүд(і)рет  т.б.  Қазақ 
тіліндегі Р. қүбылысын Б.  Қалиев
түбегейлі зерттеген.
РЕДУПЛИКАЦИЯ 
(лат.  redu-
plicatio  -   қосарлану)  -   апғашқы 
буынның  (жартылай  Р.)  немесе 
бүтін түбірдің (толық Р.) қосарла- 
нуынан пайда болатын фономор - 
фологиялық қүбылыс. Р.-ның бір
түрі  -   қайталану,  мыс.,  орыс. 
«еле-еле»,  «белый-белый»;  қаз. 
«қап-қара»,  «әппақ»,  «тәй-тәй 
басу».  Р.  әр  түрлі  қүрылыстағы 
тілдерде кездеседі.  Оның негізгі 
мақсаты  лексикалық  мағынаны 
түрлендіру  (үлкеюді,  кішіреюді, 
күш тілікті,  бөлінуді  көрсетеді) 
болып  табылады.
РЕКОНСТРУКЦИЯ 
(лат.  re -
приставка (жаңарту мағынасында) 
және constructio -  қүру) -  тарихи-
салы сты рм алы   тіл   б іл ім ін д е  
тіл д ерд і  салы сты ру  арқы лы , 
ертеде  болған  тілдік  түлғалар 
мен қүбылыстарды  кдйта жасау. 
Р.  ежелгі  ортак,  тілді  және  оның 
бөлікгерін түрлі деңгейде (фоно- 
л о ги я л ы қ,  м о р ф о л о ги я л ы қ, 
синтаксистік,  лексикалық)  қайта 
ҚҮРУ  үш ін   ке ш е н д і  та р и х и - 
салыстырмалы  әдістеме  қолда- 
нады.  Туыс  тілдердің  қалыпты 
ү л гіс ін   ж а с а у д а   е ж е л гі  (ол 
б а ста ғы )  тіл   үғы м ы   н е г із г і 
болады.
Л и н гви сти ка л ы қ  Р .-ға  б ір - 
неше әдістемелер кіреді:  сыртқы 
(немесе «салыстырмалы») P., ішкі 
Р.  ж әне  ф илологиялы қ  әдіс. 
Сыртқы  Р.  туыс  тілдерді  салыс­
тыру  арқылы  олардың  тарихи 
дам уы ндағы   заңд ы л ы қтард ы  
ашады.  Сыртқы  Р.-ның негізінде 
басталқы  (ежелгі) тілдік архетип 
қайта  жасалады.  Ішкі  P.-да  бір 
т іл д ің   іш ін д е гі  тіл   б ір л ікте р і 
салыстырылады.  Іш кі  Р.  -   тіл


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   243   244   245   246   247   248   249   250   ...   336




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет