Салқынбай А., Абақан Е. с



Pdf көрінісі
бет253/336
Дата14.12.2021
өлшемі13,56 Mb.
#126888
1   ...   249   250   251   252   253   254   255   256   ...   336
Байланысты:
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік

САЛЫСТЫРМАЛЫ-ТАРИХИ
 
ТӘСІЛ 
-   салыстырмалы-тарихи 
тіл  білімінде  тіл  топтарының 
дамуындағы  тарихи  заңдылық- 
тарды  білу  мақсатында,  тарихи- 
ге н е ти ка л ы қ  зе ртте ул ер д е  
қолданылатын әдістер жиынтығы. 
С.-т.т. -тіл  тарихын білудегі негізгі 
қүрал.  Осы  тәсіл   көм егім ен 
туысқан  тілдердің  шығу  тегін 
анықтап,  олардың  диахрондық 
дамуын зерттей  аламыз.  С.-т.т.- 
д ің   н е гіз гі  м а қса ты -е ж е л гі 
тілдерді  қайта  жасап,  олардың 
грамматикасы  мен  сөздіктерін 
қайта  жаңғырту.  Қолданылатын 
ә д іс те р д ің   н е гіз г і  түр л е р і 
мынадай:  тіл  деректерінің  шығу 
тегін анықтау, ті/щердің әр түрлі 
деңгейдегі  ұқсастықтары  мен 
айырмашылықтарын  айқындау, 
е ж ел гі 
тіл д ік 
тұлғаларды  
(архетиптерді) жасау, уақыт және 
ке ң іс т ікт е  
болаты н 
тіл д ік 
құбы л ы стард ы ң  орны  мен 
жағдайын  білу,  сол  арқылы 
тіл д е р д ің  
*  ге н е а л о ги я л ы қ 
(шежірелік) жүйесін  түзу.  С.-т.т. 
салы сты ру  тә с іл ін   ке ң ін е н  
лайдаланады,  онда  салыстыру 
үшін  жеке  құбылыстар  емес, 
тугас тілдік жүйелер алынады.  Ең 
маңызды  болып  табылатын
12— 750
қағида -  ретрогностика,  яғни тіл 
дам уы ндағы   ө тке н   та р и хи  
кезеңцерді саралау. С.-т.т.-дің ең 
маңызды  қызметі  әуелгі  тілдік 
ж ағдайларды  
қа й та  
қ ұ р у  
(реконструкция),  Туыс  тілдердің 
тарихи  дамуын  фонетикалық, 
фонологиялық  және  морфоло- 
гиялық  деңгейде  қарастыру  өз 
тиімділігін көрсетті. Зерттеуді екі 
бағы тта  ж ү р гіз у ге   болады : 
р е тр о с п е кти в ті 
(қ а з ір гід е н  
ертедегі  жағдайға  қарай)  және 
перспекгивті  (ежелгі  жағдайдан 
қ а з ір гіге  
д е й ін ). 
Т іл д е р д і 
салыстыру  үшін  белгілі  бір жазу 
д ә с тү р і  бар  н е гіз -т іл   болуы 
қажет.  Үндіеуропалық  тіл  білі- 
міңде ондай тілдің ролін санскрит 
тілі атқарып  келді.  Бүгінде оның 
орнына  хетт-лувия  тілі  негізге 
алынып отыр. Қазіргі С.-т.т. басқа 
да  тә сіл д е р д і 
қол д анад ы : 
ти п о л о ги я л ы қ,  кв а н та ти в ті, 
болж ам ды қ,  ф ил ол огиял ы қ, 
модель  ж асау.  Л и н гв о ге о - 
графиялық  немесе  ареалдық 
әдістер де С.-т.т.-ге кіреді.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   249   250   251   252   253   254   255   256   ...   336




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет